خبرگزاری شبستان - مهدی رحمانیان| پیش از آنکه خیابانها آسفالت شوند، پیش از آنکه بلندگوها صدای خطیب را به آن سوی محله برسانند، پیش از آنکه مسجدها دوربین مداربسته داشته باشند و صفحههای گوشی جای کتاب دعا را بگیرد، در قلب جهرم مسجدی قد علم کرده بود که نه فقط سنگچین دیوارهایش، که آجر به آجر هویتش با طنین تکبیر و شور و جانفشانی و حماسه آمیخته شده است.
مسجد «نو» را اگر بخواهی در نقشه ببینی، شاید شبیه هزار مسجد دیگر باشد؛ شبستان، حیاط، حوض، منبر و چراغانی در مناسبتها. اما کافیست بگذاری پیرمردی از همان کوچههای اطراف دستی روی دیوار خشتیاش بکشد و خاطرهای از نوجوانیاش بگوید تا بدانی با چه گنجینهای روبهرو هستی. مسجد «نو»، فقط محلی برای اقامه نماز نبود؛ جایی بود که هم انقلاب از آن شعله گرفت، هم آشتی با خدا، هم آموزش غیررسمی نسلی از مدیران و مؤمنان.
اینجا پناهگاهی بوده در شبهای تار تحقیر و ظلم، مدرسهای برای غیرت، میدان کوچکی برای تمرین آزادگی و ایثار. مسجدی که در آن صدای خطبههای آتشین به جای میکروفن، با تن مردم منتقل میشد؛ از صحن تا پشتبام خانهها. مسجدی که سنگتراشی چون استاد نصرالله در سال ۱۳۰۷ آن را ساخت، اما تاریخ، خود آن را تراشید تا الگویی باشد برای آنچه مسجد میتواند باشد: سنگری برای ایمان، روشنایی برای فهم و پُلی میان عبادت و عدالت.
این گزارش، تلاشی است برای مرور گذشتهای نهچندان دور؛ برای مرور مسجدی که هنوز هم وقت اذان صدایش از کوچههای قدیمی جهرم شنیده میشود؛ اما صدای تاریخش، رساتر و ژرفتر از ناقوس زمان است.
در قلب کوی گازران جهرم، جایی میان دیوارهایی قدیمی اما پابرجا، مسجدی ایستاده که سنگبهسنگش روایتی است از ایمان، غیرت و ایستادگی. مسجد «نو»، بنایی ۹۰ ساله که به دست استاد «نصرالله گلکار جهرمی» در سال ۱۳۰۷ ساخته شد، سندی زنده از تاریخ پرغرور مردمانی است که عبادت را با مبارزه درآمیختند و از بامهای همین مسجد، ندای حقطلبی سر دادند.
با وجود این پیشینه غنی، هنوز هیچ اقدامی برای ثبت این مسجد در فهرست آثار ملی نشده است؛ در حالیکه تاریخ شفاهی و مکتوب این مسجد، گنجینهای گمشده برای حافظه فرهنگی و انقلابی شهرستان جهرم است.
مجیدرضا جهانمهین، فعال میراث فرهنگی، با اشاره به کتیبهای که قدمت ۹۰ ساله این مسجد را نشان میدهد، میگوید: «با وجود این پیشینه غنی، هنوز هیچ اقدامی برای ثبت این مسجد در فهرست آثار ملی نشده است؛ در حالیکه تاریخ شفاهی و مکتوب این مسجد، گنجینهای گمشده برای حافظه فرهنگی و انقلابی شهرستان جهرم است.»
سنگر انقلاب، مأمن دعا
مسجد «نو» پایگاهی بود برای قیام. آنگونه که روایتها میگویند، آیتالله سید حسین آیتاللهی، امام جمعه فقید جهرم، در سالهای نخست ورودش به این شهر، در این مسجد سخنرانیهایی داشت که به قدری پرشور بود که نه فقط صحن مسجد، که پشتبامهای خانههای اطراف نیز مملو از جمعیتی بود که برای شنیدن صدای حقیقت آمده بودند.
در همین مسجد بود که حجتالاسلام شفیعی سخنرانی کرد و پس از آن، حدود دو هزار نفر از مردم جهرم، تظاهراتی گسترده به راه انداختند که در شماره ۱۰۵۵۴ روزنامه کیهان در تاریخ ۱۳۵۷/۶/۱۱ به آن اشاره شده است. مردم خشمگین، نمادهای فساد رژیم پهلوی را نشانه رفتند و بانکها و دادگستری را در هم کوبیدند.
از محراب تا جبهه
اما مبارزه فقط به سخنرانیها ختم نمیشد. مسجد «نو» یکی از سه پایگاهی بود که آیتالله سید ابراهیم حقشناس و آیتالله آیتاللهی برای جمعآوری سلاح پس از انقلاب تعیین کردند. ابتدا در سرداب منزل آیتالله حقشناس آغاز شد و سپس به همین مسجد منتقل شد. محلی ساده که در دوران دفاع مقدس، پایگاه اعزام رزمندگان به جبهههای نور علیه ظلمت شد و ۵۰ شهید را به انقلاب تقدیم کرد.
مسجد «نو» نماد سنت زندهای است که هنوز در خاطرهها جریان دارد. حوضی بزرگ و مستطیلشکل در وسط حیاط، با ماهیها و مرغابیهایی که آزادانه شنا میکردند، مسجد را به تفرجگاه معنوی اهالی تبدیل کرده بود.
چاه آب، حوض ماهی و یک روحِ زنده
مسجد «نو» نماد سنت زندهای است که هنوز در خاطرهها جریان دارد. حوضی بزرگ و مستطیلشکل در وسط حیاط، با ماهیها و مرغابیهایی که آزادانه شنا میکردند، مسجد را به تفرجگاه معنوی اهالی تبدیل کرده بود. در جشنهای نیمه شعبان، مسجد چنان پرشور بود که اهالی از سراسر محلات برای شرکت میآمدند. مداحی، مولودیخوانی، سخنرانی همراه با فضای معنوی خاص، همه گواهی بود بر حیات مذهبی مسجد.
جهانمهین با اشاره به استمرار نماز جماعت در این مسجد میگوید: «از دهه ۱۳۳۰، روحانیونی همچون حجتالاسلام شیخ عطاءالله حقدان، سپس حجتالاسلام سید محمد احمدی و پس از انقلاب، طلاب و ائمه مختلف نماز جماعت را اقامه کردهاند و هیچگاه چراغ این خانه خدا خاموش نشد.»
از دیگر ویژگیهای این مسجد، ساخت حسینیهای در سال ۱۳۶۰ در باغچه مسجد توسط استادکارانی چون مرحوم فضلالله گلکار، جعفر گلکار و استاد نعمتالله گلکار (پدر شهید هادی گلکار) است که در سال ۱۳۹۳ نیز بازسازی شد.
در کنار مردم
از این مسجد، فرماندارانی نیز برخاستهاند؛ چهرههایی چون مرحوم حاج جلال آتشی و مرحوم حاج محمد وحیدنیا که خود تربیتیافتگان این فضای انقلابی و دینی بودند.
یکی از روایتهای شیرین مسجد، مربوط به تواضع آیتالله حقشناس است که با وجود داشتن مسجد شخصی، نماز عید فطر و قربان را در همین مسجد نو و در کنار مردم اقامه میکرد؛ تا نشان دهد رهبران واقعی، مردماند.
از این مسجد، فرماندارانی نیز برخاستهاند؛ چهرههایی چون مرحوم حاج جلال آتشی و مرحوم حاج محمد وحیدنیا که خود تربیتیافتگان این فضای انقلابی و دینی بودند.
باید ثبت شود، پیش از آنکه دیر شود
با چنین کارنامهای از عبادت، فرهنگ، انقلاب، ایثار و اتحاد، آیا شایسته نیست که مسجد «نو» در فهرست آثار ملی ثبت شود؟ این مسجد حافظهای است از ۹۰ سال زیستن مردمانی که با وضو به میدان آمدند و با نماز، حق را فریاد زدند.
در اسناد ساواک و شهربانی بارها نام مسجد نو آمده است. از پر شدن صحن و پشتبام مسجد در زمان سخنرانیها و مراسم، تا جمعآوری سلاح و حرکت هیئتهای عزاداری در محرم و صفر که با مسجد آیتالله حقشناس متحد برگزار میشود. این اتحاد، الگوست.
و هنوز هم، در شبهای قدر، در شبهای محرم، در روضههای بعد از نماز مغرب و عشا، در دورخوانیهای سی شب رمضان، مسجد نو زنده است؛ زنده با دلهایی که هنوز به صدای مؤذن، راه مسجد را بلدند...
نظر شما