خبرگزاری شبستان_آران و بیدگل/روح اله باقری؛ دور نخست مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا در مسقط، پایتخت عمان، که روز گذشته به پایان رسید، بازتاب‌های گسترده‌ای در محافل سیاسی و رسانه‌ای داشته است. برای بررسی ابعاد گوناگون این مذاکرات و ارزیابی تأثیرات آن بر سیاست داخلی و خارجی ایران، با «علیرضا نمکی بیدگلی» تحلیلگر و هادی سیاسی، فعال حوزه رسانه و دبیر جمعیت رهپویان گام دوم انقلاب اسلامی شهرستان آران و بیدگل به گفت‌وگو نشسته‌ایم.
نمکی در این مصاحبه، با نگاهی جامع به تاریخچه مذاکرات، شرایط کنونی و چشم‌انداز آینده، به بررسی عوامل موفقیت ایران، چالش‌های پیش رو و الزامات تداوم این روند پرداخته است.
مذاکرات مسقط “گامی ضروری” در مسیر کاهش تنش‌ها
شبستان: با سلام و وقت بخیر خدمت آقای علیرضا نمکی. از اینکه وقت خود را در اختیار شبستان قرار دادید، صمیمانه سپاسگزاریم. مذاکرات اخیر ایران و آمریکا در مسقط، موضوعی است که توجه بسیاری را به خود جلب کرده است. ما امروز در خدمت شما هستیم تا ابعاد مختلف این مذاکرات را به صورت جامع و دقیق بررسی کنیم.
علیرضا نمکی: با سلام و عرض ادب خدمت شما و مخاطبان ارجمند. بنده نیز از این فرصت مغتنم برای تبادل نظر و بررسی ابعاد مختلف مذاکرات ایران و آمریکا در مسقط استقبال می‌کنم. امیدوارم این گفت‌وگو بتواند به درک بهتر این موضوع مهم کمک کند.
شبستان: آقای نمکی، به عنوان نخستین سوال، ارزیابی کلی شما از دور نخست مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا در مسقط چیست؟ آیا این مذاکرات را می‌توان نقطه‌ی عطفی در روابط دو کشور دانست؟
علیرضا نمکی: با توجه به شرایط پیچیده و سابقه‌ی طولانی بی‌اعتمادی بین ایران و آمریکا، نمی‌توان انتظار داشت که یک دور مذاکره، تحولی اساسی در روابط دو کشور ایجاد کند. با این حال، به نظر من، مذاکرات مسقط را می‌توان به عنوان یک “گام مثبت و ضروری” در مسیر کاهش تنش‌ها و یافتن راه‌حل‌های دیپلماتیک برای مسائل مورد اختلاف ارزیابی کرد. این مذاکرات نشان داد که دو طرف همچنان به گفت‌وگو و تعامل پایبند هستند و به دنبال راه‌هایی برای مدیریت اختلافات خود می‌باشند.
مذاکرات مسقط: گامی مثبت در مسیر کاهش تنش‌ها یا نقطه‌ی عطفی در روابط ایران و آمریکا؟
شبستان: در گزارش‌های منتشر شده، به نشانه‌هایی از موفقیت ایران در این دور از مذاکرات اشاره شده است. آیا شما با این ارزیابی موافق هستید؟ به نظر شما، مهم‌ترین دستاوردهای ایران در مذاکرات مسقط چه بوده است؟
علیرضا نمکی: بله، من نیز معتقدم که نشانه‌های مثبتی در مذاکرات مسقط وجود دارد که حاکی از پیشرفت نسبی ایران در دستیابی به اهداف خود است. به نظر من، مهم‌ترین دستاوردهای ایران در این دور از مذاکرات عبارتند از:
-تغییر لحن و رویکرد آمریکا: به نظر می‌رسد که آمریکا پس از مدتی تهدید و فشار، به این نتیجه رسیده است که راه حل نظامی و تحریم، کارساز نیست و باید از طریق مذاکره و تعامل، به دنبال حل مسائل باشد.
-محدود کردن مذاکرات به موضوع هسته‌ای: ایران توانسته است با قاطعیت، مذاکرات را به موضوع هسته‌ای محدود کند و از ورود مسائل دیگر، مانند مسائل منطقه‌ای و حقوق بشری، به این مذاکرات جلوگیری کند.
-انتخاب عمان به عنوان محل مذاکرات: انتخاب عمان به عنوان محل مذاکرات، نشان‌دهنده اعتماد بیشتر به این کشور به عنوان میانجی است و از دخالت و تاثیرگذاری طرف‌های ثالث، به ویژه رژیم صهیونیستی، در مذاکرات جلوگیری می‌کند.
-اصرار ایران به مذاکره غیرمستقیم: اصرار ایران به مذاکره غیرمستقیم، نشان‌دهنده احتیاط و هوشمندی تیم مذاکره‌کننده ایرانی است و از هرگونه سوءاستفاده احتمالی از مذاکرات جلوگیری می‌کند.
ارزیابی موفقیت ایران در مذاکرات مسقط: دستاوردها و نقاط قوت
شبستان: با توجه به این دستاوردها، به نظر شما چه عواملی باعث این موفقیت نسبی ایران در مذاکرات مسقط شده است؟ آیا این موفقیت را می‌توان به سیاست‌های دولت جدید ایران نسبت داد؟
علیرضا نمکی: به نظر من، عوامل متعددی در این موفقیت نسبی ایران نقش داشته‌اند. از جمله مهم‌ترین این عوامل می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
-افزایش قدرت و توانمندی‌های نظامی ایران: ایران در سال‌های اخیر، پیشرفت‌های چشمگیری در زمینه نظامی و دفاعی داشته است و توانسته است قدرت بازدارندگی خود را به طور قابل توجهی افزایش دهد. این مسئله باعث شده است که آمریکا به این نتیجه برسد که تهدید نظامی علیه ایران، گزینه مناسبی نیست.
-تغییر موازنه قدرت در منطقه: تحولات اخیر در منطقه، به ویژه افزایش نفوذ ایران در کشورهای همسایه، باعث شده است که آمریکا به این نتیجه برسد که برای حفظ منافع خود در منطقه، باید با ایران تعامل کند.
-سیاست خارجی متوازن دولت جدید: دولت جدید ایران، با اتخاذ سیاست خارجی متوازن و تعامل‌گرا، توانسته است اعتماد کشورهای منطقه را جلب کند و زمینه را برای مذاکره با آمریکا فراهم کند.
-هماهنگی و همدلی بین ارکان نظام: هماهنگی و همدلی بین ارکان نظام، به ویژه بین دولت، مجلس و نیروهای مسلح، باعث شده است که ایران با یک صدای واحد در مذاکرات حضور پیدا کند و از منافع ملی خود دفاع کند.
نقش قدرت بازدارندگی نظامی ایران در موفقیت مذاکرات
شبستان: آقای نمکی، جنابعالی در صحبت‌های خود به نقش “میدان” در این موفقیت اشاره کردید. منظورتان از “میدان” چیست و چه تاثیری در این مذاکرات داشته است؟
علیرضا نمکی: ببینید، “میدان” به معنای تمامی ابزارها و امکاناتی است که یک کشور برای تحقق اهداف خود در اختیار دارد. این ابزارها شامل قدرت نظامی، قدرت اقتصادی، قدرت فرهنگی، قدرت دیپلماتیک و قدرت نرم می‌شود. به نظر من، نام نبردن از مولفه “میدان” در تحلیل این موفقیت‌ها یک غفلت بزرگ است.
همزمان با چنگ و دندان نشان دادن آمریکا، فرماندهان نظامی ما با اتخاذ تدابیر لازم و انجام رزمایش پیامبر اعظم ۱۹، پیام قاطعی به طرف مقابل صادر کردند. این رزمایش‌ها به دشمن نشان داد که ایران ضمن آمادگی کامل برای دفاع و بازدارندگی، قادر به تهاجم وسیع و تعیین‌کننده در صحنه نبرد در سطح منطقه و حتی فراتر از منطقه است. به اعتقاد من، هماهنگی بین “میدان” و “دیپلماسی” نقش بسیار مهمی در موفقیت ایران در مذاکرات مسقط داشته است.
اهمیت نقش “میدان” در موفقیت مذاکرات مسقط
شبستان: آیا این بدان معناست که تقویت بنیه نظامی، شرط لازم برای اقتدار سیاسی است؟
علیرضا نمکی: دقیقاً! من معتقدم که گفتگو و روابط سیاسی به تنهایی نمی‌تواند باعث اقتدار سیاسی شود. البته گفتگو شرط لازم است، اما کافی نیست. اقتدار سیاسی زمانی به دست می‌آید که گفتگو همراه با قدرت نظامی و قدرت بازدارندگی باشد. موفقیت تیم مذاکره‌کننده در مسقط، نتیجه سرمایه‌گذاری‌های چند سال اخیر در حوزه نظامی و دفاعی کشور است.
شبستان: جناب نمکی، در خصوص اهمیت حضور مردم در صحنه هم توضیحاتی بفرمایید. به نظر شما، حضور مردم در راهپیمایی روز قدس چه تاثیری در مذاکرات داشته است؟
علیرضا نمکی: حضور مردم در صحنه، به ویژه در راهپیمایی روز قدس، پیامی قاطع به آمریکایی‌ها بود مبنی بر اینکه تحریم و تهدید نمی‌تواند موجب عقب‌نشینی از آرمان‌ها و اهداف سیاسی نظام مقدس اسلامی شود. دشمن معنای این حضور را به خوبی دریافت کرد که این ملت آزموده هر پیکاری است، لذا از تحریم و تهدید حاصلی علیه کشور دست نخواهد یافت و بهتر است با پیشنهاد مذاکره وانمود کند که سر عقل آمده است. این حضور نشان داد که مردم ایران همچنان به آرمان‌های خود پایبند هستند و از نظام خود حمایت می‌کنند.
حضور مردم در صحنه؛ پیامی قاطع به آمریکا
شبستان: آقای نمکی، با وجود این نشانه‌های مثبت و عوامل موفقیت، چه چالش‌ها و موانعی پیش روی مذاکرات وجود دارد؟ به نظر شما، مهم‌ترین چالش‌های پیش رو چیست؟
علیرضا نمکی: متاسفانه، چالش‌ها و موانع زیادی پیش روی مذاکرات وجود دارد. مهم‌ترین این چالش‌ها عبارتند از:
-بی‌اعتمادی عمیق بین ایران و آمریکا: سابقه‌ی طولانی بی‌اعتمادی بین ایران و آمریکا، بزرگترین چالش پیش روی مذاکرات است. آمریکا باید ثابت کند که به تعهدات خود پایبند است و از تکرار تجربه برجام خودداری خواهد کرد.
-فشارهای داخلی در هر دو کشور: دولت‌ها در هر دو کشور، با فشارهای داخلی زیادی مواجه هستند. مخالفان مذاکره در آمریکا، به دنبال کارشکنی و جلوگیری از هرگونه توافقی هستند. در ایران نیز، برخی از گروه‌ها، به هرگونه مذاکره با آمریکا بدبین هستند.
-مخالفت برخی از کشورهای منطقه: برخی از کشورهای منطقه، به ویژه رژیم صهیونیستی و عربستان سعودی، با هرگونه توافقی بین ایران و آمریکا مخالف هستند و به دنبال ایجاد مانع در مسیر مذاکرات هستند.
-اختلاف نظرها در مورد مسائل مورد مذاکره: ایران و آمریکا، در مورد مسائل مورد مذاکره، اختلاف نظرهای زیادی دارند. به عنوان مثال، آمریکا به دنبال محدود کردن برنامه هسته‌ای ایران است، در حالی که ایران به دنبال لغو تحریم‌ها است.
چالش‌ها و موانع پیش رو برای یک توافق پایدار
شبستان: با توجه به این چالش‌ها، به نظر شما برای تداوم و تعمیق مذاکرات چه راهکارهایی وجود دارد؟ چه اقداماتی باید انجام شود تا این مذاکرات به نتیجه برسد؟
علیرضا نمکی: برای تداوم و تعمیق مذاکرات و رسیدن به یک توافق پایدار، لازم است که اقدامات زیر انجام شود:
-اعتمادسازی متقابل: ایران و آمریکا باید با انجام اقداماتی عملی، به اعتمادسازی متقابل بپردازند. آمریکا می‌تواند با لغو بخشی از تحریم‌ها و تسهیل مبادلات تجاری، حسن نیت خود را نشان دهد.
-تضمین‌های محکم: هرگونه توافقی باید با تضمین‌های محکم و مکانیسم‌های راستی‌آزمایی دقیق همراه باشد. ایران باید از آمریکا بخواهد که تضمین دهد در صورت نقض توافق، خسارت‌های وارده را جبران خواهد کرد.
-شفافیت و صداقت: ایران باید با شفافیت و صداقت، به نگرانی‌های مشروع طرف مقابل پاسخ دهد و از هرگونه پنهان‌کاری و ابهام خودداری کند.
-مدیریت افکار عمومی: دولت‌ها باید با مدیریت افکار عمومی، زمینه را برای هرگونه توافقی فراهم کنند. مذاکره‌کنندگان باید با شجاعت و تدبیر، منافع ملی را در نظر بگیرند و از هرگونه تصمیم‌گیری عجولانه و احساسی خودداری کنند.
-تقویت وحدت داخلی: تقویت وحدت داخلی و انسجام ملی، مهم‌ترین شرط برای موفقیت در هرگونه مذاکره‌ای است. ایران باید با حفظ وحدت و یکپارچگی، به دشمنان نشان دهد که در برابر هرگونه تهدیدی ایستادگی خواهد کرد.
استفاده از فرصت مذاکره با آمریکا با هوشیاری کامل و آمادگی همه‌جانبه
شبستان: آقای نمکی، در پایان اگر نکته‌ی دیگری دارید که بخواهید با مخاطبان ما در میان بگذارید، بفرمایید.
علیرضا نمکی: من معتقدم که مذاکره با آمریکا یک فرصت است که نباید از دست داد. اما باید با هوشیاری کامل و آمادگی همه‌جانبه، از این فرصت استفاده کرد و از تکرار اشتباهات گذشته جلوگیری کرد. ایران باید با تکیه بر قدرت داخلی و حمایت مردمی، به سوی تحقق اهداف بلندمدت خود حرکت کند. در این مسیر، حفظ وحدت داخلی، تقویت بنیه اقتصادی و ارتقاء جایگاه منطقه‌ای ایران، از اهمیت بسزایی برخوردار است.
شبستان: آقای علیرضا نمکی، کارشناس محترم سیاسی و رسانه، از شما بسیار سپاسگزاریم که وقت ارزشمند خود را در اختیار ما قرار دادید و به سوالات ما پاسخ دادید. امیدواریم این گفت‌وگو برای مخاطبان مفید بوده باشد.
علیرضا نمکی: بنده هم از شما و مخاطبان گرامی تشکر می‌کنم و برای شما آرزوی موفقیت دارم.
نظر شما