قمار روی زندگی/ بررسی تاثیر آسیب‌های جنگ احشام 

به گزارش خبرنگار خبرگزاری شبستان از گیلان _ نوشین کریمی
صدای جیغ و فریادهای دخترش کلافه ام کرده، سرم را از پنجره بیرون می برم تا بفهمم موضوع چیست، همسرش خسته و عصبی است. موتور را روشن میکند تا برود. دختر بچه آویزان پدر می شود و زن به حالت قهر میگوید «هر دفعه میگی آخرین باره و باز هم به کارت ادامه میدی. بیا بچه رو هم کردی مثل خودت...» بچه ترک موتور پدر سوار می شود و منکه داستان این دعوا را میدانم دلم میسوزد. حق با زن است و اما اعتیاد مرد کار دست زندگیشان داده...

ورزا جنگ یا جونکاسره که اولی در گویش گیلکی و دومی در گویش مازندرانی مرسوم است از دیرباز در خطه گیلان و مازندران به دلیل اقتصاد کشاورزی و دامپروری رایج بوده و اکنون نیز ادامه دارد.

در گیلان به دلیل اینکه مردم دام های خود را به گاوبان ها که اصطلاحاً به آنان «گالش» می گفتند می سپردند و در این میان گاهی گاوهای نر به جنگ با یکدیگر بدون دخالت انسان می پرداختند و این موضوع جنبه تفریح پیدا کرد و هنوز از شرط بندی در آن خبری نبود.

بعدها این موضوع در گذر زمان به امری متداول بدل شد و دام های نر برای ۲ کارکرد تربیت می شدند که برخی از آنها که دارای شاخ بلند و تیز و هیکل قوی نبودند پس از عقیم شدن برای کار کشاورزی و شخم زمین استفاده می‌شدند که به آنها «ورزا کاری» اطلاق می شد و گاوهای مستعد جنگ برای این امر جدا نگه داشته می‌شدند و از جفت گیری و گشت و گذار با دام های دیگر منع شده و با تغذیه متفاوت از سایر دام ها برای پرواربندی و جنگ تربیت می شدند.

در تاریخ این پدیده نامطلوب اجتماعی آمده است که شاه سلطان حسین صفوی در سال ۱۶۹۵ میلادی دستور به ممنوعیت جنگ گاوهای نر صادر کرد و دستور او در مسجد جامع لاهیجان و نیز در مسجد جامع آمل بر سر در این دو مسجد نصب شد.

اما مردم به این عمل ادامه می دادند. در دوره قاجار نیز مظفرالدین شاه قاجار با دیدن صحنه ورزا جنگی که برای تماشای او ترتیب داده بودند ناراحت شد و این بازی را بی رحمانه و وحشیانه توصیف کرد و دستور به قطع نمایش داد و جنگ احشام را ممنوع اعلام کرد. اما کماکان این پدیده توسط برخی افراد پی گرفته شد.

پس از انقلاب اسلامی نیز جنگ احشام ممنوع اعلام شد و با آن برخورد شد اما این پدیده شوم همچنان ادامه دارد.

آنچه که جنگ احشام را بغرنج می کند می توان در چند زمینه اقتصادی، اجتماعی و در زمینه حقوق حیوانات پی گرفت که در همین زمینه گفت و گویی را با علی اکبر ندایی، نویسنده و پژوهشگر انجام دادیم که در این نوشتار به آسیب های این موضوع در زمینه های یاد شده در جامعه و خانواده پرداخته است.  

آسیب های اقتصادی 
ندایی با اشاره به آسیب به حرفه و شغل افراد گفت: تاریخ دقیقی برای ورود شرط بندی به این بازی ها مشخص نشده است اما باید تاکید کرد که علی‌رغم همه آسیب هایی که جنگ احشام به همراه دارد، شرط بندی نمود و برجستگی بیشتری نسبت به سایر عوامل داشته و باالتبع آسیب های این پدیده را افزایش می دهد.

وی افزود: قمار و شرط بندی در اکثر جوامع یک سرگرمی رایج و برای بسیاری لذت بخش است و تمایل به شرط بندی و مشارکت در قمار برای افراد ایجاد هیجان کرده و با ترسیم یک رویای ثروت بدون تلاش، انگیزه لازم را برای آنان فراهم می کند.  

ندایی تصریح کرد: تکرار قمار و شرط بندی اندک اندک به اعتیاد بدل شده و وقت بیشتری را می طلبد که فرد برای آن صرف کند. صرف وقت بیشتر برای شرکت در جنگ احشام بخصوص برای افراد دارای حرفه و شغل که به این عمل اعتیاد پیدا کرده و به طور مداوم و پیوسته در آن شرکت می کنند این آسیب را به همراه دارد که به شغل و حرفه آنان با از دست دادن مشتری و یا بازار کار و یا اینکه فرد در دسترس نیست و جوابگوی متقاضیان خود نیست، ضربه وارد می کند.

وی ادامه داد: این امر هنگامی تشدید می شود که به دلیل غیرقانونی بودن جنگ احشام، دست اندرکاران این پدیده زمان و مکان جنگ احشام را کاملا بدون برنامه قبلی تعیین می کنند تا از مداخله پلیس در امان بمانند.

این پژوهشگر گفت: در واقع زمان ثابتی برای این پدیده وجود ندارد و گاهی در سپیده دم علاقه مندان با موتورسیکلت و ماشین خود را به دورافتاده ترین روستا از محل سکونت خود و صاحبان دو گاو نر و گاهی درست در موقع ظهر و گاهی هنگام غروب خورشید می رسانند.

ندایی اظهار کرد: بنابراین بارها مشاهده شده است که افراد شاغل برای شرکت در ورزاجنگ، کرکره مغازه خود را در وسط روز پایین کشیدند، یا بنایی دست از کار کشیده، کارگری کار را رها کرده به سمت محل جنگ احشام رهسپار می شود که همان گونه که بیان شد برای شغل و حرفه آنان آسیب زا است.

وی همچنین به از دست دادن مال و ثروت در این مسئله اشاره کرد و افزود: به دلیل وجود اقتصاد کشاورزی در گیلان، معمولا افراد درگیر در جنگ احشام از افراد طبقه متوسط به پایین هستند و در فراهم آوردن پول لازم برای مشارکت در شرط بندی و قمار در ورزاجنگ با مشکل روبرو هستند و با توجه به وضعیت اقتصادی این افراد در فراهم آوردن پول قمار، این فشار اقتصادی به خانواده آنان تحمیل می شود و دیگر افراد خانواده تاوان آن را می پردازند.

ندایی گفت: این امر تا جایی پیش می رود که حتی افراد اقدام به فروش محصولات کشاورزی خود و یا پیش فروش آن کرده و یا دام های خود را در این راه به فروش می رسانند، آنهم دام هایی که هنوز به سن بهره وری نرسیده و ظرفیت پرواربندی و یا زاد ولد جهت ایجاد نوعی ارزش افزوده را دارند.

وی اضافه کرد: در برخی موارد افراد با راضی کردن همسر و فرزندان خود و دادن وعده برد در شرط  بندی جنگ احشام طلا و جواهرات آنان را در این راه هزینه می کنند. این امر مرحله به مرحله بغرنج تر شده و کار به فروش اقلام و وسایل منزل هم می رسد. در برخی از نمونه ها جوانی که همسر خود را عقد کرده و تازه وام ازدواج گرفته و از موانع سختی مانند تهیه ضامن، پرونده سازی و ماندن در نوبت عبور کرده، کل وام را در یک روز و بر سر شرط بندی در ورزاجنگ به مبلغ ۱۴۰ میلیون تومان باخته است. این روندها برای تامین پول شرط بندی در جنگ احشام که در هر مرحله وضعیت اقتصادی خانوار را بحرانی تر می کند به «شرط بندی پاتولوژیک» معروف است.  

کسب درآمدهای نامتعارف
ندایی در ادامه با بیان اینکه، افراد همیشه در شرط بندی ها بازنده نیستند بیان کرد: در مواقعی نیز برنده می شوند و با کسب درآمدهای نامتعارف خود، به الگویی برای دیگران تبدیل می شوند. این شیوه برای دیگران نیز جذاب می شود و انگیزه مشارکت در شرط بندی و قمار را پیدا می کنند.

وی گفت: همیشه در گیلان و مازندران قیمت گاو نر جنگی از سایر دام ها بیشتر بوده است. اما گاو نر برنده در هر محله از پیروزی در جنگ به قیمت نامتعارفش افزوده می شود و به قیمت نجومی می رسد و در کل منطقه به یک الگو برای دیگر جوانان بدل می شود.

این پژوهشگر بیان کرد: الگویی که معلوم نیست برای آنان نیز تکرار شود یا با صرف وقت و هزینه بسیار در اولین میدان جنگ، شکست سخت نصیبش شود و توسط قصاب به قیمتی بسیار پایین تر خریده شود، زیرا قصاب ها همیشه در جنگ احشام برای خریدن دام بازنده حضور دارند.
 

ندایی افزود: علاوه بر شرط بندی و ردوبدل شدن مبالغ هنگفت در این میادین، به دلیل غیرقانونی بودن این پدیده و نبود بلیت برای شرکت کنندگان، برای کسب درآمد برای برگزار کنندگان (میدان دار) و نیز صاحبان دو گاو جنگنده، در ابتدای حضور مردم، افرادی تحت 
عنوان «میدان دار» که وظیفه برقراری نظم را بر عهده دارند اقدام به جمع کردن پول از مردم قبل از شروع جنگ می کنند که به «پیش دوران» معروف است و در پایان نیز همین میدان داران دوباره از مردم پولی تحت عنوان «پس دوران» را جمع آوری می کنند که به صاحبان دام پرداخت می شود.

وی افزود: همه این مبالغ که برای یک امر غیرشرعی و غیر فرهنگی است، از لحاظ شرعی باید بررسی شود که از عهده اینجانب خارج است.

آسیب های اجتماعی
ندایی به آسیب های اجتماعی جنگ احشام نیز اشاره کرد و ادامه داد: به نوعی از آسیب های اقتصادی نشات می گیرند و از زمینه اقتصادی به حوزه اجتماعی سرریز می شود. در واقع ناپایداری های مالی حاصل از قمار در جنگ احشام،  این فشار را بر افراد خانواده وارد می کند و از امکانات زندگی افراد کاسته و از سویی تفریح را از آنان سلب می کند.

وی اذعان کرد:  پدیده شوم قمار و هیجان حاصل از آن در شغل و حرفه افراد نیز تاثیر منفی می گذارد و بعضا سبب بیکاری و از دست دادن شغل شده و خانوار را با مشکلات مالی روبرو می کند که خود منجر به طلاق و جدایی می شود.

ندایی خاطر نشان کرد: مبادرت افراد برای پرورش دام جنگی به نوعی سبب ایجاد مزیت نسبی اقتصادی می شود و این افراد با فدا کردن استعداها و سایر فرصت های شغلی به پای پرورش گاو نر جنگی در راستای بهره بردن از جنگ آن و برنده شدن در شرط بندی و باالتبع کسب درآمدهای هنگفت و نامتعارف، افق روشنی پیش روی آنان و خانواده شان قرار نمی دهد و معمولا گسیختگی زندگی را افزایش می دهد و در هر مرحله از ناکامی ها بر مشکلات خانوار افزوده می شود و سرخوردگی و ناامیدی آنان را فرا می گیرد.  

حقوق حیوانات 
وی با تاکید بر اینکه در دنیای مدرن امروز حقوق حیوانات به رسمیت شناخته شده است،  اما در مورد جنگ احشام و آسیب های وارده به گاوهای نر قانونی وجود ندارد و طرفداران حقوق حیوانات گویا سگ های ولگرد در شهر را بر گاوهای نر ترجیح می دهند گفت: جنگ احشام نمی تواند یک نوع ورزش یا بازی تلقی شود زیرا سطح بالایی از خشونت را داراست و به دلیل غیرقانونی بودن توسط هیچ نهاد و یا سازمانی حمایت نمی شود و به عنوان یک رشته ورزشی شناسایی نشده و دارای فدراسیون هم، نیست.

ندایی خاطر نشان کرد: در واقع جنگ احشام نوعی خشونت علیه حیوان و نوعی حیوان آزاری است و رفتار صاحبان دام در میدان جنگ گواه این مطلب است که این عمل به زور انجام می شود و جنگ دو گاو نر مصنوعی است.

وی اینکه دام از یک شهر به شهر دیگر و روستاهای 
دورافتاده برای فرار از دستان پلیس انتقال داده شود و دو حیوان باهم روبرو شوند و با طناب به هم نزدیک شوند و تحریک به جنگی ناخواسته شوند مصداق خشونت علیه حیوان دانست.  

ندایی از گونه های دیگر خشونت علیه گاو نر جنگنده را این دانست که شاخ این حیوانات با چاقو یا وسایلی مانند شیشه تراشیده و تیز می شود تا چاک ها و زخم های عمیق تری ایجاد کنند و از طرفی شاخ تیز را با فلفل یا سیر آغشته می کنند تا درد و سوزش بیشتری را به گاو نر مقابل وارد کند. این نیز یکی دیگر از مصادیق حیوان آزاری و خشونت علیه حیوانات است که هنوز کسی مانع آن نشده است.  

وی اظهار کرد: معموال پس از اتمام جنگ، دام بازنده به دست قصاب سپرده می شود و این ضرر بزرگی برای مالک آن درپی دارد، زیرا همان گونه که بیان شد دام جنگی قیمت بسیار بالایی دارد.

ندایی گفت: دام ها در این جنگ ها دچار زخم های عمیق شده، بعضا شاخ و سم آنها شکسته می شود و به دلیل وجود چاک ها و زخم های عمیق و سوزش حاصل از فلفل و سیر، درد زیادی را تا مدتها تحمل می کنند. در برخی میدان ها گاو نر بازنده به دلیل پارگی شکم کشته می شود و اینها فقط برای لذت برخی از انسان ها حادث می شود.

وی با اشاره به اینکه، در موارد زیادی دام های آسیب دیده از جنگ، دچار کاهش وزن شدید می شوند و دیگر رشد نمی کنند و به ناچار باید به دست قصاب با قیمتی بسیار نازل سپرده شوند.

آمار خانوارهای درگیر
ندایی همچنین به آمار خانواده های درگیر در این اعتیاد اشاره کرد و افزود: اگرچه این آمار از منطقه ای خاص که درگیر جنگ احشام هستند تهیه شده است اما می توان آن را به کل گیلان و سایر مناطقی که در آنها جنگ احشام رایج است تعمیم داد.

وی خاطر نشان کرد: در تحقیق انجام شده مشخص شد که خانوارهای غیر درگیر در جنگ احشام در فاصله سنی ۴۱ سال تا ۵۰ سال قرار دارند که معادل ۳۶/۹ درصد است و خانواده های درگیر در جنگ احشام در سنین ۳۱ الی ۴۰ سال هستند و ۳۷/۴ درصد از خانوارها را تشکیل می دهند.

ندایی افزود: در بین خانوارهای درگیر ۵۶/۱ درصد آنان دارای تحصیلات ابتدایی و راهنمایی،  و ۹۹/۴درصد افراد درگیر در ورزاجنگ متاهل هستند و همچنین در بین افراد درگیر ۴۳/۳ درصد نیز در بخش کشاوزی و دامداری مشغول به کار هستند.