جلسات پرسش و پاسخ فیلم‌ها جای عقده‌گشایی نیست

به گزارش خبرگزاری شبستان، نشست‌های نقد و بررسی فیلم‌های سینمایی که همه ساله همزمان با برگزاری جشنواره بین المللی فیلم فجر برپا می‌شود یکی از جنجالی‌ترین و بحث برانگیزترین اتفاق به شمار می‌آید. این جلسات برغم اینکه فرصت مناسب برای شناسایی و ارزیابی آثار و گسترش ارتباط و شناخت فیلم و فیلمسازان است یکی از فضاهای چالشی بوده که بعضا، نارضایتی و اعتراض اهالی رسانه و سینما را توامان در پی داشته است. با توجه به این واقعیت، بی‌تردید، نشست های نقد و بررسی یا پرسش و پاسخ و نحوه مدیریت آن باید یکی از دغدغه‌ها و اولویت‌های مدیر روابط عمومی و ستاد برگزاری جشنواره باشد.

در همین راستا، دیدگاه ها و نظرات دو منتقد صاحب نام سینمایی را می‌خوانیم.

فهیم: جلسات پرسش و پاسخ فیلم‌ها جای عقده‌گشایی نیست

«محمدتقی فهیم» منتقد سینما در رابطه با حواشی پیرامون جلسات نقد و بررسی آثار درجشنواره گفت: این بحث یکی از بحث های چالشی سال‌های اخیر بین خود رسانه‌ها و منتقدان بوده و مخالفین و موافقینی هم داشته است. تجربه سال‌های گذشته نشان می‌دهد که در دهه شصت و اواسط دهه هفتاد به دلیل اینکه سینما رونق داشت و فروش فیلم‌ها خوب بود سینماگران خیلی احساس خطر از تهاجم به فیلم‌هایشان نداشتند، نشست‌های جشنواره فیلم فجر حالت نقد و حتی نابودی بعضی از این فیلم‌ها را داشت و حرف‌ها چنان تند بود و حتی گرایش‌های جناح‌های سیاسی را بازتاب می‌داد که به نوعی عرصه جشنواره فیلم فجر تبدیل به یک فضای ضدسینمایی برای آن‌ها می‌شد.

وی ادامه داد: به نظرم این برنامه‌ریزی بعدی برای اینکه جلسات جشنواره به جلسات پرسش و پاسخ و معرفی فیلم تبدیل بشوند، یک تصمیم اتخاذ شده درستی بود. به دلیل اینکه این جشنواره فرصتی برای فیلمسازان است تا اثرشان معرفی و شناسانده و در معرض دید گذاشته شود و از آن جایی که می‌تواند تهاجم به این فیلم‌ها منجر به کاهش بازدید کننده و تماشاگران در ماه‌های آینده و زمان بعد از جشنواره شود، این منصفانه نیست که فضای جشنواره را به عرصه ضد فیلم‌های سینمایی تبدیل کنیم. بنابراین این تصمیم که جلسات فقط مربوط به پرسش و پاسخ و معرفی فیلم باشد می‌تواند یک تصمیم ادامه‌دار باشد و به نظرم جشنواره همچنان باید از این تصمیم پیروی کند.

این منتقد همچنین افزود: ولی آنچه در این سال‌ها ما را همواره، دچار مشکل کرده اجرای بد این نشست‌ها بوده و ما با این رو به رو بودیم که از سوی برگزارکنندگان جشنواره و مدیریت جشنواره آن چنان که باید و شاید احاطه بر این جلسات وجود نداشت، برنامه‌ریزی و نظم درستی وجود نداشت و باعث شده بود که این جلسات از حد پرسش و پاسخ ساده هم تنزل کند و تبدیل به فرصتی برای رفع و رجوع شود. این گلوگاهی است که باید اصلاح شود و تبدیل به یک فضای بهتری شود. نقد آثار می‌تواند ادامه داشته باشد و هر کسی دارای تریبونی است و منتقدان می‌توانند نظر خودشان را ابراز کنند.

فهیم در خصوص جو موجود در روزهای برگزاری جشنواره فیلم فجر توضیح داد: خوبی فضای جشنواره این است که هر منتقدی می‌تواند نقد جدی خود را در تریبون خود یا در گفت‌وگو با رسانه‌ها ابراز کند. اما این جلسات نباید تبدیل به محیط متخاصمی شود، که این باعث می شود فیلمسازان اولاً لشگرکشی بکنند و دوماً دست به انتخاب منتقدان بزنند. ما سال‌های گذشته شاهد بودیم که این اجرای بد یا ترس فیلمسازان از برخی منتقدان باعث شده که فیلمسازان منتقدان را گزینش کنند یا برعکس. به نظرم مدیریت جشنواره باید عنان این کار را به دست بگیرد و با یک برنامه‌ریزی درست مانع این گزینش‌ها شود. مثلاً منتقدی می‌گفت من فقط جلسه خانم ایکس را اداره می‌کنم. یا برعکس برخی فیلمسازان از آمدن برخی منتقدان به این جلسات ترس داشتند یا به نوعی مخالفت می‌کردند. بنابراین یک فضای ناسالمی حاکم شده که الان فیلمسازان برای خودشان منتقد دارند یا برعکس. این‌ها همه ناشی از اجرای بد این جلسات در جشنواره فجر است.

وی با تاکید بر بهبود کیفیت جلسات نقد و بررسی در جشنواره سی‌ام عنوان کرد: به نظرم امسال در بخش اجرا با توجه به مدیریت این دوره این روش‌ها باید تغییر کند و مبدل به یک اتفاق کیفی شود و جلسات تحت عنوان معرفی و پرسش و پاسخ آثار با کیفیت بالاتر و مجریان و منتقدین شاخص‌تر اجرا شود. باید مانع از این لشگرکشی‌ها از سوی منتقدین به سمت فیلمسازان یا از سوی فیلمسازان به سمت منتقدین شد.

فهیم درباره عدم حضور برخی از منتقدین شاخص در جلسات نقد و بررسی آثار گفت: گرایش‌های سیاسی تزریق شده به این فضا عامل این انشقاقی که در سال‌های اخیر بین منتقدان ایجاد شده است. منتقدان در حد شان خودشان هیچ وقت از سوی مدیریت‌های جشنواره ارزش‌گذاری نشدند. این عدم ارزش‌گذاری باعث شد که منتقدان خودشان را منفک ببینند و به هر حال یک سری دخالت‌های خصلتی هم وجود دارد. یعنی ویژگی‌های شخصی منتقدان باعث می‌شود خودشان را جدا از این جلسات ببینند که این به نظرم درست نیست.

این منتقد سینما در ادامه افزود: ممکن است این جلسات جلسه نقد نباشد و جلسه پرسش و پاسخ باشد ولی حضور منتقدان در این جلسات می‌تواند به بار اطلاعاتی آن‌ها اضافه کند. یعنی در رویارویی با عوامل فیلم اطلاعاتی را به دست می‌آورند که بعداً می‌توانند در نقدهایشان از آن‌ها استفاده کنند در حالی که فاصله گرفتن از این جلسات آن‌ها را از این اطلاعات محروم می‌کند و باعث می‌شود که در نقدهایشان با کمبود اطلاعات روبه رو شوند و چه بسا نقدهایی را انجام دهند که به دلیل کمبود همین اطلاعات قابل کسب، از نظر کیفی سطح پایین داشته باشد و حتی در ذکر عناوین دست اندرکاران و حتی کارگردان ها هم اشتباه می‌کنند. حضور منتقدان در این نشست‌ها می تواند به کسب اطلاعات هم منجر شود.

وی همچنین خاطرنشان کرد: برطرف کننده همه این مشکلات بخش مدیریتی جشنواره‌ها بوده و آنقدر جشنواره‌ها در بخش اجرا در این سال ها اشکال داشتند، از عدم برنامه‌ریزی و تغییر جداول گرفته تا حضور افراد متفرقه در میان رسانه‌ای‌ها، که این‌ها همه باعث شده منتقدان و خبرنگاران زبده، انگیزه خودشان را از دست بدهند.

فهیم در پایان اشاره کرد: به نظرم اگر این نابسامانی‌ها بر طرف شود و شاهد جشنواره ای منظم باشیم، این جلسات هم متاثر از این فضا کیفی‌تر خواهد شد. ولی وقتی کل جشواره مشکل دارد و ما شاهد جشنواره‌ای هستیم که در همه بخش‌های اجرایی با حق کشی روبه روست در خودمان انگیزه‌ای نمی‌بینیم و خیلی‌ها سعی می‌کنند که از این فضا دور شوند و حتی در مواقعی عقده‌گشایی کنند.

دانش: به شخصه موافق نیستم که منتقد از ابزار هو کردن استفاده کند

«مهرزاد دانش» منتقد سینما در رابطه به عدم تمایل برخی هنرمندان برای حضور در نشست‌های خبری و اثرات منفی این نشست‌ها بر فروش فیلم‌ها زمان اکران گفت: بحث جشنواره، خواه ناخواه دارای بخش‌های این چنینی هم هست. من خودم به شخصه موافق نیستم که منتقد از ابزار هوکردن و ... بخواهد استفاده کند و البته موافق بودن یا نبودن من خیلی فرقی در این واقعیت ندارد چرا که این به هر حال یک بخشی از سنت‌ها و واقعیت‌های هر جشنواره است.

وی ادامه داد: شما جشنواره برلین، ونیز و کن را هم ببینید، همین است. مثلا فیلم «شیرین» عباس کیارستمی در جشنواره‌های معتبر جهانی هو کردند. بنابراین فقط مختص به جشنواره فجر یا منتقدان ایرانی نیست. این عادتی است که در جشنواره‌ها وجود دارد و فیلمسازی که می‌خواهد در جشنواره حضور داشته باشد باید تن به این بازی‌ها هم بدهد.

دانش در‌خصوص استفاده منتقد از ابزار نوشتن عنوان کرد: درست است که منتقد باید از قلم و کاغذ و ابزار خودش استفاده کند ولی به هر حال این بخشی از جشنواره است و اگر فیلمسازی بخواهد بگوید من فیلمم را به خاطر فضاسازی‌های صورت گرفته در جشنواره شرکت نمی‌دهم باید بداند که این فضاسازی بخشی از جشنواره فیلم فجر است و اگر جشنواره را قبول دارد باید اینطور فضاسازی ها را هم بپذیرد.

وی هم چنین درباره سطح کیفی نشست‌های نقد و بررسی فیلم‌ها و افراد حاضر در آن‌ها بیان داشت: این یکی از آفت‌های جشنواره ماست. سطح نشست‌های فیلم‌ها آنقدر پایین است که نه منتقدهای جدی‌تر در آن حضور دارند و نه عوامل فیلم فضا را خیلی جدی می‌گیرند که در برابر فیلمشان پاسخگو باشند. البته این نکته را هم باید مد نظر داشت که با وجود حجم زیاد عواملی که آنجا می‌نشینند برای این جلسه نیم ساعته، از بازیگر کودک گرفته تا حتی مدیر تدارکات فیلم، آنقدر فضا سنگین است که کسی که آن وسط نشسته ناخود آگاه این وظیفه برایش ایجاد می شود که از همه این عوامل سوال کند و این وقت کم و تعداد آدم‌ها کمی فضا را ژورنالیستی می‌کند و افراد را از فضای نقد فیلم دور می‌کند.

این منتقد افزود: فکر می‌کنم در همه جای دنیا هم کمتر نقد جدی در این نشست‌ها اتفاق می‌افتد و نگاه سطحی و سوال‌های عامیانه معمولا در این جلسات حکم فرماست. من اصلاً فکر می‌کنم که بحث نقد جدی و تحلیل فیلم باید به فضای بعد از جشنواره منتقل شود و در فضای خود جشنواره جای این مسئله نیست. آن‌هایی هم که خیلی شتابزده، در همان ایام و در فضاهایی مثل فضای مجازی فیلمی را نقد می‌کنند بیشتر مروری بر فیلم‌ها دارند. اگر کسی هم بخواهد خیلی قاطعانه در این فضا صحبت کند چندان درست نیست.

وی در خصوص نحوه انتخاب مجریان این جلسات نیز گفت: قطعا آن فرد اگر بخواهد هم نقد کند و هم جلسه‌گردانی، باید اعتبار بالایی داشته باشد. اگر نویسنده کم مهارتی باشد یا فردی که گویش چندان مناسبی ندارد فضا را منفی خواهد کرد و برعکس کسی که قدرت بالای تحلیل فیلم داشته باشد یا این قدرت را داشته باشد که بتواند فضای جذابی در آن نشست‌های نیم ساعته ایجاد کند فضا مثبت خواهد بود. انتخاب این آدم‌ها خیلی مهم هستند و متاسفانه این قضیه چندان جدی گرفته نمی‌شود و در دوره‌های مختلف بر حسب رفاقت‌ها و بعضی باندها انتخاب می شود و گاهی هم نوبتی است و می‌گویند حالا نوبت این آدم‌هاست که بروند و آن بالا صحبت کنند.

دانش با توجه به 29 دوره برگزاری جشنواره فیلم فجر، در مورد برگزاری سی‌امین دوره جشنواره گفت: امیدوارم در دوره سی‌ام تحول وجود داشته باشد و به هر حال انسان به امید زنده است. نمی‌خواهم وارد جزییات جشنواره مانند نحوه داوری‌ها شوم، به هر حال هر گروهی که به عنوان داور فیلم‌ها را می‌بینند نظرات متفاوتی دارند و ممکن است این نظرات و به هر حال اعتراضاتی را در پی دارد. گاهی ممکن است سلیقه‌ها و گرایش‌های غیرسینمایی هم در این فضا دخالت داشته باشند که نتیجه خوبی ندارند.

وی در پایان خاطرنشان کرد: هر چقدر افراد حاضر در جشنواره به خصوص داوران، سینمایی‌تر باشند اعتبار داوری بالاتر می‌رود. سال گذشته شاهد بودیم که یک فرد غیرسینمایی وارد داوران شده بود و این مساله به داوری جشنواره لطمه زیادی زده بود. کاش این داوری طوری صورت بگیرد که همه صنوف سینمایی حضور مثبتی در آن داشته باشند و آدم‌هایی که عمدتاً در صنف‌های غیرسینمایی فعالیت می‌کنند وارد داوری فیلم و سینما نشوند.

پایان پیام/