به گزارش خبرگزاری شبستان از مشهد، حسین سیمایی صراف امروز دوشنبه ۱۵ اردیبهشت در اجلاسیه بین المللی ششمین کنگره جهانی امام رضا (ع) در حرم رضوی اظهار کرد: انتخاب موضوع کرامت انسانی برای کنگره جهانی امام رضا(ع)، ناشی از اهمیت والای آن در اندیشه معاصر است. اگر بتوانیم جایگاه کرامت را در اندیشه اسلامی روشن کنیم، بسیاری از مسائل فرعی نیز قابل حل خواهد بود.
وی افزود: کرامت ذاتی، به‌عنوان یک اصل و منبع، بنیان ارزش‌ها، حقوق، عدالت، آزادی، حق تعیین سرنوشت و آزادی بیان شد. این پرسش مطرح است که آیا می‌توان برای این مفهوم در اندیشه اسلامی نیز پیشینه‌ای یافت یا خیر. پس از دو جنگ جهانی، اندیشمندان غرب به این نتیجه رسیدند که بدون بازتعریف مفاهیم بنیادین انسانی، دستیابی به صلح پایدار ممکن نیست.
صراف با اشاره به ضرورت اجتهاد در اصول گفت: امروز یکی از این اصول، اصل کرامت است؛ همان‌گونه که اصل عدالت، یکی از اصول بنیادین است. شهید مطهری عدالت را به‌عنوان یک اصل و منبع اجتهاد می‌دانست، نه صرفاً یک قاعده فرعی. ایشان عدالت را در سه سطح فلسفی، حقوقی و فقهی تحلیل کردند.
وی ادامه داد: نوآوری ایشان در این بود که عدالت را قاعده‌ای فقهی می‌دانستند، نه یک گزاره منفرد، و معتقد بودند سایر گزاره‌های فقه باید با آن سنجیده شوند. به‌همین‌سان، کرامت نیز چنین جایگاهی دارد و اجتهاد در این اصل، می‌تواند راهنمای بسیاری از مسائل فرعی باشد.
لزوم بازاندیشی در کرامت انسانی
وی ادامه داد: کرامت انسانی، با این جایگاه و آثاری که در ادبیات حقوق بشر برای آن شمرده‌اند، نیازمند بررسی و تحلیل در چارچوب اندیشه اسلامی است. پرسش مهم این است که آیا می‌توان مشابه این مفهوم را در متون اسلامی یافت.
وزیر علوم در تبیین مفهوم کرامت ذاتی گفت: در فلسفه، وقتی سخن از ذاتی می‌شود، به مفاهیم کلیات خمس یا باب برهان اشاره داریم؛ اما در ادبیات غربی، چنین تفسیری از ذاتی وجود ندارد. در جمع‌بندی اندیشمندان غرب، مقصود از ذاتی این است که مجموعه‌ای از حقوق و ارزش‌ها به‌طور مطلق به انسان تعلق دارد؛ بدون در نظر گرفتن عقیده، نژاد، جنسیت، مذهب یا زبان. این نگاه، برابری همه انسان‌ها را در برابر حقوق بنیادین تأکید می‌کند.
سیمایی صراف خاطرنشان کرد: پرسش اساسی این است که آیا کرامت ذاتی یک ویژگی انسانی است که خداوند در وجود او نهاده یا یک اعتبار اخلاقی و هنجار حقوقی است هرچند در نظریه‌پردازی درباره ماهیت آن اختلاف نظر وجود دارد، اما در عمل نتیجه این است که همه انسان‌ها فارغ از تفاوت‌ها، از این حقوق برخوردارند.
وی تأکید کرد: اندیشمندان اسلامی در برابر این مفهوم واکنش نشان داده‌اند و تحقیقات بسیاری در این زمینه انجام شده است که آیا در اندیشه اسلامی نیز مفهوم کرامت ذاتی به این معنا وجود دارد یا خیر.
تفاوت مفهوم کرامت در ادبیات حقوق بشر و اندیشه اسلامی
وزیر علوم، در ادامه سخنان خود با اشاره به تفاوت مفهوم کرامت در ادبیات حقوق بشر و اندیشه اسلامی اظهار کرد: برخلاف نگاه رایج در حقوق بشر که کرامت را صرفا ذاتی می‌داند، در اندیشه اسلامی علاوه بر کرامت ذاتی، به کرامت اکتسابی نیز تأکید شده است. به باور اندیشمندان اسلامی، انسان می‌تواند با کسب تقوا و فضایل اخلاقی، بر کرامت خویش بیفزاید.
وی افزود: این نگاه، دستاورد مهمی برای اندیشه اسلامی محسوب می‌شود. اما پرسش اساسی این است که آیا می‌توان برای انسان، فارغ از باورها و عملکردها، کرامت قائل شد؟ اگر پاسخ مثبت باشد، آنگاه کرامت می‌تواند به‌عنوان یک اصل حاکم مطرح شود.
وی ادامه داد: با رجوع به متون اسلامی، دلیل صریح ایجابی یا سلبی درباره کرامت ذاتی انسان یافت نمی‌شود، اما با تحلیل نصوص و جمع‌بندی شواهد و ادله، می‌توان به این نتیجه رسید که در اندیشه اسلامی کرامت انسانی به رسمیت شناخته شده است.
سیمایی‌صراف با اشاره به روایات متعدد در این زمینه افزود: در سنت اسلامی، روایات فراوانی وجود دارد که بر احترام و تکریم انسان‌ها تأکید دارند.
وی به روایت معروفی از پیامبر اکرم (ص) اشاره کرد که در هنگام عبور جنازه‌ای، حضرت از جای خود برخاستند. وقتی به ایشان گفته شد که جنازه متعلق به یک یهودی است، پیامبر فرمودند: آیا او انسان نبود؟
وی ادامه داد: این روایت، اگرچه به ظاهر یک رفتار ساده است، اما فقها از آن استنباطات فقهی متعددی کرده‌اند؛ از جمله جواز احسان، صدقه، وصیت و حتی احترام به غیرمسلمان، به این دلیل که او انسان است. این استدلال، پایه‌ای است که بسیاری از فروع فقهی بر اساس آن شکل گرفته است.
کرامت عقلانی است
وزیر علوم در جمع‌بندی سخنان خود اظهار کرد: عقل نیز می‌تواند در این مسیر به ما کمک کند. بر اساس مبانی عقلانی، ظلم قبیح و عدل حسن است؛ لذا کرامت انسانی، به‌عنوان یک حق طبیعی، مورد قبول عقل است. از سوی دیگر، اجماع عقلای عالم، حتی با وجود تفاوت دیدگاه‌ها، بر این نکته اتفاق نظر دارند که کرامت انسانی، فارغ از دین، نژاد، جنسیت یا مذهب، یک اصل پذیرفته شده است.
وی تأکید کرد: این اجماع جهانی نشان‌دهنده آن است که کرامت انسانی یک حقیقت مشترک در میان ملت‌هاست و باید به‌عنوان بنیانی برای تحقق عدالت، آزادی و حقوق بشر در نظر گرفته شود.
جنایات رژیم صهیونیستی مصداق آشکار نقض حقوق بشر است
سیمایی‌صراف در ادامه سخنان خود با اشاره به بحران جاری در فلسطین گفت: مسئله فلسطین، فراتر از یک جغرافیا، هویت یک ملت است. چه این ملت در سرزمین فلسطین باشند و چه در اقصی نقاط جهان، یک ملت واحد باقی می‌مانند.
وی افزود: امروز شاهدیم که رژیم اشغالگر صهیونیستی، با حمایت استکبار جهانی، تمام ارزش‌ها و اصول مورد اتفاق بشریت را زیر پا گذاشته و هیچ یک از حقوق بنیادین بشر را رعایت نکرده است.
وی تصریح کرد: به جرأت می‌توان گفت این رژیم، دیگر هیچ حقی نمانده که آن را نقض نکرده باشد. امروز اجماع جهانی علیه جنایات این رژیم شکل گرفته است. نقض حقوق بشر، جنایت علیه بشریت، نسل‌کشی و تخریب طبیعت در غزه، فجایعی است که دیگر قابل تحمل نیست.
معاون وزیر علوم با تأکید بر ضرورت وحدت مسلمانان اظهار کرد: در این ایام مبارک، از خداوند متعال مسئلت داریم که به مسلمانان غیرت، همیت، وحدت و اقتدار بیش از پیش عطا فرماید تا این رژیم اشغالگر را تنبیه کرده و حقوق ملت مظلوم فلسطین را از چنگال این رژیم فاسد و نامشروع بازپس گیرند.
نظر شما