خبرگزاری شبستان- خراسان جنوبی: زینب رمضانی- مردم استان خراسان جنوبی در نیمه های ماه شعبان هر سال یعنی طی روز های دوازدهم تا چهاردهم شعبان با برگزاری مراسم مذهبی ویژه ای با عنوان برات یاد و خاطره عزیزان از دست رفته را گرامی داشته و به یاد مردگان خیرات می کنند. دامنه این رسم آنچنان گسترده است که به ماه شعبان در این منطقه ماه برات نیز می گویند.
روز برات در خراسان جنوبی یکی از آیینهای کهن و مذهبی است که مردم این منطقه آن را با شکوه خاصی برگزار میکنند. مردم خراسان جنوبی این روز را به یاد درگذشتگان خود اختصاص میدهند و اعمالی مانند خیرات، نذری دادن، زیارت اهل قبور و روشن کردن شمع بر سر مزار اموات انجام میدهند.
آیینهای روز برات در شهرهای مختلف خراسان جنوبی:
بیرجند
از روز سیزدهم تا پانزدهم شعبان، مردم به قبرستانها میروند و با خواندن فاتحه و روشن کردن شمع، یاد درگذشتگان خود را گرامی میدارند. پخش نذری از جمله حلوا، نان محلی، خرما و شیرینیهای سنتی رواج دارد. برخی خانوادهها به نیازمندان کمک میکنند و گاهی پول یا مواد غذایی بین فقرا توزیع میشود.
قائن
مردم قائن بر این باورند که روح درگذشتگان در این شب به خانههایشان بازمیگردد، به همین دلیل خانه را تمیز کرده و چراغها را روشن نگه میدارند. در برخی روستاهای این منطقه، کلوچههای محلی و خرما بین همسایگان پخش میشود.
نهبندان و سربیشه
در این مناطق، مردم بیشتر از سایر نقاط، در روزهای قبل از برات، اقدام به غبارروبی و پاکسازی قبرستانها میکنند. سنتی به نام «برات بردن» دارند، یعنی غذا یا نذری خاصی را برای شادی روح اموات آماده کرده و بین مردم پخش میکنند.
فردوس و سرایان
در برخی از مناطق فردوس و سرایان، خواندن دعاهای خاص و قرآن بر سر مزارها مرسوم است. برخی خانوادهها در این شب به یتیمان و نیازمندان لباس یا هدیه میدهند.
اما «رفتن به آرامستانها و خواندن فاتحه، پخش نذری، روشن کردن شمع یا چراغ برای هدایت ارواح، کمک به فقرا و نیازمندان و اعتقاد به حضور ارواح در این شب و اهمیت دعا و خیرات» از جمله اشتراکات این مراسم در سراسر استان خراسان جنوبی است. این آیین ریشه در اعتقادات مذهبی مردم دارد و نوعی صلهرحم با درگذشتگان محسوب میشود. هنوز هم بسیاری از خانوادهها در خراسان جنوبی این سنت را با شور و احترام خاصی اجرا میکنند.
مراسم روز برات در خراسان جنوبی، با وجود زیباییهای فرهنگی و مذهبی، ممکن است در برخی موارد دچار آسیبهایی شود.
اسراف و تجملگرایی
برخی خانوادهها برای پذیرایی و نذری دادن هزینههای زیادی میکنند که ممکن است از توانشان خارج باشد. رقابت در تهیه نذریهای مجلل، باعث فشار مالی بر خانوادهها میشود.
خرافات و باورهای نادرست
برخی افراد معتقدند که اگر نذری ندهند، ممکن است برایشان بدشانسی بیاورد. این تفکر با روح اصلی خیرات که بر پایه نیت خالصانه است، منافات دارد. برخی بر این باورند که ارواح حتماً در این شب به خانههایشان بازمیگردند و اگر چیزی برایشان آماده نشود، ناراحت خواهند شد. این موضوع ریشه مذهبی ندارد و بیشتر یک باور عامیانه است.
آلودگی محیط زیست
پسماند نذریها، ظروف یکبارمصرف و پلاستیکهای باقیمانده، به محیطزیست آسیب میزند.
ازدحام و مشکلات ترافیکی
در شهرهایی مانند بیرجند و قائن، حجم بالای مراجعهکنندگان به آرامستانها باعث ترافیک سنگین و بینظمی در معابر میشود. گاهی تجمع زیاد باعث بروز مشکلاتی مانند تصادف یا آسیبدیدگی افراد میشود. در این روز بیشتر خانوادهها با خودروی شخصی به قبرستانهای اصلی شهر مانند آرامستان بیرجند مراجعه میکنند که منجر به ازدحام در خیابانهای منتهی به این مکانها میشود.
نبود پارکینگ کافی و پارک نامنظم خودروها در اطراف قبرستانها باعث قفل شدن مسیرها و کاهش سرعت تردد میشود. همچنین برخی دستفروشان در این شب اقدام به فروش شمع، خرما، حلوا و سایر اقلام نذری میکنند که باعث اشغال بخشی از معابر و تشدید ترافیک میشود.
بسیاری از مردم به دلیل نبود فضای مناسب، از خیابان عبور میکنند که منجر به کاهش سرعت خودروها و ایجاد خطر تصادف میشود. تاکسیها و اتوبوسهای شهری به دلیل بسته شدن خیابانهای اصلی با کندی حرکت مواجه میشوند و در برخی موارد، دسترسی به حملونقل عمومی سختتر میشود.
و اما ... هدف اصلی مراسم برات، یاد درگذشتگان و کمک به نیازمندان است، اما در برخی موارد جنبه نمایشی و ریاکارانه پیدا میکند. برخی افراد بیشتر به پخش نذری برای جلب توجه اهمیت میدهند تا دعا و نیایش واقعی برای اموات.
باید تلاش کرد که ضمن تاکید بر سادهزیستی و نذریهای کوچک اما پرمعنا، آموزش درست مفاهیم مذهبی و جلوگیری از خرافات و مدیریت بهتر پسماند و استفاده از ظروف سازگار با محیطزیست بر نظم و احترام به دیگران هنگام حضور در آرامستانها دقت بیشتری شود. بدون شک با اصلاح این آسیبها، مراسم روز برات میتواند همچنان به عنوان یک سنت زیبا و معنوی باقی بماند.
گفتنی است، مراسم برات با شماره ۸۰۹ در فهرست میراث معنوی کشور(مانلموس) به ثبت رسیده است.
نظر شما