به گزارش خبرنگار گروه قرآن و معارف خبرگزاری شبستان شرایط ویژه امسال باعث شده است برخی از متولیان هیأت های عزاداری به فکر استفاده از ظرفیت شکه های اجتماعی در راه اندازی هیأت های آنلاین و مجازی باشند. اما آیا هیأت های مجازی می توانند نقش هیأت های وااقعی را ایفا کنند؟ آن ها در چه شرایطی می توانند در جایگاه درست خود عمل کنند؟ بخش اول گفتگوی ما با حجت الاسلام و المسلمین دکتر احمد کوهی آینده پژوه و پژوهشگر دینی، کنکاشی در پاسخ به این سوالات است.
روزهایی که در آن قرار داریم فصل جدیدی در رابطه با برگزاری مراسم عزاداری در محرم آغاز شده است و برخی در این باره از ضرورت استفاده هیأت های مذهبی از ظرفیت های شبکه های اجتماعی سخن به میان می آورند. دیدگاه شما در این باره چیست؟
ما امسال با وضعیت خاصی مواجه هستیم. عزاداری امام حسین (ع) و مجالس حسینی با بحث هایی مثل کرونا، بهداشت و درگیری با بیماری مهلکی که ممکن است جان مردم را بگیرد آمیخته شده و از آن سو پروتکل هایی برای فاصله گذاری اجتماعی مطرح شده است. در این میان یک راهکار ارائه و پیگیری شده به نام مجازی سازی یا هیأت آنلاین که به دنبال برگزاری و بازنمایی هیات ها در فضای آنلاین و مجازی است. خب بحث های متعددی در این باره وجود دارد و به نوعی می توان گفت تجربه جدیدی برای بسیاری از هیأت های ماست. من این جا دوست دارم به یک نکته اشاره کنم و آن نکته در رابطه با بلندمدت نگر کردن و لزوم آینده نگری در رابطه با پیشنهادهایی از این دست است.
منظورتان از آینده نگری چیست؟
ببینید اگر ما امروز درباره هیأت های مذهبی مجازی یا آنلاین سخن می گوییم نگاه مان نباید مقطعی و کوتاه مدت باشد و صرفا بازه زمانی کنونی را پوشش دهد بلکه نگاه ما باید بلندمدت باشد تا بتوانیم نتیجه بهتری بگیریم بنابراین اولین چیزی که در رابطه با خود هیات ها باید لحاظ کرد لزوم و اقتضای بلندمدت نگری درباره بهره مندی از ابزارهای نوین اطلاع رسانی است. این که هیات های ما مجازی و آنلاین شود به گونه های مختلف ممکن است اتفاق بیفتد و یک شکل خاص ندارد.
رویکرد کوتاه مدت در استفاده هیات ها از فضای مجازی چگونه می تواند باشد؟
رویکرد کوتاه مدت می تواند به این سمت و سو برود که ما در شرایط فعلی مواجهه با محدویت فاصله گذاری اجتماعی و پرهیز از ارتباط های نزدیک و تجمع ها بخواهیم هیات ها را به فضای آنلاین منتقل کنیم. این طور بگوییم که در محدودیت موجود ما صرفا جایگزینی برای هیات در فضای آنلاین درست کرده باشیم. این یک نگاه کوتاه مدت است اما ما نیاز داریم که نگاه مان فراتر از این باشد. در واقع پیش از این که کرونا روی دهد در میان روندهایی که در تبلیغ دین وجود داشته تبلیغ دین به واسطه ظرفیت فضای مجازی کاملا در اختیار ما بوده و حتی اگر فاصله گذاری اجتماعی و محدودیت های بهداشتی پیش نمی آمد ما نیاز داشتیم و داریم که برای این قضیه آماده شویم منتها با شرایط کرونا سرعت ما بیشتر شد.
آسیب توجه یک باره و شتاب آلود در استفاده از شبکه های اجتماعی از سوی هیات های مذهبی را چطور می بینید؟
هر گونه دستپاچگی و ابن الوقتی عمل کردن و صرفا در لحظه فکر کردن برای آنلاین کردن هیات ها یک آسیب خواهد بود بلکه ما نیاز داریم ببینیم که در بلندمدت چگونه می توانیم متناسب با تغییرات دنیای امروز از امکانات آن به نحو مطلوب و در جهت آموزه ها و اعتقادات خود بهره برداری کنیم. این که هیات ما امسال آنلاین شود نیاید مهم تر از این موضوع باشد که هیات ما قرار است سال بعد و سال های بعد در این حوزه چه اقدامات و دستاوردهایی داشته باشد. اگر ما به این موضوع نگاه کنیم و در آن متمرکز شویم که ما سال های آینده بعد از برداشته شدن محدودیت های مربوط به فاصله گذاری اجتماعی همچنان می خواهیم هیات آنلاین داشته باشیم این دیگر در فضای جایگزینی نمی تواند رخ دهد.
منظورتان از این که در فضای جایگزینی رخ نمی دهد چیست؟
ببینید خیلی از کارکردهای هیات های ما زمانی رخ می دهد که ما آن جا حضور داشته باشیم و قرار نیست اساسا حضور واقعی و فیزیکی در هیات عزاداری و مذهبی را برای ابد از ریشه برکنیم و نابود کنیم بنابراین بهتر است که برویم و ببینیم چگونه هیات آنلاین می تواند نقش مکمل داشته باشد برای اصل هیات. یعنی به یک معنا ما چگونه می توانیم آنلاین شویم در حالی که این رویکرد ما یک رویکرد پایدار، بلندمدت و ماندگار باشد نه این که مختص امسال باشد.
شما می گویید مجازی شدن هیات ها در نهایت می تواند یک مکمل باشد اما نمی تواند جایگزین اصل موضوع شود؟
بله در حقیقت هیات آنلاین باید یک بستر افزوده باشد برای هیات حقیقی نه به عنوان قالب جایگزین. هیات آنلاین قرار نیست جایگزین هیات اصلی شود بلکه باید بتواند یک بستر در کنار بسترهای دیگر اضافه کند همچنان که بستر صوتی دارد بستر بردکست دارد و در تلویزیون هم پخش می شود در فضای آنلاین هم می تواند قرار گیرد که طبیعتا اقتضائات خاص خودش را دارد.
من برای این که بحث روشن تر شود مثالی در این باره می زنم. یک زمانی کسی می خواست آموزش و فرایند آموزشی یک معلم را در قالب خدمت مجازی و نرم افزاری ارائه کند. خب کاری که خیلی ها خام اندیشانه می کنند این است که نرم افزاری بنویسند و همان کارهایی که یک معلم سر کلاس انجام می دهد در یک نرم افزار شبیه سازی کنند تا نرم افزار، آن کارها را برای دانش آموز انجام دهد ولی آن شخص و موسسه اش عمیق تر در این باره رفتار کرد و آن فرد حدود 20 روز در کنار معلم واقعی نشست و همه فعالیت های او را یک به یک زیر نظر گرفت و ضبط کرد و بعد با تنظیم، دسته بندی و مطالعات روی آن ها توانست بفهمد آنلاین و نرم افزاری شدن کدام یک از این فعالیت ها می تواند به فرایند آموزش کمک کند و در نهایت فهمید بیست درصد از زمان معلم صرف مستندسازی هایی می شود که وقت قابل توجهی از او می گیرد و این می تواند جایگزین نرم افزاری داشته باشد و ماشین و برنامه و نرم افزار این کار را انجام دهد و در حقیقت نرم افزار فقط توانست این قسمت را پوشش دهد.
پس در واقع همه اجزای هیات های مذهبی، قابلیت آنلاین و مجازی شدن را ندارند.
آنلاین شدن هیات باید بتواند در فرایند کارکردهای هیات قرار بگیرد نه در مقابل آن ها و نه به شکل جایگزین. در واقع مجازی شدن زمانی خوب است که در خدمت اصل موضوع قرار بگیرد. این نکته ای است که خواستم در رابطه با بلندمدت نگری عرض کنم و خطاب بیشتر آن به خود هیات ها و هیاتی ها و کسانی است که در هیات های ما می خواهند به سمت آنلاین شدن بروند و توصیه ما این است که در این باره شتابزده عمل نکنند بلکه به گونه ای عمل کنند که قرار است این کار ماندگار شود، قرار نیست که فقط مال امسال باشد اگر ما این طور فکر و عمل کنیم در آن صورت مجازی شدن در جایگاه درست خود قرار خواهد گرفت و از این قابلیت برای بهتر شدن هیات استفاده خواهد شد.
نظر شما