خبرگزاری شبستان-خراسان جنوبی؛ در سالهای اخیر، بحران آب به یکی از بزرگترین چالشهای زیستمحیطی و اقتصادی در بسیاری از مناطق کشور تبدیل شده است. به ویژه در استانهای خشک و نیمهخشک مانند خراسان جنوبی، مشکلات مربوط به تأمین منابع آبی برای کشاورزی و شرب به شدت افزایش یافته است. این استان که به دلیل اقلیم خشک خود در معرض تهدیدات خشکسالی قرار دارد، از ابتدای دهه ۸۰ با کاهش شدید بارندگیها و افت منابع زیرزمینی مواجه شده است. در چنین شرایطی، استفاده بهینه از منابع آبی موجود و تلاش برای افزایش ظرفیت ذخیرهسازی آب، بیش از پیش اهمیت یافته است.
قنات جهانی بلده و سابقه تاریخی آن
قنات بلده، یکی از قدیمیترین و معتبرترین قناتهای ایران است که قدمت آن به دوران ساسانیان میرسد. این قنات که در فهرست میراث جهانی یونسکو نیز به ثبت رسیده، بخش قابل توجهی از منابع آبی شهرستان فردوس را تأمین میکند.
این قنات متشکل از ۱۶ رشته قنات و ۲ چشمه که مسیر حدود ۳۵ کیلومتری را برای مشروب کردن ۲ هزار و ۵۰۰ هکتار از زمینهای کشاورزی و باغهای باغستان، اسلامیه و فردوس طی میکند. اما در سالهای اخیر، به دلیل کاهش بارندگیها و افزایش میزان برداشت آب، این قنات با کمبود منابع آبی مواجه شده است، بهگونهای که در فصلهای پیک مصرف، بیش از ۳۱ درصد کمبود آب در آن مشاهده میشود.
آغاز طرح آبخیز تا جالیز در خراسان جنوبی
با توجه به اهمیت این قنات در تأمین آب برای اراضی کشاورزی منطقه، حفاظت و بهرهبرداری بهینه از منابع آبی آن ضرورت پیدا کرده است. در همین راستا، عملیات اجرایی طرح ملی «آبخیز تا جالیز» در استان خراسان جنوبی از آذرماه سال ۱۴۰۲ به وسعت یک میلیون و ۷۵۰ هزار هکتار آبخیزداری با حضور مسئول سازمان بسیج سازندگی کشور آغاز شد.
این طرح ملی که به عنوان یکی از اولویتهای وزارت جهاد کشاورزی و بسیج سازندگی به شمار میرود، با هدف بهبود مدیریت منابع آب و خاک در مناطق خشک و نیمهخشک کشور به اجرا درآمد و شامل مجموعهای از پروژههای احیای قنوات، احداث استخرهای ذخیره آب، آبخیزداری، و بهینهسازی شبکههای آبیاری است.
پروژه استخر ذخیره آب فردوس و روند اجرای آن
اما یکی از برجستهترین پروژههای این طرح در استان خراسان جنوبی، پروژه احداث استخر ذخیره آب در شهرستان فردوس است. این استخر با ظرفیت یک میلیون متر مکعب بهمنظور ذخیرهسازی آب در فصول خشک و تأمین نیاز آبی برای اراضی کشاورزی، گلخانهها و سایر نیازهای آبی شهرستان طراحی شده است. با اجرای این پروژه به عنوان نخستین الگوی آبخیز تا جالیز کشور، نه تنها به تأمین آب کشاورزان منطقه کمک خواهد شد، بلکه زمینهساز توسعه کشاورزی پایدار و افزایش بهرهوری در اراضی تحت پوشش قنوات تاریخی بلده خواهد بود.
در چند سال اخیر آبخیزداری بالادست، مرمت قنوات و عملیات خاکی ساخت استخر تعادلبخشی به حجم یک میلیون مترمکعب در محل قنات بلده فردوس انجام شده که نصب ورق و حصار آن باقی مانده بود و برای تکمیل این پروژه به ۲۵ میلیارد تومان اعتبار نیاز بود تا اینکه شهریور ۱۴۰۳ در حاشیه اجلاسیه ملی شهدای جهاد و خدمت در شهرستان فردوس که با حضور سردار علی فدوی جانشین فرمانده کل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی برگزار شد این نیاز اعتباری مطرح و مورد موافقت قرار گرفت.
در ادامه بسیج سازندگی خراسان جنوبی مراحل پایانی استخر ذخیره آب قنات جهانی بلده فردوس که به عمق ۲۰ متر و با هدف توسعه کشتهای گلخانهای، بهرهمندی از سامانههای نوین آبیاری، تعادل بخشی مصرف آب، توسعه کشتهای یکپارچه و بهره مندی از آبهای روان فصلی در شهر باغستان در حال احداث بود را به عهده گرفت.
اکنون این طرح بزرگ الگویی کشور در شهرستان فردوس آماده بهرهبرداری است و بر اساس پیش بینیهای انجام گرفته پایان اردیبهشت ماه جاری این طرح مهم زیرساختی قرار است با حضور وزیر جهاد کشاورزی و دیگر مسئولان کشوری در ایامی که عنوان بزرگداشت سالروز تاسیس بسیج سازندگی نام گرفته به بهرهبرداری برسد.
با توجه به اهمیت این پروژه ملی، امسال بسیج سازندگی خراسان جنوبی نشست خبری مرسوم هرساله به مناسبت سالروز تاسیس بسیج سازندگی را متفاوت از سالهای گذشته در قلب این استخر یک میلیون متر مکعبی برگزار کرد تا خبرنگاران با حضور در میدان کار جهادی از نزدیک روند تکمیل این طرح ملی و تلاش جهادگران برای به پایان رسیدن آن را روایت کنند.
بزرگترین مخازن آبی شرق کشور در فردوس
مهدی هنری، مسئول بسیج سازندگی خراسان جنوبی، در بازدید خبرنگاران از این پروژه گفت: پروژه استخر ذخیره آب فردوس یکی از پروژههای شاخص طرح ملی «آبخیز تا جالیز» با ظرفیت یک میلیون متر مکعب است که نه تنها به تأمین آب برای کشاورزی کمک خواهد کرد، بلکه موجب افزایش سطح زیرکشت و توسعه گلخانهها نیز خواهد شد.
هنری افزود: این پروژه یکی از بزرگترین مخازن آبی در شرق کشور پشتیبانی از ۵۰ هکتار گلخانه و هزار هکتار زمین کشاورزی را دارد. همچنین، با تکمیل این پروژه، تمامی نیاز آبی ۹۰۰ هکتار از اراضی کشاورزی تحت پوشش قنات بلده تأمین خواهد شد و کشاورزان میتوانند با استفاده بهینه از منابع آبی، بهرهوری خود را افزایش دهند.
وی همچنین درباره فرآیند اجرای پروژه توضیح داد: علیرغم اینکه پیشبینی میشد نصب ورقهای ژئوممبران برای عایقبندی استخر سه ماه طول بکشد، ما تصمیم گرفتیم که این کار را در مدت ۲۰ روز انجام دهیم. به همین منظور، از ظرفیت گروههای جهادی استفاده کردهایم تا روند اجرای پروژه سریعتر پیش برود و در نهایت پروژه را در موعد مقرر به بهرهبرداری برسانیم.
مسئول بسیج سازندگی خراسان جنوبی خاطرنشان کرد: اکنون بیش از ۷۰ جهادگر در دو شیفت کاری به طور شبانهروزی در حال کار هستند و امیدواریم که تا پایان اردیبهشت ۱۴۰۴ تکمیل و آماده بهرهبرداری شود.
هنری در ادامه با اشاره به اینکه پروژه آبخیز تا جالیز نماد روشنی از بهرهگیری از ظرفیتهای مردمی و جهادی برای حل مسائل و توسعه مناطق محروم است گفت: در مجموع ۱۲۰ میلیارد تومان اعتبار برای این پروژه عظیم هزینه شده که سهم بسیج سازندگی ۳۰ میلیارد تومان بوده است.
نظر شما