به گزارش گروه دین و اندیشه خبرگزاری شبستان: نشست خبری همایش بینالمللی یکصدمین سالگشت بازتاسیس حوزه علمیه قم (نکوداشت حضرت آیتالله العظمی حاج شیخ عبدالکریم حائری یزدی) امروز (یکشنبه، ۱۴ اردیبهشت ماه) با حضور آیت الله «علیرضا اعرافی»، مدیر حوزههای علمیه کشور در باغ موزه ملک برگزار شد.
گزارش تصویری این نشست را اینجا ببینید.
آیت الله «علیرضا اعرافی» مدیر حوزه های علمیه کشور در این نشست همایش بین المللی یکصدمین سالگشت بازتاسیس حوزه علمیه قم را اتفاقی مهم در عرصه فرهنگی، علمی و دینی برشمرد و اظهار کرد: حوزه به عنوان یک نهاد علم بنیان، اخلاق مدار، سیاست ورز و اجتماعی از سابقه ای کهن برخوردار است. در طول تاریخ زنجیره حوزه های علمیه در ایران، عراق و دیگر کشورها با همین هویت و ارکان در خدمت علم و اندیشه و جامعه بوده و هستند.
سیاستورزی و اندیشهورزی صحیح به دور از افراط و تفریط
وی تصریح کرد: حوزه آنگاه حوزه است که این عناصر هویتی را حفظ کند. «دانش بنیانی» نخستین ویژگی حوزه علمیه است. در روزگاری که دو نهاد حوزه و دانشگاه در جهان اسلام از هم منفک نبود، همه علوم و دانش ها در حوزه رواج داشت. افزون بر هویت علمی و دانش بنیان بودن، دومین مولفه هویتی حوزه، اخلاق و حکمت عملی و سنت های معنوی و اخلاقی در قلمروهای گوناگون است که بزرگان ما در این عرصه در طول قرن ها گوی سبقت را از دیگران ربوده اند.
مدیر حوزه های علمیه کشور سومین بعد حوزه را بُعد مردمی آن دانست و خاطرنشان کرد: حوزه از مردم برخاسته و با مردم است، آرمان های انسانی و الهی را پی می گیرد و پیوند عمیق عالمان دین با مردم و حفظ خدمتگزاری عنصر مهمی است که در حوزه وجود دارد.
آیت الله اعرافی سیاست ورزی درست و اندیشه ورزی صحیح به دور از افراط و تفریط را از دیگر مولفه های حوزه دانست و افزود: حوزه پیشگام و پرچم دار استقلال کشورهای اسلامی بوده است. مستندات تاریخی نشان می دهد که حوزه همیشه در برابر توطئه گران و عوامل تخریب استقلال و آزادی جوامع در کنار مردم بوده که قله آن در انقلاب اسلامی جلوه گر شد.
وی ادامه داد: ایران در طول بیش از هزار سال گذشته، پیشگام و استقبال کننده از اندیشه اسلامی و معارف خاندان پیامبر(ص) بوده است. ایران هم از معارف اسلام و تشیع با آغوش باز استقبال کرد و هم از همان قرن های اول در عرصه تولید دانش دینی پرچمدار شد. در برابر پیام نورانی اسلام، ایران یک جامعه منفعل و صرفا پذیرا نبود بلکه ایرانیان با استعداد وافر و هوش بالای خود علمدار رواج و گسترش این معارف شدند و این از افتخاراتی است که ایرانیان در سابقه تاریخی خود به آن افتخار می کنند.
مدیر حوزه های علمیه کشور با بیان اینکه حتی در زبان عربی که زبان قرآن است، عالمانی از ایران پیشگام بوده اند، تصریح کرد: حوزه های کوفه، حله، نجف و ... نیز همیشه لبریز از عالمان و متفکران ایرانی بوده و در ادوار مختلف زعمای حوزه از ایران بودند.
حوزه در این صد سال، اندیشه و گفتمان سیاسی پیدا کرد
آیت الله اعرافی با اشاره به تاریخچه تاسیس حوزه علمیه قم خاطرنشان کرد: از قرن دوم و سوم هجری حوزه های بزرگ جهان در ایران در شهرهای قم، اصفهان، شیراز، تبریز و ... شکل گرفته است و این بیانگر پیوند عمیق علمی- دانشی و معرفتی ایران با حوزه است.
وی در رابطه با تحولات و تطورات یکصد سال اخیر ایران در ارتباط با حوزه گفت: حوزه قم در روزگار سخت و دشواری شکل گرفت. در شرایطی که ایران در معرض آسیب های فراوان بود و قدرت های جهانی ایران را مورد طمع قرار داده و حکومت های دست نشانده خود را در اینجا حاکم کرده بودند. دین زدایی و خدشه به آرمان های اسلامی در میانه جنگ جهانی اول و دوم در دستور کار این قدرت ها بود. حوزه در چنین شرایطی بازتاسیس شد. به عبارت دیگر بازتاسیس حوزه قم در سال ۱۳۰۱ شمسی از کوران حوادث داخلی ایران اتفاق افتاد. در میانه چنین شرایطی بود که آیت الله حائری یزدی با عقلانیت و خردورزی عمیق یک نهاد بزرگ علمی را بازتاسیس کرد. این نکته مهمی است که پایه ریزی این نهاد در چنین شرایطی رخ داده است.
وی خاطرنشان کرد: نکته دیگری که باید به آن توجه داشت، این است که حوزه در این صد سال اندیشه سیاسی و گفتمان سیاسی پیدا کرد و تولیدکننده یک اندیشه سیاسی متکی بر اسلام شد که پیشگام و پرچمدار آن امام خمینی (ره) بود؛ هرچند که آیت الله بروجردی و آیت الله حائری گام هایی در این مسیر برداشه بودند اما نقش اصلی و نهایی را حضرت امام پیاده کرد.
اعرافی در بخش دیگری از سخنان خود تصریح کرد: نظریه و گفتمان انقلاب اسلامی از قم برخواست و مبدا تحولات بزرگی در منطقه و جهان شد. علمای قم مردم سالاری دینی را به عنوان الگوی جدید حکمرانی محقق کردند. حوزه در طول این مدت توانست گستره علوم اسلامی را گسترش داده و در عین حال به آن عمق و ژرفا ببخشد.
گسترش دامنه علوم اسلامی متناسب با نیازهای جامعه
وی هدف از برگزاری همایش بین المللی یکصدمین سالگشت بازتاسیس حوزه علمیه قم را نشان دادن تطورات علمی و گسترش و بسط دامنه علوم اسلامی دانست و افزود: در حال حاضر درختواره دانشی حوزه با بیش از ۱۶ قلمرو دانشی و بیش از ۴۰۰ رشته گوناگون طراحی و در حال اجرا است. گسترش دامنه علوم اسلامی متناسب با نیازهای جامعه از ویژگی های دیگر حوزه در یکصد سال اخیر بوده است که از جمله آن می توان به فقه معاصر و ابواب مختلف آن و مباحث تطبیقی فقه، حقوق و فقه مقارن و علوم پیرامونی فقه اشاره کرد. همچنین در فلسفه به قلمروهای جدیدی راه یافته ایم. ارتباط فلسفه اسلامی با فلسفه های غربی از جمله این قلمروهای جدید است. در حوزه قرآن، تفسیر و علوم قرآنی نیز به شکل بی سابقه ای در دهه های اخیر مسیر تغییر و تحول و پیشرفت را طی کرده و تفسیر تطبیقی و همچنین تفسیر به زبان های مختلف مد نظر حوزه قرار گرفته است.
آیت الله اعرافی خاطرنشان کرد: در حوزه ادبیات و زبان فارسی نیز تحولات بیشماری داشته ایم.
گسترش باب جدید ایمان و اخلاق با حوزههای علمیه خواهران
وی با اشاره به امتداد جریان رشد حوزه های علمیه در میان بانوان، یادآور شد: برای اولین بار پس از انقلاب اسلامی دروازه های علوم اسلامی برای بانوان گشوده شد. حوزه علمیه خواهران باب بزرگی در گسترش ایمان و اخلاق الهی است و بانوان در این عرصه به سرعت در حال پیشرفت هستند. آشنایی بانوان با علوم اسلامی به شکل نهادی و گسترده پیش از این سابقه نداشته است.
مدیر حوزه های علمیه کشور گفت: امروز ۵۰۰ مرکز علمی بانوان در کشور فعالیت می کنند که این برآمده از حوزه علمیه قم در یکصد سال اخیر است. این حوزه با عرضه اندیشه و معارف انواری از اسلام را به جهان منتشر کرده است. در بیش از ۱۰۰ کشور دنیا جوانان، علما و مردم علاقه مند به معارف اسلامی با بهره گیری از ذخیره علمی خود مراکز علمی دیگری را سامان داده و اداره می کنند که این امتداد بین المللی حوزه علمیه قم است.
آیت الله اعرافی با اشاره به روند برگزاری همایش بینالمللی یکصدمین سالگشت بازتاسیس حوزه علمیه قم، گفت: ما در انتظار صدور منشور رهبری در مباحث مرتبط با حوزه علمیه هستیم که همزمان با روز همایش اعلام و رونمایی می شود. این منشور در امتداد منشور روحانیت امام خمینی(ره) و نقطه عطف در تطورات مباحث حوزوی و دینی و ارتباط حوزههای علمیه خواهد بود. درباره آینده منشور هم با بیم و امید سخن می گوییم، امید است با تجربههای گذشته برای آن اتفاقات خوبی رخ دهد.
سخنرانی دو تن دیگر از مراجع در همایش
وی در ادامه سخنان خود به دغدغه حوزه در ارتباط با دانشگاه اشاره کرد و افزود: حوزه از آغاز در زمینه ارتباط با دانشگاه دغدغه مند بود. از ابتدای تشکیل دانشگاه تهران زعمای حوزه تعامل با این نهاد را در دستور کار قرار دادند. حضور عالمانی مانند علامه طباطبایی و شهید مطهری و شهید مفتح و ... نشان از این امر دارد.
آیت الله اعرافی خاطرنشان کرد: در سنت فکری قم اتکا بر مردم است و آنها پشتوانه های اصلی حوزه و نهاد علم دینی بوده اند که امام با اتکا بر همین نیروی بزرگ انقلاب را شکل داد.
وی ادامه داد: در بخش دستاورد حوزه بیش از ۳۰۰ محقق برای جمع آوری و آماده سازی آثار آیت الله حائری یزدی همکاری داشتند که تاکنون ۲۵ جلد از آثار علمی ایشان آماده شده و در روز همایش رونمایی می شود.
مدیر حوزه های علمیه کشور با اشاره به برگزاری همایش در روز چهارشنبه ۱۷ اردیبهشت، گفت: برای این همایش بزرگ علمی در انتظار صدور منشور و پیام مهم رهبری در ارتباط با عملکرد حوزه های علمیه هستیم. این همایش با حضور دو تن از مراجع عظام تقلید (آیت الله جوادی آملی و آیت الله سبحانی) و پیام مراجع بزرگوار آیت الله مکارم شیرازی و آیت الله نوری همدانی و حضور میهمانان خارجی از کشورهای مختلف برگزار می شود.
وی با بیان اینکه مدیران حوزه ها باید نگاه به آینده داشته باشند و کاستی ها و نیازها را ببینند، تاکید کرد: این راه که امروز آغاز شده باید در پرتو این همایش و پیام ها و راهنمایی های مراجع عظام و همچنین رهبر انقلاب عمق پیدا کند. در همین راستا از پیشنهادات و نظرات فرهیختگان، نخبگان و صاحب نظران جامعه استقبال می کنیم چرا که تحولات جدید و نیازهای گسترده در جهان معاصر و نسل جدید ما را به تکالیف جدیدی موظف می کند.
در بخش پایانی این نشست آیت الله اعرافی پاسخگوی سوالات خبرنگاران بود.
در پاسخ به سوال اختصاصی خبرنگار دین و اندیشه خبرگزاری شبستان حول محور تحول در حوزه های علمیه که مقام معظم رهبری طی سه دهه اخیر بارها به آن اشاره کرده و ضمن ضروری دانستن آن گاه حتی مصداق های این تحول را یادآور شده اند، گفت: مقوله تحول در حوزه های علمیه در این دوران به شکل ویژه مدنظر بوده است و برای اولین بار است که تلاش وافری را در این زمینه از دوستان شاهد هستیم.
وی تصریح کرد: منظومه ای از ۲۰ طرح راهبردی و پایه، به تصویب رسیده و ۱۰۰ طرح نیز در راستای طرح های تحولی حوزه و ناظر به نیازهای روز جامعه در دست بررسی است.
مدیر حوزه های علمیه کشور با اشاره به راه اندازی مباحث جدید فقهی با توجه به نیازهای روز نظام و جامعه خاطرنشان کرد: در مباحث مربوط به فقه معاصر ۱۵۰ اثر در حوزه مباحث جدید فقهی ایجاد شده است و اقع می توان اذعان کرد که موج و جریانی در قلمرو مباحث جدید فقهی مانند «فقه بانکداری»، «فقه پزشکی»، «فقه رسانه» و... را شاهد هستیم که بنا بر نیاز امروز جامعه در حال پیگیری است.
آیت الله اعرافی طراحی و تدوین درختواره رشته های حوزه را از دیگر محورهای تلاش برای تحول حوزه برشمرد و افزود: طراحی و تدوین این درختواره ۵ سال فعالیت تحقیقی و پژوهشی را به دنبال داشته است و محققان و اندیشمندان حوزه ۵ سال تلاش کردند تا این درختواره را در ۱۶ قلمرو دانشی و با ۴۰۰ رشته گرایش طراحی کنند. اصلاح نظام درسی و اصلاح و تدوین متون جدید درسی که مورد تاکید مقام معظم رهبری بوده نیز در همین راستا انجام گرفته است. در قلمرو پژوهش هم قریب به ۱۰۰ مجله تخصصی در دهه اخیر پایه گذاری شده است. علاوه بر این انجمن ها و پژوهش های علمی هم در حوزه پایه ریزی شده است.
مدیر حوزه های علمیه کشور در پاسخ به سوالی درباره منابع مالی حوزه، راه های تامین آن واستقلال مالی حوزه از دولت ها در طول تاریخ، گفت: حوزه همیشه وامدار مردم بوده و پشتوانه آن در طول قرون متوالی وجوهات، وقف ها، کمک های مردمی و... بوده است. امروزهم به همین شکل و شیوه ادامه می دهد. در عین حال به دلیل گستره نیازها و با توجه به نیازهای جدید ونوین نظام در عرصه های مختلف، کمک هایی هم از دولت دریافت می کند.
موضوع هوش مصنوعی و نوع تعامل حوزه با این پدیده نوظهور از دیگر سوالاتی بود که توسط خبرنگاران مطرح شد و آیت اعرافی در پاسخ تصریح کرد: هوش مصنوعی یک پدیده جدید و موج آفرین است که با سرعت معادلات بشر را در سراسر دنیا تغییر می دهد. امروز درغرب هم از جهات مختلف این موضوع در حال بررسی و بحث و نظر است. مسایلی از قبیل «حوزه فلسفی» و «اخلاق ارزشی» هوش مصنوعی مورد بحث است. بشر در این عرصه نیازمند فلسفه ی اخلاقی و حقوقی اداره هوش مصنوعی است و اگر این مسایل را رعایت نکند دچار آسیب می شود.
تعریف کلان پروژه هوش مصنوعی و اجتهاد
وی درباره اقدامات انجام شده در این رابطه در کشور خاطرتشان کرد: سند هوش مصنوعی در شورای عالی انقلاب فرهنگی در دست بررسی است. در قلمرو فلسفه هوش مصنوعی و اخلاق هوش مصنوعی هم در حوزه کارهایی در حال انجام است. محور دیگری که حوزه در ارتباط با هوش مصنوعی باید کار کند ارتباط هوش مصنوعی با علوم اسلامی است که کلان پروژه «هوش مصنوعی و اجتهاد» با محوریت همین مسئله تعریف شده و در حال اجراست.
آیت الله اعرافی موضوع «انتقال معارف و مبانی علوم اسلامی به هوش مصنوعی» را از دیگر نکات مورد توجه در این رابطه دانست و گفت: این موضوع از اهمیت خاصی برخوردار است و پیش نیازها و مقدماتی دارد که می بایست با دقت و تمرکز انجام شود.
نظر شما