به گزارش خبرنگار گروه مسجد و کانون‌های مساجد خبرگزاری شبستان: کتاب همواره یار و یاور هر انسانی است که خود را مسلمان می‌داند؛ ویژه آنکه معجزه پیامبر اسلام(ص) نیز کتاب آسمانی‌اش یعنی قرآن بود؛ پس این مهم بر هیچ‌کس پوشیده نیست که جایگاه مطالعه و ترویج دانش میان پیروان محمد (ص) تا چه اندازه رفیع است.
امامین انقلاب نیز همواره نسبت به مساله کتاب و کتابخوانی تاکید داشتند؛ از جمله امام راحل می‌فرمود: «انس با کتاب و قلم و اندوخته‌ها، آن‌قدر خاطره‌آفرین و پایدار است که همۀ تلخی‌ها و ناکامی‌های دیگر را از یاد می‌برد»؛ همچنین، مقام معظم رهبری(مدظله العالی) نیز به عنوان زعیم امت اسلام همواره بر امر کتاب و کتابخوانی تاکید داشته و دارند و از جمله در یکی از بیانات خود می‌فرمایند: «نقش کتاب یک نقش بی‌بدیل است، البته بهترین کتابها، کتابی است که انسان را به سمت خداوند و ارزشهای والا و انقلابی هدایت کند، و امیدواریم کتاب جایگاه حقیقی خود را در جامعه بیابد».
خبرنگار شبستان در این راستا با «احمد شاکری» گفت‌وگو کرده است؛ نویسنده‌ای که در کارنامه خود آثار مختلفی را به یادگار گذاشته که بسیاری از آنها موفق به کسب جوایز و رتبه در جشنواره‌های مختلف شدند از جمله می توان به جشنواره‌های «قلم زرین»، «شهید حبیب غنی‌پور»، «جلال آل احمد» و ... اشاره کرد؛ وی همچنین در چندین جشنواره نیز داور بوده است ازجمله داوری جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی؛ دوره داوری جایزۀ ادبی جلال آل احمد؛ داوری جشنواره کتاب سال دفاع مقدس و ...؛ در ادامه حاصل نظرات او را در مورد تاثیر برگزاری حلقه‌های ادبی میان مجامع دینی و البته اماکن مقدسه به ویژه مسجد در ترویج فرهنگ مطالعه می‌خوانید:
«احمد شاکری» در گفت‌وگو با خبرنگار گروه مسجد و کانون‌های مساجد خبرگزاری شبستان، با بیان اینکه بسط و گسترش برگزاری حلقه‌های ادبی در سطح مساجد را می‌توان از چند جنبه مورد توجه قرار داد، اظهار کرد: این مساله را می‌توان ذیل برنامه‌ها و ابزارهایی دید که به گسترش کمّی و کیفی کتابخوانی کمک می کنند؛ از جهت دیگر این پیشنهاد که گسترش فرهنگ کتابخوانی در سطح مساجد متمرکز شود موضوع خاصی به شمار می‌آید و درباره جوانب نظری و تجربیات عملی گذشته تامل شود؛ همچنین این مساله که حلقه‌های ادبی چه‌طور می‌توانند به ترویج فرهنگ مطالعه کمک کنند جنبه دیگری از این مساله است و نهایتاً اینکه برگزاری این حلقه‌ها در سطح مساجد چه کمکی به رونق کتابخوانی در جامعه می‌کند؟
این نویسنده ادامه داد: با در نظر گرفتن مولفه‌های مذکور است که می‌توانیم موضوع را از چند جهت تحلیل و بررسی کنیم؛ نکته اول اینکه برگزاری حلقات ادبی به شیوه‌های مختلفی قابل برنامه‌ریزی است و در واقع بسته به اینکه در چه موضوعی باشد می‌توان برایش برنامه‌ریزی کرد؛ نکته دوم اینکه با چه روشی این حلقات اداره و مدیریت شود و سومین نکته اینکه مخاطب چه کسانی باشند تا بتوان بر اساس مخاطب این برنامه‌ریزی و روش را در حلقات ادبی ارائه کرد.
وی افزود: اساسا امروز با توجه به مخاطبان متنوعی که در حوزه ادبیات و به ویژه روایت وجود دارد، باید گستره نیاز و ظرفیت مخاطبان را در برگزاری حلقه‌های ادبی مورد توجه قرار داد و ترکیبی از این موارد را لحاظ کرد؛ البته نکته‌ای که در این برنامه‌ریزی وجود دارد آن است که مخاطبان باید سطح‌بندی شوند؛ سطح به این معنا که نیاز، درک و دریافت و التذاذی که افراد از کتاب و به ویژه آثار ادبی دارند در یک سطح نیست و می‌شود این را در فرایندی رو به رشد تعریف کرد و در هر محله شیوه، موضوع و اثر مناسب را پیشنهاد داد.
حلقه‌های ادبی ابزاری برای به جریان انداختن فکر و اثر ادبی
شاکری گفت: نکته دیگر این است که حلقات ادبی ابزارهایی برای اعمال و به جریان انداختن فکر ادبی و اثر ادبی هستند که این مساله از اهمیت بسزایی برخوردار است چراکه حلقه ادبی ابزار است و به تنهایی نمی‌تواند هدف باشد بلکه برنامه‌ای برای تحقق هدف دیگری است. در نتیجه نیاز به یک کار نرم‌افزاری دارد که از جمله آن دسترسی و تدارک سیرهای مطالعاتی است که بسیار اهمیت دارد.
این پژوهشگر ادبی اظهار کرد: سیر مطالعاتی مفهوم ناشناخته‌ای نیست و بعضا در مطالعات فلسفی، کلامی، اعتقادی و معمولا در شاخه‌های مختلف شاید بیش از یک دهه است که تبدیل به تعبیر و اصطلاحی رایج شده و اهتمام بر این بوده است تا سیرهای مطالعاتی تنوع و تکامل پیدا کنند؛ اما در این مورد نیز اهمیت دارد که چه فرد یا افرادی و برای چه گروه و با چه نیازی سیر مطالعاتی طراحی کنند و با چه ترتیبی از آثار، این سیر را به مخاطبان ارائه کنند؛ علت اهمیت این مساله از آنجا ناشی می‌شود که گستره آثار منتشر شده به ویژه در حوزه ادبیات با حجم وسیعی مواجه است و در واقع با انباشتی از آثار جدید مواجهیم که بر اندوخته گذشته اضافه می‌شوند.
برگزیده جشنواره «قلم زرین» تصریح کرد: با توجه به آنچه اشاره شد، انتخاب اثر، نیازمند تخصص است و چیزی نیست که انسان آن را واگذار به مخاطب کرده و از سوی دیگر چیزی هم نیست که فضای ادبی خودش آن را معرفی کند؛ بنابراین نَه معرفت افرادی که تازه به این عرصه وارد شدند کافی است که بخواهند خودشان تصمیم بگیرند و نَه فضای ادبی و مراجع ادبی و اهرم‌های ادبی مثل ناشران؛ این مولفه‌ها فی‌الجمله قابل اعتماد نیستند و نمی‌شود بگوییم که هر ناشری که معروف‌تر کتاب‌های فلان ناشر را بخرید؛ در نتیجه برگزاری حلقه‌های ادبی در واقع یک حرکت نرم‌افزاری برای شناخت آثار است که بعدها درجه‌بندی شده و می‌توان آنها را ذیل برگزاری جلسات ارائه کرد.
شاکری در ادامه به برگزاری حلقه‌های ادبی در مساجد اشاره کرد و گفت: نکته‌ای که در این عرصه از اهمیت برخوردار است تسلط به روش‌های ارایه و تبلیغ است که می‌خواهد لذت خواندن را به مخاطب ارایه کند؛ نتیجه این حلقات در درجه اول باید بتوانند نسبت درستی را میان مخاطب، کتاب و ادبیات برقرار کنند و این یعنی ایجاد یک لذت فطری و عمیق؛ دلیل ایجاد این چنین فضایی به عوامل مختلفی باز می‌گردد و برای ان رهزن‌های متعددی وجود دارد؛ در واقع حلقه ادبی اگر موید به روش و مبانی درستی نباشد ممکن است ترویج‌دهنده دیدگاه محفلی و سلایق خاص ادبی حتی مضر باشد؛ اکنون برخی از محافل و حلقات ادبی هستند که در آنها سلیقه فطری و زیبایی‌دوست مخاطب منکوب شده یا به انحراف می‌رود و این خطر است.
وی ادامه داد: برخی محافل ادبی که اکنون برگزار می‌شود اصلا با ادبیات بومی ما آشنایی ندارند. برای این گروه ها افتخاری ندارد که داستان‌های بومی و آثار نویسندگان خودمان را بخوانند و به بیان دیگر اصلا با این آثار آشنا نیستند؛ برخی دیگر به شدت به آثار غربی گرایش دارند و سمت و سوی غرب‌گرایی دارند. همه این رویکردها آفت است. لذا نیازمند روش و مبنا هستیم. مبنا یعنی چه عامل یا عواملی وجود دارند که به ادبیات معنا می‌دهند؛ بنابراین کسی که این حلقه‌های ادبی را راه‌اندازی می‌کند باید اشراف بر این مسایل داشته باشد؛ از سوی دیگر برپایی این جلسات نیز شیوه های متعددی دارد بنابراین شایسته است که تجاربی که در این عرصه وجود دارد استخراج شود و پس از رسیدن به اجماع، اقدام به برگزاری نمونه قوی‌تر در مساجد کرد.
تجربه‌نگاری عاملی برای جهت‌دهی به حلقه‌های ادبی در مساجد/مسجد جوادالائمه نمونه‌ای موفق
شاکری با اشاره به اینکه از جمله مصادیق موفقِ حلقه‌های ادبی در مساجد می‌توان به تجربه شورای نویسندگان در مسجد «جوادالائمه(ع)» تهران اشاره کرد، افزود: این حلقه ادبی را مرحوم «امیرحسین فردی» راه‌اندازی کرد که البته جمع و ترکیبی از داستان‌نویسان و داستان‌دوستان در آن حضور داشتند و نویسندگان خوبی هم از آن جمع به فضای ادبیات معرفی شدند؛ بنابراین فکر می کنم یکی از لوازمی که می تواند به این سیر جهت دهد «تجربه‌نگاری» است که در این عرصه توجه به تاریخ شفاهی متاثر از حلقات ادبی برگزار شده بسیار تاثیرگذار است.
وی ادامه داد: یکی از فعالیت‌هایی که می توان در حلقه‌های ادبی تعریف کرد جمع‌خوانی است؛ شخصا در مقاطع مختلفی تجربه حضور و اداره چنین جمع هایی را داشته ام. جمع خوانی یعنی داستانی در جمعی خوانده شود و بعد در حین خواندن و پس از هر جلسه آن نکات و ظرایفی که مربوط به اثر است مورد توجه قرار بگیرد. در جمع‌خوانی نقد ادبی چندان مورد توجه نیست بلکه هدف این است که به مخاطب دید و نگرش تازه ای ارایه شود و او با لایه‌های بیشتری از داستان و ادبیات مواجه شود. می توان در ادامه حلقه داستان‌خوانی و در یک مرحله بالاتر حلقه تحلیل و نقد ادبی را برای دانش آموزان و بزرگسالان برگزار کرد.
دعوت از نویسندگان برای حضور در حلقه‌های ادبی مساجد
این پژوهشگر و منتقد ادبی افزود: آنچه اهمیت دارد این است که چه چیزی در دستور این جلسات قرار بگیرد. چراکه ظرایف و دقایق بسیاری در برگزاری حلقات ادبی وجود دارد که باید مورد توجه باشد؛ از سوی دیگر باید به رویکردهای جدید در عرصه نشر نیز توجه داشت از جمله کتاب‌های «کُمیک» که به تازگی دوباره روانه بازارهای جهانی شدند و روایت‌ها را با تصویر ارایه می کنند که نظیرش را می‌توان تحت‌عنوان «مانگا» در مبدا ادبیات ژاپن مشاهده کرد؛ نتیجه آنکه چه در جمع خوانی و چه در نقد باید به این مساله توجه داشت که ذائقه مخاطب چه سلیقه و مطالبه‌ای دارد و بر همان اساس برای برگزاری حلقه ادبی و جمع‌خوانی برنامه ریزی شود. نکته دیگر، دعوت از نویسندگان در حلقه های ادبی است که در مساجد برگزار می شود چراکه مخاطب در این قالب بی‌واسطه با نویسنده گفت وگو می کند و یک لذت و کشف جدید را تجربه خواهد کرد.
اهمیت توجه به برپایی جلسات و حلقه‌های ادبی در مناسبت‌های مختلف
شاکری تصریح کرد: مساله دیگری که باید مورد توجه قرار دهیم دستاوردهای برگزاری این حلقه های ادبی است که منجر به تقویت مهارت های مختلف در مخاطبان می شود؛ از جمله این مهارت ها می توان به خلاصه نویسی اشاره کرد، به نظر من مساجد فضای خوبی برای برگزاری این نشستها و حلقه های ادبی و البته جمع‌خوانی به شمار می آیند؛ اکنون در آستانه مناسبتی چون نیمه خرداد و سالروز رحلت امام خمینی (ره) قرار دادریم، پس از چندی ایام محرم از راه می رسد و همه این مناسبت ها فرصتی را فراهم می آورد تا متناسب با فضای مسجد جلسات و حلقه های ادبی برگزار شود و ادبیات تولید شده درباره این رخدادها مورد خوانش و بررسی قرار گیرد.
نظر شما