کارکرد مدرسه علمیه در نظام اسلامی و جهان معاصر

به گزارش خبرنگار خبرگزاری شبستان از گیلان، نوشین کریمی

به بهانه برگزاری همایش بین المللی یکصدمین سالگشت بازتاسیس حوزه علمیه قم با پیام مقام معظم رهبری، خواستم در مورد فعالیت های حوزه و کارکردهای آن بیشتر بدانم.  

پیام مقام معظم رهبری که به‌عنوان منشور تحول‌آفرین حوزه‌های علمیه قرائت شد به گفته خیلی ها؛ نقطه عطفی در مسیر حیات و بازتعریف نقش حوزه‌ها در نظام اسلامی و جهان معاصر است. 

آنچه تاریخ هم نشان می دهد، با آغاز شکل‌گیری دانشگاه‌ها، حوزه علمیه قم به تعامل و هم‌اندیشی با دانشگاهیان توجه داشت و شخصیت‌هایی مانند علامه طباطبایی و شهید مطهری در این زمینه پیشگام بوده‌اند.

با توجه به اینکه ارتباط با مردم و خدمت به آن‌ها از عناصر کلیدی هویت حوزه‌های علمیه است و امام خمینی(ره) نیز بر این اصل تأکید داشتند، با گسترش دانشگاه ها، حوزه جایگاه خودش را داشته و در حل مشکلات اجتماعی و اقتصادی بسیار مهم است که پاسخگو و در کنار مردم باشند.

حتی در نگاهی، با بررسی پیشرفت‌ها و تحولات حوزه‌های علمیه خواهران به ویژه پس از انقلاب اسلامی باید گفت که در نیم قرن اخیر، برای نخستین بار در تاریخ، درهای علوم اسلامی به روی بانوان نه تنها در ایران بلکه خارج از کشور نیز گشوده شد و تعداد مدارس و مراکز علمی ویژه بانوان با تعداد مدارس آقایان فرقی ندارد و حوزه‌های علمیه خواهران به عنوان نهادهایی ساختارمند، در گسترش اندیشه‌های الهی، ایمانی و اخلاقی پیشتاز شده‌اند و در زمینه‌های مختلف علوم اسلامی به موفقیت‌های چشمگیری دست یافته‌اند.

در استان گیلان با توجه به اینکه منطقه ای شیعه خیز و علوی دوست بوده، نه تنها دارای حوزه های علمیه متعدد می باشد بلکه علما و مراجع عالیقدری پای در عرصه ظهور گذاشته و مورد احترام مردم و جهان اسلام شدند.

برای مثال حوزه علمیه مستوفی رشت که توسط آیت‌الله مجتبی رودباری از علمای برجسته گیلان بازسازی شد، بیش از ۲۰۰ سال قدمت دارد.

با توجه به فعالیت ۲۴ مدرسه علمیه که ۹ مدرسه ویژه خواهران و الباقی مخصوص برادران است از دیگر حوزه ها در گیلان می‌توان به مدرسه عالی نائب الصدر، مدرسه علمیه جامع، مهدویه، صالح آباد و... اشاره کرد که مدرسه علمیه امیرالمومنین(ع) رشت، به عنوان جدیدترین حوزه در گیلان، یکی از بزرگترین مدارس علمیه کشور در ابعاد مختلف آموزشی، تهذیب، تبلیغ و پژوهش فعالیت های بسیاری خوبی دارد.

ازین تعداد ۷ مدرسه در رشت و بقیه در سایر شهرستان ها فعالیت می کنند.

حجت الاسلام محمد لاکانی، مدیرکل مرکز خدمات حوزه های علمیه استان گیلان هم زمان باسالروز بازتآسیس حوزه علمیه قم در گفت و گو با خبرنگار خبرگزاری شبستان، به برخی از کارکردهای حوزه های علمیه اشاره کرد و افزود: حوزه‌های علمیه به عنوان نهادهای علمی و فرهنگی، نقش بسیار مهمی در شکل‌دهی به فرهنگ، اخلاق و معارف اسلامی در جامعه دارند.

وی، سالروز تأسیس حوزه‌های علمیه را یادآور این حقیقت دانست که این نهادها از دیرباز به عنوان مراکز تولید علم و تربیت فکری و معنوی در دنیای اسلام شناخته شده‌اند.  

لاکانی تربیت علما و مراجع تقلید را یکی از مهمترین کارکردهای حوزه بیان کرد و گفت: حوزه‌های علمیه به عنوان مراکزی برای تربیت علما و مراجع تقلید، نقش کلیدی در انتقال معارف اسلامی و فقه شیعه دارند.  

وی تصریح کرد: طلابی که در این حوزه‌ها تحصیل می‌کنند، نه تنها دانش دینی را فرا می‌گیرند بلکه با تربیت اخلاقی و معنوی نیز آماده خدمت به جامعه می‌شوند.

وی با اشاره به تأثیرگذاری بر فرهنگ عمومی که یکی دیگر از کارکردهای حوزه است، بیان کرد: حوزه‌های علمیه با تولید محتواهای علمی و فرهنگی، تأثیر عمیقی بر فرهنگ عمومی جامعه دارند زیرا این نهادها با انتشار کتاب‌ها، مقالات و برگزاری کلاس‌ها و نشست‌های علمی، به ترویج معارف اسلامی و ارتقاء سطح آگاهی عمومی کمک می‌کنند.

لاکانی همچنین پاسخگویی به نیازهای اجتماعی را از کارکردهای حوزه برشمرد و ادامه داد: حوزه‌های علمیه همواره در تلاش هستند تا به نیازهای اجتماعی و مشکلات جامعه پاسخ دهند.  

وی گفت: علما و طلاب با ارائه مشاوره‌های دینی، حل مسائل اجتماعی و فرهنگی و برگزاری جلسات تبیینی، نقشی مؤثر در کاهش آسیب‌های اجتماعی ایفا می‌کنند.

لاکانی با تاکید بر تقویت وحدت اسلامی خاطر نشان کرد: حوزه‌های علمیه با توجه به تنوع مذاهب اسلامی، می‌توانند به عنوان پل ارتباطی میان مسلمانان عمل کرده و از طریق برگزاری کنفرانس‌ها و همایش‌های مشترک، به تقویت وحدت اسلامی و همبستگی مسلمانان کمک کنند.

وی اذعان کرد: حوزه‌های علمیه باید با توجه به تحولات روز دنیا، به مسائل جدید پاسخ دهند. تربیت طلابی که توانایی تحلیل و بررسی مسائل روز را دارند، می‌تواند به ارتقاء سطح آگاهی جامعه کمک کرده و از بروز بحران‌ها جلوگیری کند.

لاکانی ترویج اخلاق و معنویت را ضرورتی انکار ناپذیر دانست و خاطر نشان کرد: حوزه‌های علمیه نه تنها به تعلیم فقه و اصول می‌پردازند بلکه با تأکید بر تربیت اخلاقی و معنوی طلاب، سعی در ایجاد نسلی متعهد و مسئول دارند که بتوانند در برابر چالش‌های عصر حاضر ایستادگی کنند.

وی همچنین بیان کرد: تأسیس حوزه‌های علمیه نه تنها یک اقدام آموزشی بلکه یک حرکت فرهنگی و اجتماعی است که باید همواره مورد توجه قرار گیرد چرا که، این نهادها با رسالت خطیر خود می‌توانند به عنوان سنگ بنای پیشرفت علمی، فرهنگی و معنوی جامعه عمل کنند.

گفتنی است، از جمله علمای شاخص استان گیلان، آیت الله بهجت فومنی، آیت الله میرزای قمی، آیت الله شفتی، آیت الله بحرالعلوم، آیت الله سیدعبدالله ضیائی نیا، آیت الله صادق احسانبخش، آیت الله قربانی، آیت الله حائری فومنی، آیت الله سیدمحمود ضیابری، آیت الله سیدعبدالوهاب ضیابری، میرزاحبیب الله رشتی(املشی)، آیت الله سیدمجتبی رودباری، آیت الله امینیان، آیت الله رضا رمضانی و... می باشند که دارای کتاب های متعدد هستند.