به گزارش خبرنگار گروه مسجد و کانونهای مساجد خبرگزاری شبستان، با بررسی تحولات سال های سرنگونی رژیم شاهنشاهی و پیروزی انقلاب اسلامی، نقش و اهمیت مسجد در ابعاد مختلف به وضوح هویدا می گردد. در آن موقعیت حساس، مسجد پایگاهی شد تا شاگردان و پیروان حضرت امام خمینی (ره) به همراه اقامه فرایض دینی و عبادی که دلیل حضور مردم در مساجد بود، پیام ها و فرمان های امام خمینی(ره) را دریافت کنند.
امام خمینی(ره)، آن بزرگمرد تاریخ، در اوج اختناق رژیم ستمشاهی یعنی سال ۱۳۵۲ فرمودند: «وظیفه علمای اعلام و مبلغین است که جرائم اسرائیل را در مساجد و محافل دینی به مردم گوشزد کنند». امام خمینی(ره) در خاطره ای می فرمودند: در دوران رضاخان من از یکی از ائمه جماعات سؤال کردم که اگر یک وقت رضاخان لباس ها را ممنوع کند و اجازه پوشیدن لباس روحانی به شما ندهد، چه کار می کنید؟ او گفت: ما توی منزل می نشینیم و جایی نمیرویم. گفتم: من اگر پیش نماز بودم و رضاخان لباس را ممنوع می کرد، همان روز با لباس تغییر یافته به مسجد می آمدم و به اجتماع می رفتم. نباید اجتماع را رها کرد و از مردم دور بود.
امام(ره) بر اساس همین شناخت، بارها بر اهمیت اجتماع و حضور فعال در مساجد تأکید داشته، آن را موجب تقویت اسلام و نظام می دانستند و می فرمودند: «مساجد باید مجتمع بشود از جوان ها! اگر ما بفهمیم که این اجتماعات چه فوایدی دارد و اگر بفهمیم که اجتماعاتی که اسلام برای ما دستور داده و فراهم کرده است، چه مسائل سیاسی را حل می کند، چه گرفتاری ها را حل می کند، این طور بی حال نبودیم که مساجدمان مرکز بشود برای چند پیرزن و پیرمرد». همچنین می فرمودند: «نماز را در جماعت بخوانید! اجتماع باید باشد. اجتماعاتتان را حفظ کنید! مساجدتان را محکم نگه دارید.
در این گزارش به معرفی مسجد اعظم قم یکی از پایگاه های مبارزاتی امام خمینی(ره) در دوران قبل از پیروزی انقلاب اسلامی پرداختیم که در ادامه می خوانید:
مسجد اعظم قم یکی از آثار دینی باعظمتی است که به همت مرجع تقلید عالم تشیع، حضرت آیتاللهالعظمی سید حسین طباطبایی بروجردی تأسیس شد و انگیزه اصلی آن فقیه فرزانه از بنای چنین مسجد عظیمی، این بود که زائران حرم مطهر حضرت فاطمه معصومه (س) از فضای روحانی مسجدی مناسب در جوار بارگاه ملکوتی کریمه اهلبیت (س) بهره ببرند و علاوه بر آن گسترش روزافزون حوزه علمیه مقدسه قم، نیازمند فضایی وسیع و مناسب جهت برگزاری دروس حوزویان بود.
قسمتی از زمین فعلی مسجد، خانههای شخصی و مسافرخانه بود و ضلع غربی حرم مطهر با وجود این بناها نمای مناسبی نداشت؛ بنابراین آیتالله بروجردی تصمیم گرفت این مکانها را خریداری و مسجد بزرگی بنا نماید و از آنجایی که برای مؤسس فقید، جلب رضایت کامل افراد هنگام خرید خانههای اطراف حرم، در اولویت قرار داشت با تلاش اعضای دفتر معظمله رضایت کامل از افراد برای ساخت این مسجد به دست آمد.
کلنگ بنای مسجد در روز ۲۱ تیرماه ۱۳۳۳ برابر با یازدهم ذیقعده ۱۳۷۴ ه. ق و همزمان با سالروز ولادت باسعادت امام رضا (ع) در مراسم باشکوهی به دست آیتالله بروجردی به زمین زده شد و بلافاصله مقدمات ساختمان و خرید زمینهای اطراف آن آغاز گردید. کارهای عمده ساختمانی مسجد در مدت شش سال کار متمادی به پایان رسید و مسجد اعظم در سال ۱۳۴۰ با اقامه نماز جماعت توسط حضرت آیتالله بروجردی افتتاح و مورد بهرهبرداری قرار گرفت.
ساختمان مسجد به سبک معماری اسلامی و دارای چهار شبستان و یک کتابخانه است که مجموع مساحت ساختمان و صحن مسجد و کتابخانه در حدود دوازده هزار مترمربع است. شبستان زیر گنبد به مساحت چهارصد مترمربع و شبستانهای جانبی آن هرکدام نهصد مترمربع و شبستانی در طرف شمال مسجد با مساحتی حدود سیصد مترمربع قرار دارد و در ضلع غربی این مسجد یک سالن آسایشگاه برای خادمان احداث شده است و وجود حوضی در وسط زیبایی آن را دوچندان کرده است. وجه نامگذاری این مسجد به نام «اعظم» به خاطر بزرگی و وسعت آن بوده است.
گنبد بسیار بزرگ آن به قطر ۳۰ متر و ارتفاع ۱۵ متر از پشتبام و ۳۵ متر از کف شبستان است که دو طرف آن دو گلدسته بلند به قطر ۲۰/۳ متر و ارتفاع ۲۵ متر از پشتبام و ۴۵ متر از سطح زمین بنا شده است و دو مأذنه در دو طرف ضلع شمالی به ارتفاع ۵ متر از پشتبام دارد و یک برج با ساعت زنگی بزرگ در ضلع شمالی مسجد قرار دارد که از چهار جهت دیده میشود.
طراحی مسجد توسط معمار معروف آقای محمدحسین لرزاده انجام گرفت و امور اجرایی ساختمان از طرف مؤسس فقید به آقای رضا شاهپوری از تجار تهران و آقای ابوالقاسم صاحبجمعی واگذار شد و کاشیکاری بسیار نفیس آن توسط استاد حسین برهانی اصفهانی انجام شده است.
این مسجد از نظر معماری تلفیقی با سبک معماری قدیم و با اسلوب ساختمانسازی جدید ساختهشده و استحکام مسجد بهاندازهای است که کارشناسان معماری عمری هزارساله برای آن پیشبینی کردهاند و از نظر تزئینات و کاشیکاری و جلوههای هنری اسلامی از نمونههای بدیع کاشیکاری در قرن حاضر است.
از روز بنای مسجد، توجهها به این مسجد باعظمت جلب شد و علما و شخصیتهای شیعه و سنی از آن بازدید به عمل آوردند.
با برگزاری درس خارج آیتالله بروجردی در سال ۱۳۴۰ در مسجد اعظم، این مسجد به مرکزیت حوزه علمیه قم تبدیل شد و بعد از ایشان نیز مراجع معظم تقلید؛ ازجمله آیتاللهالعظمی امام خمینی (ره) و آیتاللهالعظمی گلپایگانی و دیگر اعاظم و مراجع حوزه درس خارج خود را در این مسجد برگزار میکردند و به مرور زمان با استقبال اساتید و فضلای حوزه، درسهای پرجمعیت سطح حوزه هم در این مسجد برگزار شد.
در ۵ فروردین ۱۳۴۲ برخی از مسئولین مسجد اعظم قم به بهانه این که ممکن است مشابه حادثه فیضیه، در مسجد اعظم رخ داده و به مسجد حمله شود مانع تشکیل کلاس درس امام خمینی(ره) در این مسجد شدند، امام نیز بدون ایجاد تنش، کلاس خود را به صحن کوچک حضرت معصومه(س) منتقل کردند. اما ۴۰ روز بعد از حادثه مدرسه فیضیه قم، که کلاسهای درس تعطیل شده بود، امام خمینی(ره) در ۱۲ اردیبهشت۱۳۴۲، ضمن سخنرانی در مسجد اعظم قم در خصوص ارزیابی قیام ملت و حوادث تلخ و شیرین سال ۱۳۴۱و اوائل ۱۳۴۲، که علما، طلاب و مردم حضور داشتند کلاس درس خود را مجدداً در مسجد اعظم برپا داشتند و پس از اتمام کلاس درس برای فاتحهخوانی و یاد آن حادثه، راهی مدرسه فیضیه شدند.
بعد از دستگیری امام خمینی(ره) در بامداد ۱۵ خرداد ۱۳۴۲، مردم قم قیام کردند و در حالی که مردان در صحن حضرت معصومه(س) حضور پرشوری داشتند و شعار میدادند، تعداد زیادی از زنان در مسجد اعظم قم به طرفداری از امام خمینی(ره) اجتماع کردند.
معمار کبیر انقلاب بعد از آزادی در فروردین ۱۳۴۳، وقتی روزنامهها خبر توافق ایشان و دولت را چاپ کردند، در اعتراض به این خبر، به مسجد اعظم قم رفته و طی انتقاد شدید از دولت، این خبر را تکذیب کرده و مواضع خود را که تأکید بر ادامه مبارزه بود اعلام داشتند و گفتند ما اختلاف ریشهای و اساسی با حکومت داریم نه یک سوءتفاهم مختصر که حل شده باشد.
در ۲۶ فروردین ۱۳۴۳ امام خمینی(ره) دومین سخنرانی خود را پس از آزادی در مسجد اعظم قم برگزار کردند و خطاب به مردم تحلیلی از تحولات مشروطیت تا آن زمان ارائه دادند. سخنان امام(ره) نه تنها افشاگر بسیاری از سیاستها بلکه تبیینکننده خطمشی مبارزه تا سرنگونی حکومت پهلوی بود، به همین دلیل بازتاب گستردهای در کشور داشت.
نظر شما