خبرگزاری شبستان - مهدی رحمانیان| نوجوانی، سرآغاز کشف دنیای ناشناختههاست؛ دورهای حساس که در آن فرد میان وابستگی به خانواده و استقلال شخصی سرگردان است. این دوران، بستری برای رشد فکری، اجتماعی و شخصیتی محسوب میشود، اما اگر راه درست به او نشان داده نشود، ممکن است در دام وسوسههای خطرناک گرفتار شود. در میان همه تهدیدهای اجتماعی، اعتیاد به مواد مخدر یکی از بزرگترین چالشهایی است که آینده نوجوانان را نشانه گرفته است.
دشمنان خاموش، در قالب قرصها و پودرهای رنگارنگ، بدون هشدار و بیسروصدا، در میان نوجوانان و جوانان نفوذ میکنند. این مواد، برخلاف مواد مخدر سنتی، با ظاهری فریبنده و اثراتی فوری، بسیاری از نوجوانان را به سوی خود میکشانند. کنجکاوی، فشار همسالان، ناآگاهی و تبلیغات مخرب فضای مجازی، همگی دستبهدست هم دادهاند تا این نسل را به سمت پرتگاه ببرند. در این میان، مدارس یکی از مهمترین سنگرهای مقابله با این تهدید هستند؛ جایی که نوجوانان نهتنها علم میآموزند، بلکه سبک زندگی خود را شکل میدهند.
نقش آموزش و پرورش در پیشگیری از اعتیاد، از خانهای محکمتر است که دیوارهایش را آگاهی، مهارتهای زندگی و آموزش صحیح مستحکم میسازد. اگر این نهاد وظیفه خود را به درستی انجام دهد، دانشآموزان یاد میگیرند که چگونه در برابر وسوسهها مقاومت کنند و از مسیر درست خارج نشوند. اما آیا مدارس ما برای این مأموریت مهم آمادهاند؟ آیا برنامهای جامع و اصولی برای مصونسازی نوجوانان در برابر مواد مخدر وجود دارد؟ و آیا خانوادهها و معلمان به اندازه کافی در این زمینه آگاهی دارند؟
امروز که زنگ خطر اعتیاد برای نوجوانان بیش از همیشه به صدا درآمده، مدارس باید از نقش سنتی خود فراتر رفته و به عنوان پایگاهی فعال برای آموزش و پیشگیری عمل کنند. آگاهیبخشی، مشاورههای مستمر، شناسایی دانشآموزان در معرض خطر و اجرای برنامههای هدفمند، میتواند آیندهای امنتر برای نسل فردا رقم بزند. اگر امروز در برابر این تهدید بیتفاوت باشیم، فردا شاید دیگر فرصتی برای جبران نداشته باشیم.
مدارس؛ بهترین محیط برای اجرای برنامههای پیشگیری از اعتیاد
در زمینه عوامل خطر و محافظ در نوجوانان و جوانان، مدارس مناسبترین مکان برای اجرای برنامههای پیشگیری از رفتارهای پرخطر به شمار میروند.
معاون فرهنگی اجتماعی فرماندهی انتظامی استان فارس، معتقد است: «دومین بستر برای مداخلات موثر در عرصه پیشگیری از اعتیاد، محیطهای آموزشی یعنی مدارس هستند. در زمینه عوامل خطر و محافظ در نوجوانان و جوانان، مدارس مناسبترین مکان برای اجرای برنامههای پیشگیری از رفتارهای پرخطر به شمار میروند.»
به گفته حمید افرامن، وسعت سیستم آموزشی کشور، ظرفیت بزرگی را برای اجرای برنامههای پیشگیری از اعتیاد فراهم کرده است. «در سطح کشور، بیش از ۱۱۰ هزار واحد آموزشی، ۱۴ میلیون دانشآموز، یک میلیون کادر آموزشی و اداری و بیش از ۲۰ میلیون نفر والدین دانشآموزان وجود دارد. این جمعیت ۳۵ میلیونی در دسترس، قویترین سازمان اجتماعی و آموزشی برای انجام مداخلات موثر پیشگیری هستند.»
ضرورت تدوین سند پیشگیری از اعتیاد در مدارس
برنامهریزی برای مقابله با اعتیاد در مدارس، نیازمند یک رویکرد سیستماتیک و هدفمند است. افرامن در این رابطه تأکید دارد: «هر مدرسه باید با مشارکت معلمان، والدین و نمایندگانی از دانشآموزان، نسبت به تدوین سند پیشگیری اولیه از اعتیاد متناسب با شرایط بومی و ظرفیتهای خود اقدام کند. این کار موجب احساس مالکیت از سوی ارکان مدرسه در اجرای برنامهها میشود و تحقق طرح یاریگران را در سطح مدارس کشور رقم میزند.»
وی با اشاره به نقش معلمان در این مسیر، افزود: «بهرهگیری از ظرفیت "هر معلم یک پیامآور پیشگیری"، ارتقای توانمندی و مهارتهای خودمراقبتی فردی و اجتماعی دانشآموزان، تغییر نگرش آنان نسبت به مواد مخدر و رشد هماهنگ تمامی جنبههای شناختی، عاطفی، مهارتی و رفتاری آنان از جمله راهکارهایی است که میتواند در این مسیر مؤثر باشد.»
غربالگری و شناسایی دانشآموزان در معرض خطر
بهرهگیری از ظرفیت "هر معلم یک پیامآور پیشگیری"، ارتقای توانمندی و مهارتهای خودمراقبتی فردی و اجتماعی دانشآموزان، تغییر نگرش آنان نسبت به مواد مخدر و رشد هماهنگ تمامی جنبههای شناختی، عاطفی، مهارتی و رفتاری آنان از جمله راهکارهایی است که میتواند در این مسیر مؤثر باشد.
شناسایی دانشآموزانی که در معرض خطر اعتیاد هستند، یکی از اقدامات ضروری برای اجرای سیاستهای پیشگیری به شمار میرود. معاون فرهنگی اجتماعی فرماندهی انتظامی استان فارس در این رابطه توضیح میدهد: «با توجه به شاخصهای تعیینشده، مناسبترین اقدام برای کمک به دانشآموزان، ابتدا غربالگری آنان در مدرسه است. یعنی ابتدا لازم است که دانشآموزان شناسایی شوند و سپس بهمنظور مقابله با شاخصهای خطر، اقدامات لازم برای تقویت آنان که در معرض ابتلا هستند، صورت گیرد.»
آموزش، واکسنی در برابر اعتیاد نوجوانان
نقش آموزش در پیشگیری از اعتیاد، غیرقابل انکار است. افرامن در این باره میگوید: «یک آموزش استاندارد و هدفمند در زمینه پیشگیری از اعتیاد باید از مقاطع قبل از متوسطه آغاز شود، بهگونهای که مربیان مربوطه بحث پیشگیری از اعتیاد و مبارزه با مواد مخدر را به دانشآموزان آموزش بدهند و آنها را با خطرات احتمالی که در کمین آنهاست، آشنا کنند.»
وی در ادامه افزود: «علاوه بر این، آموزش مهارتهای زندگی باید مورد توجه مربیان آموزشی قرار گیرد. در واقع، اگر این آموزشها همزمان با هم صورت بگیرد، میتوان به میزان قابل توجهی دانشآموزان را در برابر اعتیاد واکسینه کرد.»
تشویق نوجوانان به امتناع از مصرف مواد مخدر
مدارس تنها نباید بر آگاهیبخشی و پیشگیری تمرکز کنند، بلکه باید فضای حمایتی و انگیزشی نیز ایجاد کنند تا نوجوانان بتوانند تصمیمات درستی بگیرند. به گفته معاون فرهنگی اجتماعی فرماندهی انتظامی استان فارس: «در برنامههای سلامت مدارس، باید نوجوانان دانشآموز را تشویق کرد که در امتناع از مصرف هر نوع ماده مخدر کوشا باشند. همچنین باید نوجوانانی که مصرف مواد مخدر را تجربه کردهاند و افرادی که اعتیاد پیدا کردهاند را به ترک اعتیاد تشویق کرد.»
مدارس به عنوان سنگرهای نخست در تربیت نسل آینده، وظیفهای خطیر در پیشگیری از آسیبهای اجتماعی، بهویژه اعتیاد دارند. آموزش صحیح، غربالگری، آگاهیبخشی، ایجاد محیطی ایمن و حمایت از نوجوانان، میتواند زمینهساز نسلی سالم، آگاه و توانمند باشد. اگرچه مدارس به تنهایی قادر به حل این معضل نیستند، اما با همکاری خانوادهها، معلمان و نهادهای مرتبط، میتوان گامهای مؤثری در مسیر مقابله با اعتیاد برداشت و از گرفتار شدن نوجوانان در دام مواد مخدر صنعتی جلوگیری کرد.
نظر شما