به گزارش خبرگزاری شبستان از مشهد، در حالی که دشمن با ابزارهای مختلف و هژمونی رسانهای خود به خصوص با بهره گیری از هنر سعی در دور کردن نسل کودک ونوجوان از دین و معارف اهل بیت را داشته و با توجه به تغییرات سریع اجتماعی و فرهنگی، جذب نسل جوان به مساجد و نهادهای مذهبی یکی از چالشهای فعالین فرهنگی به شمار میرود.
در این راستا، هنر به عنوان یک ابزار مؤثر میتواند نقش بسزایی در ایجاد ارتباط بین نسل جوان و مساجد ایفا کند.
تأکید رهبر انقلاب بر نقش هنر در جذب نسل جوان
آیت الله خامنهای، رهبر معظم انقلاب اسلامی نیز همواره بر اهمیت هنر در انتقال مفاهیم دینی و جذب جوانان تأکید کردهاند. ایشان بر این باورند که هنر میتواند با زبان خود به تبیین معارف اسلامی بپردازد و جوانان را به سوی مساجد و فعالیتهای دینی سوق دهد.
رهبر حکیم انقلاب در سخنرانیهای خود بارها به این نکته اشاره کردهاند که هنر باید در خدمت دین قرار گیرد و از آن به عنوان ابزاری برای انتقال پیامهای الهی بهره برد. ایشان بر این باورند که هنرمندان میتوانند با خلق آثار هنری متناسب با فرهنگ اسلامی، جوانان را به تفکر عمیقتری درباره دین و معنویت ترغیب کنند. این نوع هنر نه تنها میتواند جذاب باشد، بلکه باید بتواند عمق معارف دینی را نیز منتقل کند.
اما کانونهای فرهنگی هنری مساجد به عنوان یکی از ارکان مسجد که در حوزه فرهنگ و هنر فعال بوده و چندیست که برخی از این تشکلهای مردمنهاد، با رویکردهای جدید توانسته اند حتی در سطح شهری و ملی نیز به ترویج فرهنگ اسلامی میپردازند، میتوانند در این زمینه نقش کلیدی ایفا کنند.
در خصوص مهمترین دغدغه بچههای مسجدی یعنی دعوت نسل جدید به این پایگاه اجتماعی محله، کانونها با ایجاد فضایی خلاقانه و جذاب، میتوانند کودکان و نوجوانان را به فعالیتهای فرهنگی و هنری تشویق کنند و بدین ترتیب، آنها را به مساجد نزدیکتر کنند؛ از برگزاری کارگاههای هنری، نمایشگاهها، مسابقات و برنامههای آموزشی گرفته تا اجرای تئاترهای مذهبی و تولید آثار هنری، همگی میتوانند به عنوان ابزارهایی برای جذب جوانان به مساجد مورد استفاده قرار گیرند اما بیشک روشهای خلاقانه اثرگذاری بصتری خواهند داشت که در ادامه به این مساله نیز میپردازیم.
توجه به ذائقه نسل جوان
یکی از نکات مهم در این زمینه، توجه به ذائقه و سلیقه نسل جوان است. جوانان امروزی به دنبال تجربههای نو و متفاوت هستند. کانونهای فرهنگی هنری مساجد باید با شناخت دقیق از نیازها و علایق جوانان، باید برنامههایی را طراحی کنند که بتواند نظر آنها را جلب کند؛ به عنوان مثال، برگزاری جشنوارههای هنری با موضوعات مذهبی، میتواند فرصتی باشد برای ابراز خلاقیت و استعدادهای جوانان و همچنین ترویج ارزشهای اسلامی اما چون شیوههای سنتی شاید دیگر آن جذابیت اولیه با نداشته باشد لذا باید به سمت ایدههای نو رفت.
به عنوان مثال، کانونهای فرهنگی هنری مساجد میتوانند با همکاری با هنرمندان و فعالان فرهنگی، برنامههایی را طراحی کنند که در آن جوانان بتوانند به صورت مستقیم در فرآیند خلق آثار هنری شرکت کنند. این مشارکت نه تنها موجب افزایش حس تعلق جوانان به مسجد میشود، بلکه آنها را به عنوان بخشی از یک جامعه بزرگتر احساس میکنند که در آن میتوانند ایدهها و خلاقیتهای خود را به اشتراک بگذارند.
از سوی دیگر، همانطور که آیت الله خامنهای نیز بر لزوم استفاده از فناوریهای نوین در راستای ترویج فرهنگ اسلامی تأکید کردهاند، فضای مجازی و رسانهها نیز نقش مهمی در ترویج فعالیتهای هنری کانونهای فرهنگی هنری مساجد دارند. استفاده از شبکههای اجتماعی و پلتفرمهای دیجیتال میتواند به گسترش دامنه تأثیرگذاری این کانونها کمک کند پس با ایجاد محتوای جذاب و متنوع، میتوان جوانان را به سمت مساجد و فعالیتهای فرهنگی هدایت کرد و به چشم یک مکمل برای تمام برنامه ها از آن استفاده کرد.
هنر پلی بین نسل جوان و مساجد
بیشک هنر میتواند پلی باشد بین نسل جوان و مساجد و این کانونهای فرهنگی هنری هستند که با ایجاد فضاهای جذاب و خلاقانه، میتوانند جوانان را به سوی مساجد جذب کنند و آنان را در مسیر رشد معنوی و فرهنگی یاری دهند. ضمن اینکه با توجه به تأکیدات رهبر معظم انقلاب اسلامی بر اهمیت هنر در جذب جوانان، لازم است که همه نهادهای مربوطه نیز دست به دست هم دهند تا از این ظرفیت عظیم بهرهبرداری کنند. حمایتی عینی، عملی و زیرساختی، نه فقط در حد شعار!
روشهای جذب در کانونها
کانونهای فرهنگی و هنری با اجرای برنامهها و فعالیتهای شاد و متنوع، معارف دینی و قرآنی را به بچهها معرفی میکنند. در حال حاضر روشها و برنامههای مختلفی در کانونها مانند دوره های آموزش قرآن که شامل برگزاری کارگاههای حفظ قرآن، تلاوت و تجوید برای بچهها به همراه مربیان با تجربه در قالبهای مختلف مانند طرح زندگیبا آیهها در حال برگزاریست و برخی نیز با روشهای خلاقانه و جدید و با متد روز و با زبان هنر و داستان مانند برگزاری جلسات قصهگویی برای بیان آموزش و بیان مفاهیم قرآن استفاده کرده و سعی میکنند متفاوتتر و موثرتر باشند.
همچنین برگزاری نشستهای علمی و آموزشی و برگزاری کارگاههای هنری مانند نقاشی، خطاطی و صنایع دستی با محورهای مختلف به خصوص موضوعات دینی و قرآنی که البته به بچهها امکان میدهد تا از طریق هنر، معارف دینی را بشناسند و همچنین تشکیل جلسات دعا و نیایش در کانون، بچهها را با مفاهیم دعا و ارتباط با خدا آشنا میکنند؛ و یا برگزاری اردوها و سفرهای زیارتی به مکانهای مذهبی و تاریخی که به بچهها کمک میکنند تا با تاریخ اسلام و معارف دینی آشنا شوند و یا اردوهای شبی در مسجد که در برخی شهرها اجرا میشود نیز به عنوان یک رویداد تفریحی با رویکرد معرفتی نمونههای خوبی برای ایجاد فضایی مفرح برای بچهها هستند.
ایجاد گروههای سرود و تولید سرودهای مبتنی بر ارزشهای اسلامی و انقلابی و یا تشکیل گروههای تئاتر و نمایش و اجرای برنامه های هنری نیز طبیعتا اثرگذاری بالایی دارند و میتوان از آنها به عنوان ابزاری مؤثر در انتقال مفاهیم و جذب بچههه بهره برد.
درحوزه تولید محتوای دیجیتال نیز برخی کانونها با ایجاد محتواهای آموزشی دیجیتال مانند انیمیشنها، بازیهای آموزشی و اپلیکیشنهای موبایل با موضوعات دینی موفق بوده اند.
برگزاری جشنوارههای فرهنگی با موضوعات دینی که شامل نمایشگاه، نمایشهای تئاتر، و برنامههای شاد و سرگرمکننده است یا تشکیل گروههای مطالعه برای بچهها که در آن کتابهای دینی و قرآنی خوانده شده و مورد بحث قرار گیرد نیز از مواردی است که میتواند به جذب بچهها به معارف دینی و قرآنی کمک کند و آنها را با ارزشها و آموزههای اسلامی آشنا سازد و در بین برخی کانون ها در سطح مساجد کشور در حال اجراست و صد البته میتواند توسط دیگر کانونها نیز مورد استفاده قرار گیرد.
راهکارهای خلاقانه برای ترویج معارف دینی و قرآنی
برای تکمیل این موارد در اینجا چند راهکار خلاقانهتر نیز برای معرفی معارف دینی و قرآنی به بچهها ارائه میشود:
۱. تئاتر سایه: برگزاری نمایشهای تئاتر سایه با داستانهای قرآنی و دینی که بچهها میتوانند در آنها شرکت کنند و نقش شخصیتهای مختلف را بازی کنند. این روش به آنها کمک میکند تا مفاهیم را به صورت بصری و جذاب یاد بگیرند.
۲. بازیهای تعاملی: طراحی بازیهای تعاملی که شامل معماها و چالشهای مرتبط با آیات قرآن و احادیث باشد. برای مثال، یک بازی «جستجوی گنج» که بچهها باید با حل معماها به آیات و مفاهیم دینی دست پیدا کنند.
۳. پروژههای هنری گروهی: تشکیل گروههای هنری که هر گروه یک موضوع دینی را انتخاب کرده و با استفاده از مواد مختلف (مانند کاغذ، رنگ، پارچه) یک اثر هنری جمعی بسازند. این آثار میتوانند در نمایشگاههای کانون به نمایش گذاشته شوند.
۴. سفرهای مجازی: استفاده از فناوری واقعیت مجازی یا واقعیت افزوده برای ایجاد سفرهای مجازی به مکانهای مذهبی و تاریخی. بچهها میتوانند با استفاده از عینکهای VR به مکانهایی مانند کعبه یا مساجد تاریخی سفر کنند و با تاریخ و فرهنگ اسلامی آشنا شوند.
۵. چالشهای ویدیویی: برگزاری چالشهایی که بچهها باید در آنها ویدیوهایی با موضوعات دینی بسازند. مثلاً، آنها میتوانند یک آیه قرآن را تفسیر کرده یا یک داستان قرآنی را به صورت فیلم کوتاه روایت کنند.
۶. کتابخانه سیار: راهاندازی یک کتابخانه سیار با موضوعات دینی و قرآنی که به مدارس و محلهها برود و بچهها بتوانند کتابها را قرض بگیرند و در جلسات خواندن کتاب شرکت کنند.
۷. مسابقات پادکست: برگزاری مسابقاتی برای تولید پادکستهای دینی، جایی که بچهها میتوانند درباره موضوعات مختلف دینی صحبت کنند، داستانهای قرآنی را روایت کنند یا نظرات خود را درباره مسائل اخلاقی بیان کنند.
۸. ساخت بازیهای تختهای: طراحی بازیهای تختهای که بر اساس داستانها و آموزههای قرآنی ساخته شدهاند. این بازیها میتوانند شامل سوالات، چالشها و فعالیتهای گروهی باشند.
۹. برنامهریزی شبهای قصهگویی: برگزاری شبهای قصهگویی با دعوت از والدین و بزرگترها تا داستانهای قرآنی و دینی را برای بچهها روایت کنند. این میتواند شامل فعالیتهای جانبی مانند نقاشی یا کاردستی باشد.
۱۰. تدوین مجله دیجیتال: ایجاد یک مجله دیجیتال که بچهها بتوانند مقالات، داستانها، شعرها و آثار هنری خود را درباره موضوعات دینی منتشر کنند. این مجله میتواند به صورت آنلاین در دسترس باشد و بچهها را تشویق به نوشتن و خلق آثار جدید کند.
این فعالیتها و برنامههای خلاقانه دیگری که که البته شاید برخی نیز در بعضی مساجد در حال اجرا باشد میتواند به شکل جذابتری بچهها را با معارف دینی و قرآنی آشنا کند و آنها را به مشارکت فعال ترغیب کند. اما قطعا هر مسجد با توجه به ظرفیتها و توان خود میتواند از آنها استفاده و یا با الهام از ایده ها، طرح خلاقانه خود را طراحی و اجرا کند.
تشکیل اتاق فکر مسجد با کمک نخبگان محل با نقشآفرینی ستاد کانونها
هر مسجد و کانونی حسب ظرفیتها و تونمندیهای خود و با بهره گیری از توان نیروی انسانی میتواند با طراحی و ابداعی جدید به جذب نسل جدید به مسجد سرعت ببخشد اما پیشنهاد میشود با دعوت از نخبگان محله و تشکیل کارگروه های فکری در قالب اتاقفکرهای تخصصی در هر حوزه مانند هنر، آموزش، ورزش و ... از ظرفیت فکری نخبگان و بزرگان محله و همچنین یک یا دونفر از فعالین و صاحبین اندیشه و افراد با تجربه در آن حوزه از دیگر نقاط شهر استفاده شود تا با همفکری و ایده پردازی روش خاص خود را در مسجد محل اجرا کنند.
نقش ستاد کانونهای فرهنگی هنری مساجد چه در کشور و چه در استانها در این مورد پررنگتر است و این نهاد به عنوان دبیرخانه هماهنگی میتواند با تشکیل اتاقهای فکر و دعوت از نخبگان به ایدهپردازی و ارائه متد خلاقانه و اثرگذار برای جذب نسل جدید به مسجد و همچنین ترویج موثر معارف دینی کمک کند.
در نتیجه، آنچه مشخص است، آیندهای روشن برای ارتباط نسل جوان با مساجد در انتظار است؛ آیندهای که در آن هنر نه تنها یک وسیله سرگرمی بلکه ابزاری برای رشد معنوی و فرهنگی خواهد بود و کانونهای فرهنگی هنری مساجد با بهرهگیری از این ظرفیت میتوانند نقشی مؤثر در شکلدهی به هویت دینی و فرهنگی نسل جدید ایفا کنند و جامعهای پویا و متعهد به اصول اسلامی را رقم بزنند.
امید که در این بهار قرآن که پررونق ترین فصل مساجد است بتوانیم با راهکارهای اثربخش، جذب حداکثری داشته و هرچه بیشتر نسل جدید را با خانه خدا و معارف الهی مانوس کنیم.
نویسنده: علی رنگ آمیز طوسی| مدرس رسانه و مدیر خبرگزاری شبستان خراسان رضوی
نظر شما