به گزارش خبرنگار دین و اندیشه خبرگزاری شبستان، در تقویم دینداران، گاه روزهایی چنان بلند جای دارند که فقط با قلب میتوان اندازهشان را سنجید. روز عرفه یکی از آن قلههای نورانی است؛ روزی که میان زمین و آسمان، درهای آشتی، آگاهی و آمرزش گشوده میشوند، و شب پیش از آن، صحنهای است از نجوا، حضور و دلسپردگی به قاضیالحاجات.
در فرهنگ اسلامی، شب و روز عرفه—نهم ذیالحجه— علاوه بر یک مناسک عبادی، تجلیگاهی است برای تلاقی توبه، دعا، معرفت و حضور اجتماعی دین در روح فرد و حیات جمعی.
شبی برای شنیدهشدن صداهای بیصدا
از منظر روایات، شب عرفه شبی است که صدای دعا خاموش نمیماند و آه دل گم نمیشود. پیامبر اکرم صلیاللهعلیهوآله در توصیف این شب میفرمایند: «در شب عرفه دعا مستجاب است، و کسی که این شب را با عبادت سپری کند، پاداشی برابر با ۱۷۰ سال عبادت دریافت خواهد کرد.»
در چنین شبی، اعمالی توصیه شده که وجهی عارفانه و عمیقاً انسانی دارند: خواندن دعای «اللهم یا شاهد کل نجوی»، خواندن دعای: «اللهم من تعبأو تهیأ...»، هزار بار تکرار تسبیحات عشر، و زیارت امام حسین(ع)؛ گویی عرفه، جمعبندی سالانهای است برای اتصال قلب به منبع فیض مطلق و یادآوری نقش انسان بهعنوان موجودی مسئول، صاحب اختیار و تشنه کمال.
دعای عرفه امام حسین(ع) منشوری است از الهیات عاطفی، خداشناسی تجربی و شناختِ وجودی انسان نسبت به خالق. در این دعا، زبانی نو و جسورانه برای مخاطبه با خدا شکل میگیرد، که از عرفان منزوی و شخصی فراتر میرود و وارد قلمرو جامعهسازی میشود.
روز عرفه، تمرین حضور در محضر خدا
اما اگر شب عرفه زمان زمزمههای درون است، روز عرفه صحنه ظهور آنچه در دل پرورده شده. در این روز، روزه گرفتن مستحب است، بهشرط آنکه مانع انجام سایر اعمال نشود. غسل، نماز زیر آسمان(بعد از نماز عصر و پیش از دعای عرفه. در رکعت اول بعد از حمد سوره توحید و در رکعت دوم بعد از حمد، سوره کافرون را بخواند)، زیارت امام حسین (ع) و بهویژه قرائت دعای عظیمالشأن امام حسین(ع) در صحرای عرفات، نقطه اوج این روز است.
دعای عرفه امام حسین(ع) منشوری است از الهیات عاطفی، خداشناسی تجربی و شناختِ وجودی انسان نسبت به خالق. در این دعا، زبانی نو و جسورانه برای مخاطبه با خدا شکل میگیرد، که از عرفان منزوی و شخصی فراتر میرود و وارد قلمرو جامعهسازی میشود.
عرفه؛ نقطه پیوند دعا و مسئولیت اجتماعی
شاید آنچه کمتر درباره عرفه گفته شده، پیوند ژرف میان دعا و مسئولیت اجتماعی در این مناسک باشد. در دعای عرفه، مؤمن علاوه بر اینکه در پی آمرزش فردی است، برای جامعهای پاک، آیندهای بهتر و رابطهای سالمتر با دیگران دعا میکند. مفاهیمی چون شکر، اعتراف، محبت و شناخت، در این دعا به گونهای طرح میشوند که میتوانند مسیر زیست اجتماعی را دگرگون سازند.
در دعای عرفه، مؤمن علاوه بر اینکه در پی آمرزش فردی است، برای جامعهای پاک، آیندهای بهتر و رابطهای سالمتر با دیگران دعا میکند.
زیارت جامعه کبیره، دعای ام داوود و صلوات مخصوص امام صادق(ع) (که با فراز " اللهم یا اجود من اعطی " شروع میشود) نیز دیگر اجزای این روز هستند؛ مجموعهای از اعمال که انسان را از خود، به کل هستی پیوند میدهد و نقش او را در این جهان بازتعریف میکند.
عرفه؛ یک فرصت مغفول در فرهنگ عمومی
با وجود این ظرفیتهای عظیم، باید پذیرفت که عرفه هنوز جایگاه شایستهای در ذهن و برنامه زندگی بسیاری از مسلمانان نیافته است. در فرهنگ عمومی، تمرکز بیشتر بر عید قربان و جشنهای ظاهری است و عرفه بهعنوان رکن معرفتی حج و حیات معنوی، کمتر مورد توجه قرار میگیرد. این در حالی است که در شرایط پرآشوب امروز، عرفه میتواند فرصتی باشد برای بازسازی ایمان، بازاندیشی در خود و بازیابی مسیر عدالتمحور دین در جامعه.
عرفه فرصتی است برای بازگشت، برای طرح پرسشهای بزرگ و شنیدن پاسخهایی که در هیاهوی زندگی روزمره گم شدهاند. اگر شب قدر، شب نزول قرآن است، شب عرفه شب صعود دلهایی است که سالی پر تلاطم را با امید به بخشش به پایان میبرند. عرفه، پایان نیست، آغازی دیگر است.
نظر شما