به گزارش خبرنگار فرهنگ و اجتماع خبرگزاری شبستان، یکی از آداب و مراسم باستانی ایرانیان کهن که تاکنون نیز از جایگاه ویژه ای برخوردار بوده، مراسم چهارشنبه سوری است. این جشن در فرهنگ ایرانیان به عنوان مقدمه عید نوروز است که همواره در طول تاریخ قبل از فرا رسیدن سال نو برپا می شود. برگزاری مراسم چهارشنبه سوری به این صورت است که در آخرین روزهای سال و در زمانی که مردم به فکر تدارک برنامه های عید نوروز هستند، شهروندان ایرانی به ویژه جوانان از دم دمه های غروب آخرین چهارشنبه سال در کوچه ها و خیابان ها آتش روشن می کنند و با گفتن شعر معروف و مخصوص چهارشنبه سوری از روی آتش می پرند. در ایران باستان در شب چهاشنبه سوری، مراسم به خصوصی را انجام می دادند که یکی از آن مراسم بوته افروزی بوده است.
دیدگاه رایج دربارهی ریشه جشن چهارشنبه سوری در میان زرتشتیان وجود دارد. اولین دیدگاه به دلیل اینکه آتش نماد اصلی این روز است و یک نماد مهم در آیین زرتشتی نیز به شمار میرود، این آیین را در پیوندی عمیق با دین زرتشتی میبیند. در حالی که در دیدگاه دوم پریدن از روی آتش را نوعی بیاحترامی به آتش میدانند و از این رو چهارشنبه سوری را جشنی مربوط به دوران ورود اسلام به ایران میدانند.
لذا در این خصوص دکتر «سید علیرضا عالمی»؛ مدیر گروه مطالعات تمدنی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی قم در گفتگو با خبرنگار فرهنگ و اجتماع خبرگزاری شبستان با اشاره به فلسفه چهارشنبه سوری اظهار کرد: چهارشنبه سوری در واقع جشنی بود که ایرانیان و مردمان پارسی گوی، پیش از آمدن نوروز بدان مبادرت می کردند. فلسفه نامگذاری این روز را میتوان از معنی کلمه «سور» دریافت. این کلمه در زبان پهلوی به معنای «سرخ» است. البته در زبان عامیانه سور به معنای جشن و سرور و شادمانی نیز هست. ترکیب کلمه سور در کنار چهارشنبه به معنی چهارشنبه سرخ یا جشن چهارشنبه است.
وی تصریح کرد: پیش از اسلام تقسیم بندی بر مبنای هفته رایج نبوده و تنها از ماه در تقسیم بندی استفاده می کردند، بعد از اسلام با ورود فرهنگ جدید، «هفته» نیز کاربست یافت. این امر نشان می دهد که جشن چهارشنبه سوری احتمالا بعد از اسلام بدین نام رایج شده است.
عالمی با بیان اینکه برافروختن آتش از مهمترین اجزای جشن چهارشنبه سوری است افزود: گویا به همین دلیل برخی پنداشته اند که چهارشنبه سوری جشنی مربوط به آیین زرتشتی بوده؛ چرا که آتش در آن تقدس دارد. اما این فرضیه بدان مرسول است که از روی آتش می پریدند و عبور می کردند؛ در واقع به گونه ای نفی کننده ارتباط با زرتشتی گری است؛ چرا که نوعی توهین به آتش تلقی می شود و به گونه ای عبور از زرتشتی گری هم به حساب می آید. در صورتی که فلسلفه چهارشنبه سوری با مقام و ارزش بالای «آتش» در اندیشهی زرتشتیان گره خورده است. به همین دلیل است که آتش نماد این جشن است و پریدن از روی آتش یک رسم چهارشنبه سوری می باشد.
مدیر گروه مطالعات تمدنی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی ادامه داد: از دیگر آداب چهارشنبه سوری شکستن ظروف قدیمی و مستعمل است که در طول سال از آنها استفاده شده و به معنای نو شدن است. همین گونه سعی می شد که انبارهای مواد قدیمی تخلیه و ته مانده آن استفاده شود یا به دیگران داده شود که رسومی چون قاشق زنی، آجیل مشکل گشا و پختن آش رشته ریشه در این رسم کهن دارد.
عالمی بیان کرد: به نظر می رسد فلسفه چهارشنبه سوری به گونه ای با نو شدن دین و طبیعت و نیازها پیوند خورده است، عبور از آتش به معنای عبور از دین کهنه زرتشتی و ورود به دین نو ( اسلام) است و قاشق زنی، تهیه و توزیع آجیل مشکل گشا و پختن آش به نو شدن طبیعت و نوسازی مایحتاج زندگی و استفاده یا دور ریختن مواد غذایی کهنه ارتباط دارد.
وی اظهار کرد: گفتنی است چهارشنبه سوری با همین نام در برخی نقاط مانند شبه قاره هند در بین مسلمانان (چهارشنبه آخر ماه صفر) بر اساس تقویم قمری انجام می شود که در آن پختن غذا و توزیع بین مردم رواج دارد که بیشتر جنبه دینی و مذهبی دارد، به همین خاطر توأم با نیایش، عبادت، نماز و نیاز است.
مدیر گروه مطالعات تمدنی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی قم گفت: در دوره معاصر شناخت کهن از چهارشنبه سوری جای خود را به آتش بازی با مواد محترقه داده و به نوعی سرگرمی در روز خاص مبدل شده است. به گونه ای که نه تنها اشاره به نو شدن و تجدید روحی و جسمی مردمان در پی نو شدن سال ندارد بلکه جنبه سرگرمی و تفریحی آنهم به شیوه ای خطرناک برای دیگران به خود گرفته است. این کار توسط کودکان و نوجوانان انجام می شود و آنها معمولا نسبت به ایمنی خود و دیگران بی توجه می باشند. از این رو این جشن در حال حاضربه عنوان یک آسیب مطرح شده است در رحالی که در گذشته جنبه پر رنگ خانوادگی داشته و خانواده ها پیش از چهارشنبه سوری برای برگزاری آن اقدام می کردند و از داشته های غذایی خود برای اطعام دیگران و هم چنین نوسازی محیط خانه و شهر خود استفاده می کردند.
وی تصریح کرد: بنابراین برای عبور از آسیب های شکل کنونی چهارشنبه سوری باید فلسفه آن باز تعریف و توسط رسانه ها به شکل درست و منطقی آموزش داده شود تا نسل جدید با فلسفه معنوی و آیینی آن آشنا شوند و بر مبنای آن خانواده ها این روز را جشن بگیرند و بزرگ بشمارند.
نظر شما