خبرگزاری شبستان، گروه بین الملل: پس از برکناری «علی بونگو اودینپا» رئیس جمهوری گابُن در تابستان ۲۰۲۳، دوربینهای رسانههای بینالمللی یک مسجد عظیم به سبک مراکشی به نام «مسجد حسن دوم» را در پسزمینه نزدیک کاخ ریاست جمهوری ثبت کردند.
این مسجد که در سال ۱۹۸۳ با حضور یک هیئت عالی رتبه مراکشی پس از پنج سال ساخت و ساز افتتاح شد. این مسجد با مساحتی بیش از ۱.۵ هکتار شاهد برجستهای بر گسترش اسلام در این کشور آفریقایی مسیحینشین و سرشار از منابع طبیعی به ویژه نفت، است.
تحول واقعی
ساخت این مسجد چند سال پس از یک لحظه مهم در این کشور غرب آفریقای مرکزی آغاز شد، زمانی که رئیس جمهور وقت، «آلبرت برنارد بونگو» با اعلام گرویدن خود به اسلام، افکار عمومی محلی و بینالمللی را شگفتزده کرد.
در سال ۱۹۷۳، پس از سفر بونگو به لیبی و دیدار با سرهنگ معمر قذافی، رئیس جمهور بونگو به کشورش بازگشت و در ۲۹ سپتامبر ۱۹۷۳، در مقابل جمعی از روزنامهنگاران محلی و عرب، گرویدن خود به اسلام را اعلام کرد و صفحه جدیدی در تاریخ مذهبی کشوری گشود که در آن زمان مسلمانان تنها حدود ۱٪ از جمعیت را تشکیل میدادند.
در حالی که بونگو میگوید که به دلیل اعتقادات مذهبی شخصی به اسلام گرویده است، روایتهای دیگری از آن سالهای دور منتشر شده است که بیان میکنند او این کار را در پاسخ به درخواست قذافی و با هدف پیوستن کشورش به سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) که شامل کشورهای مهم جهان اسلام میشود، انجام داده است.
داستان از این قرار است که آلبرت برنارد بونگو برای انجام مناسک حج به عربستان سعودی سفر کرد و بعدها حاجی شد که عنوان حاجی بخشی از نام رسمی او شد، وی نام «عمر» را برای خود برگزید. در همان سال، پسرش، «آلن برناد بونگو «در سن ۱۵ سالگی، به اسلام گروید و علی نام گرفت.
کمتر از سه هفته پس از اعلام این تحول معنوی در زندگی رئیس جمهوری بونگو، این کشور شروع به برداشت اولین دستاوردهای اقتصادی و سیاسی خود کرد. به طوری که در ۲۹ نوامبر ۱۹۷۳ به اوپک پیوست. سال بعد، به سازمان همکاری اسلامی (OIC) پیوست و روابط خود را با کشورهای عربی و اسلامی به ویژه کشورهای صادرکننده نفت، تقویت بخشید.
در صحنه مذهبی، این تغییر، آغاز جدیدی را در زمینه گسترش اسلام در آنجا رقم زد. موج اول از درون طبقه سیاسی و اداری که در محل با نام «مامادو» شناخته میشوند، آغاز شد. مامادو به افراد نزدیک به رئیس جمهور (وزرا، مقامات ارشد، افسران ارشد ارتش و دیگران) اشاره دارد که به پیروی از رئیس کشور، اسلام را پذیرفتند.
علاوه بر طبقه مامادو، موج گرویدن به اسلام به مردم عادی که در زبان محلی به آنها ماکایا گفته میشود، نیز گسترش یافت. این تغییر دین در واکنش به حال و هوای عمومی و نشانههایی از سوی حاکمان کشور و همچنین در بستر تعامل اجتماعی روزانه با اولین مسلمانان خارجی که به کشور وارد شدند، به ویژه از زمان استقلال در سال ۱۹۶۰ و ظهور نیاز به کارگران، کارمندان، تکنسینها و صنعتگران، با شروع رونق نفتی در آنجا، رخ داد.
نمادهای اسلام
در دهه ۱۹۷۰، سرعت جذب مهاجران افزایش یافت و شکل نهادینهتری به خود گرفت، زمانی که دولت شروع به استخدام نیروی کار متخصص از کشورهای غرب آفریقا برای انجام کارهای بزرگ به ویژه ساخت راهآهن کرد. بنابراین، توافقنامههایی برای ورود کارگران، که بیشترآنها مسلمان بودند، از سنگال، مالی، گینه کوناکری و ولتای علیا (بورکینافاسوی فعلی) امضا شد.
علاوه بر مسلمانانی که از خارج از کشور میآیند، تعداد مسلمانان محلی نیز در طول سالها خواه کسانی که به فضل فعالیتهای اقلیت مسلمان در زمینه تبلیغ و تدریس و ارشاد به اسلام گرویدند و خواه کسانی که برای تحصیل به کشورهای اسلامی اعزام شدند، افزایش یافته است.
مسلمانان در گابن تقریباً به ۱۰ درصد از جمعیت رسیدهاند و نمادهای اسلام در این کشور با افزایش تعداد مساجد، مدارس قرآنی، مؤسسات آموزشی مذهبی و سازمانهای جامعه مدنی تقویت شده است. رسانههای دولتی (تلویزیون، رادیو و غیره) توجه ویژهای به زندگی مسلمانان نشان دادند و تعطیلات رسمی برای عید فطر و عید قربان تعیین شد.
همچنین «شورای عالی اسلامی گابن» برای نظارت بر فعالیتهای مذهبی و تبلیغی در میان جوامع مسلمان مهاجر به ویژه مسلمانان بومی این کشور که به اسلام گرویدهاند، تأسیس شد.
این شورا چه در دوران ریاست جمهوری عمر بونگو که به مدت ۴۲ سال (۱۹۶۷-۲۰۰۹) بر کشور حکومت کرد و چه در دوران پسرش علی بونگو که از سال ۲۰۰۹ تا سرنگونیاش در کودتای نظامی در ۳۰ آگوست ۲۰۲۳ قدرت را در دست داشت، زیر نظر ریاست جمهوری باقی ماند.
برهمین اساس، نهاد ریاست جمهوری رنگ و بوی مذهبی به خود گرفت که از طریق بسیاری از ظواهر رسمی و پروتکلی در مناسبتهای دینی تقویت میشد. این امر حضور پررنگ اسلام را در کشوری تقویت میکرد که مسیحیان نزدیک به ۸۰٪ از جمعیت حدود ۲.۵ میلیون نفری آن را تشکیل میدادند.
اکنون سوالی که مطرح میشود این است: اکنون که حکومت خاندان بونگو به پایان رسیده و زمام امور به ژنرال بریس اولیگوی نگوما رسیده است، وضعیت مسلمانان در گابن چگونه خواهد بود؟
مسلمانان اولیه
برخی منابع تاریخی نشان میدهند که اولین مسلمانان در پایان قرن نوزدهم به گابن رسیدند و تعداد آنها در نیمه اول قرن بیستم، یعنی در دوره استعمار فرانسه، به طور نسبی افزایش یافت. آنها تاجرانی بودند که از کامرون، چاد و برخی از مستعمرات غرب آفریقا، در جستجوی بازارهای تجاری، به آنجا آمده بودند.
همچنین، استعمارگر فرانسوی در آن زمان برای به حرکت درآوردن اقتصاد به نیروی کار نیاز داشت. با توجه به جمعیت کم این کشور، فرانسه مجبور بود کارگرانی را از غرب آفریقا بیاورد که بسیاری از آنها مسلمان بودند.
در آن زمان، فرانسه مهاجرانی را از کشورهای ساحل به گابن آورد تا آنها را در خدمت پروژه استعماری، چه به عنوان کارمند در دستگاه اداری و چه به عنوان اعضای نهادهای امنیتی، ارتش و شبهنظامی، وظایف دیگری را بر عهده بگیرد.
نظر شما