خبرگزاری شبستان-خراسان جنوبی؛ زینب روحانی مقدم-هر ساله در ایام محرم، سراسر ایران و جهان اسلام شاهد برگزاری مراسم‌های متنوع و متعددی است که هر یک جلوه‌ای از عشق، ارادت و حزن دلدادگان امام حسین (ع) را به نمایش می‌گذارند.
این ایام، یادآور حادثه عظیم کربلا و فداکاری‌های جان‌فرسای حضرت سیدالشهدا و یاران باوفایش است که در طول تاریخ، الهام‌بخش هزاران انسان بوده است.
در میان این مراسم‌ها، هر منطقه‌ای بنا به فرهنگ، تاریخ و پیشینه خود، آداب و رسوم خاصی را برای بزرگداشت این واقعه به یادگار گذاشته است که برخی از آن‌ها قدمتی چندصدساله دارند و به‌عنوان میراث معنوی مردم آن مناطق شناخته می‌شوند.
یکی از این آیین‌های منحصر به فرد، مراسم «بیل‌زنی» است که در شهرستان خوسف واقع در استان خراسان جنوبی برگزار می‌شود. این آیین خاص و پرمعنا، بازتابی از حماسه تاریخی طایفه بنی‌اسد در صحرای کربلاست؛ گروهی که با دلی سرشار از عشق و ارادت، در شرایطی دشوار و پس از سه روز، پیکرهای مطهر شهدای کربلا را دفن کردند و بدین‌سان، نمادی از وفاداری، همدلی و ایثار را خلق نمودند.
مراسم بیل‌زنی، که با شکوهی بی‌نظیر و در کنار دیگر آیین‌های مذهبی محلی برگزار می‌شود، جلوه‌ای زنده از تاریخ و فرهنگ مردم این منطقه است که در هر سال، هزاران نفر را گرد هم می‌آورد تا با نوای بیل‌ها و فریادهای «یا علی» عشق و دلدادگی خود را به خاندان اهل بیت نشان دهند.
این آیین نه تنها یادآور واقعه‌ای تاریخی است، بلکه پیوندی عمیق میان مردم و زمین کشاورزی‌شان نیز برقرار می‌کند؛ چرا که باورهای محلی، برکت و فراوانی محصولات زراعی را در گرو برگزاری این مراسم می‌دانند.
بنابراین، بیل‌زنی صرفاً یک آیین عزاداری نیست، بلکه بخش مهمی از هویت فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی منطقه خوسف محسوب می‌شود که نسل به نسل حفظ و منتقل شده است.
* «بیل‌زنی»؛ آیینی منحصربه‌فرد از طایفه بنی‌اسد در صحرای کربلا
«بیل‌زنی» آیینی سنتی و معنوی است که هر سال در ظهر روز عاشورا در شهرستان خوسف استان خراسان جنوبی برگزار می‌شود. «بیل‌زنی» آیینی سنتی و معنوی است که هر سال در ظهر روز عاشورا در شهرستان خوسف استان خراسان جنوبی برگزار می‌شود. این مراسم بازنمایی تلاش‌های طایفه بنی‌اسد در دفن پیکرهای مطهر شهدای کربلا است و نماد عشق بی‌پایان مردم منطقه به امام حسین (ع) و حزن نسبت به حادثه کربلا به شمار می‌رود.
*ریشه‌ها و نمادهای مراسم بیل‌زنی
برای اجرای این آیین در هر یک از دو هیئت خوسف، دو دسته ۱۵ نفره تشکیل می‌شود که مجموعاً چهار دسته را تشکیل می‌دهند. هم‌زدن بیل‌ها در این روز نماد رویارویی لشکریان کفر با لشکریان امام حسین (ع) است و شبیه‌سازی جنگ لشکریان یزید علیه لشکر کوچک امام حسین (ع) و مظلومیت شهدای کربلا محسوب می‌شود.
هم‌زدن بیل‌ها در این روز نماد رویارویی لشکریان کفر با لشکریان امام حسین (ع) است و شبیه‌سازی جنگ لشکریان یزید علیه لشکر کوچک امام حسین (ع) و مظلومیت شهدای کربلا محسوب می‌شود.
*شبیه‌سازی دفن شهدای کربلا
بیل‌زنی یادآور حزن و اندوه طایفه بنی‌اسد است که پس از سه روز، در روز ۱۳ محرم سال ۶۱ هجری، پیکرهای پاک شهدا را با بیل و ابزارهای ساده دفن کردند.
هر یک از شرکت‌کنندگان در این مراسم، بیل خود را به شکل دایره‌وار به بیل‌های دیگر می‌چسبانند، به سوی آسمان بلند می‌کنند و با فریاد «یا علی» همراه می‌شوند.
این مراسم نماد عزاداری بی‌پایان مردم این منطقه برای دفن جسم‌های آسمانی است که زیر آفتاب سوزان کربلا به خاک سپرده شدند و هر سال در روزهای عاشورا و تاسوعا با حضور گسترده عزاداران حسینی تجدید حیات می‌یابد.
*ثبت ملی و استمرار آیین کهن بیل‌زنی
این مراسم در سال ۱۳۲۷ شمسی ممنوع شده بود اما پس از مدتی دوباره به اجرا درآمد. آیین بیل‌زنی با شماره ثبت ۵۰۸-۹۱/۰۶/۲۰ در فهرست میراث معنوی کشور به ثبت رسیده است.
این آیین کهن سال‌هاست توسط کودکان، جوانان و بزرگ‌سالان با حضور پررنگ کشاورزان خوسفی در ظهر عاشورا برگزار می‌شود و بخشی جدایی‌ناپذیر از فرهنگ مردم منطقه است.
*برگزاری مراسم بعد از نماز ظهر روز عاشورا و نمادگرایی آن
در این مراسم، شرکت‌کنندگان پس از اقامه نماز ظهر و عصر، بیل‌های خود را به هم می‌زنند و با فریادهای متحد «حیدر علی» عشق و ارادت خود را به امام حسین (ع) ابراز می‌کنند. مردم منطقه معتقدند که عدم اجرای این آیین می‌تواند به محصولات کشاورزی آسیب وارد کند و سال زراعی را تحت تأثیر قرار دهد.
همچنین گروه‌هایی با حمل نخل بزرگ و کوچک (نمادی از تشییع پیکر امام حسین (ع) و طفل شیرخوار ایشان) همراه با نوحه‌خوانی به سمت محل قتلگاه حرکت می‌کنند. در طول مسیر، هیئت‌ها و دسته‌های بیل‌زنی، سینه‌زنی و زنجیرزنی به استقبال یکدیگر می‌روند.
*میراثی زنده و جلوه‌ای از عشق بی‌پایان به امام حسین (ع)
آیین بیل‌زنی میراثی معنوی و با قدمتی بیش از ۲۵۰ سال است که نسل به نسل منتقل شده و همزمان با ظهر عاشورا برگزار می‌شود. این مراسم فرصتی برای آشنایی گردشگران و علاقه‌مندان با فرهنگ و آیین‌های عزاداری منطقه است.
مردم منطقه بر این باورند که این آیین نماد تلاش آنان برای طلب برکت و روزی حلال از خداوند از طریق امام حسین (ع) است.
نظر شما