به گزارش خبرنگار گروه قرآن و معارف خبرگزاری شبستان آنچه در ادامه می آید گفتگوی ما با حجت الاسلام هادی عجمی، عضو گروه فقه تربیت موسسه اشراق و عرفان و از اساتید مرکز تخصصی نماز درباره عید غدیر به مثابه جشن تکلیف ولایت و تداوم آن تا عصر فعلی و ارتباط با امام زمان (عج) است.
اگر بخواهیم به عمق معنایی آن چیزی که در روز غدیر روی داده است نگاهی بیندازیم چه نکاتی قابل مشاهده خواهد بود؟
عید غدیر در حقیقت عید است اما جنس متفاوتی با اعیاد دیگری دارد که در ذهن ماست. معمولا ما برای اتفاق تاریخی ای که در گذشته روی داده و مورد پسند ماست سالروز می گیریم و خوشحالی ما هم از این بابت است که چنین اتفاقی روی داده و از این اعیاد در فرهگ های مختلف زیاد است اما عید غدیر یک اتفاق در یک مقطع تاریخی نیست بلکه شروع یک اتفاق است و اگر کسی جشن می گیرد به نوعی یادآور آن شروع و حقیقتی است که در آن روز برای اولین بار روی داده اما تا اکنون جریان داشته است.
برخی به جای جشن تولد، سالروز به تکلیف رسیدن خود را جشن می گیرند که یادآوری شود من در چنین روزی به تکلیف رسیده ام. روز غدیر هم سالروز جشن تکلیف ما نسبت به ولایت است یا بهتر است بگوییم مکلف شدن ما نسبت به ولایت. شما می دانید که آیات مختلفی بر پیامبر (ص) نازل و احکامش به پیامبر گفته شد اما ابلاغ بحث ولایت در حجه الوداع بر پیامبر (ص) واجب شد و پیامبر ابلاغ کردند. از آن به بعد رسما مسلمانان مکلف شدند که نسبت به ولایت تکلیف خود را انجام دهند کانه یک جشن تشریف و تکلیف به وجود آمد که از آن به بعد هر مسلمانی در هر لحظه ای مکلف باشد این ولایت را به عنوان تکلیف رعایت و وظایفی را نسبت به آن انجام دهد.
گاهی برخورد جامعه و فرهنگ عمومی ما با اعیاد اسلامی از جمله عید غدیر صرفا یک دورهمی و شیرینی خوری است. نظرتان در این باره چیست؟
غدیر جشن تکلیف نسبت به ولایت است و اهل بیت (ع) هم دستور داده اند که این روز را جشن بگیرید چون هر لحظه باید تکلیف و مسئولیت ما در برابر ولایت یادآوری شود اما حداقل این است دست کم سالی یک بار این یادآوری صورت گیرد و فلسفه این جشن همین است. بله این نیست که دور هم جمع شویم و صرفا شیرینی ای بخوریم و خوشحالی کنیم که طبیعتا اسلام لهو و کارهای بیخود را از خود دور می کند و اگر جایی هم می گوید خوشحالی کنید حتما فلسفه ای پشت این شادی هست و در غدیر خوشحالی ما برای این است که انسان های کره زمین و مسلمانان به این حد رسیده اند که نسبت به ولایت مکلف شوند.
خب این جشن تکلیف شروع یک وظیفه را برای ما اثبات کرده است. نمود امروزی این تکلیف چیست؟
ببینید این سوال مهمی است و می توان گفت آیا این تکلیف مختص یک زمان خاص بوده یا نه به قول امروزی ها هز زمان از نو، آپدیت و به روزرسانی می شود. جواب این است که این یک تکلیف متوقف در زمان خاص نبوده که بگوییم مربوط به آن زمان است بلکه مربوط به هر لحظه ماست چون علاوه بر این که گفته اند غدیر را جشن بگیرید ابزارهای دیگری در روایات و ادعیه در جهت تکرار و یادآوری روزانه این حقیقت به ما معرفی کرده اند که از جمله آن ها بحث دعای عهد است.
ارتباط دعای عهد با عید غدیر چیست؟
اگر دقت کنیم می بینیم یکی از عناصر کلیدی عید غدیر، دست دادن است. دست دادن یکی از عنصرهای عید غدیر بوده و آن قدر این مطلب مهم است که در روز غدیر پیامبر (ص) فرمودند تشتی بیاورید. امیرالمومنین (ع) دست خود را داخل تشت گذاشتند و زن ها بعد از آن که پرده ای قرار داده شد از آن سوی پرده دست های خود را داخل تشت گذاشتند به نشانه این که بیعت می کنند و دست دادند با امیرالمومنین (ع) - البته دست شان برخوردی با دست امام نداشت و دست شان صرفا داخل آبی می رفت که دست امیرالمومنین داخل آن بود –
دست دادن برای بیعت کردن یک عنصر کلیدی بوده در زمان خلفا هم همین بوده و در زمان ما هم دست دادن نشانه بیعت است. شما امروز می بینید که هر کسی در انتخابات شرکت می کند رای را با دست می نویسد و نشان فردیت یا تایید را با دست انجام می دهد. می خواهم بگویم دست هنوز که هنوز است به عنوان یک المان مهم در تایید یک فرد و بیعت وجود دارد.
این مقدمه را عرض کردم که بگویم یکی از ادعیه ای که تاکید شده در دوران غیبت خوانده شود دعای عهد است. این دعا آدابی دارد از جمله این که وقتی دعا تمام شود شما دست بر روی پا بگذارید و بگویید العجل العجل یا صاحب الزمان. در دعای دیگری غیر از این دعا - دعای عهد روزانه یا دعای امام زمان (عج) – آن جا دارد که وقتی دعا تمام شد دو دست خود را شبیه بیعت به هم بزنید کانه شما هر روز صبح با امام زمان (عج) دارید دست می دهید و بیعت می کنید نشان از این که با امام زمان دست می دهید.
اما از این زاویه یکی از مهم ترین سندهای تفسیری ما برای عید غدیر دعای عهد است چون این دعا دعای مخصوص دوره غیبت و عهد با امام زمان است. امام زمان (عج) با امام علی علیه السلام هیچ تفاوتی ندارند هر دو جنبه ولایت را دارند. کسی که با توجه دعای عهد را می خواند آن لحظه از دنیا برود یا بر دعای عهد مصمم باشد یقینا جزو کسانی محشور خواهند شد که با امیرالمومینن (ع) در غدیر بیعت کردند و بر بیعت خود ماندند. اگر امروز کسی با امام زمان بیعت کند مانند کسی است که با امیرالمومنین بیعت کرده است چون اهل بیت جدای از آن جنبه شخصی، جنبه حقوقی دارند و شما با ولایت بیعت می کنید نه صرفا با خود شخص.
اگر ممکن است ارتباط غدیر و دعای عهد را با ذکر فرازهایی تطبیق بدهید؟
در دعای عهد چند نکته وجود دارد که در حقیقت تبیین و تفسیر غدیر امروز ماست. اولا ابتدای دعا گفته شده که بگویید: اللّٰهُمَّ إِنِّي أُجَدِّدُ لَهُ فِي صَبِيحَةِ يَوْمِي هٰذَا / خدایا من همین امروز با امام زمان (عج) خود بیعت می کنم. این فراز نشان می دهد که عهد با امام زمان لحظه ای است. پس لحظه ملاک است و ما باید با امام زمان خود باشیم. در ادامه می فرماید: وَمَا عِشْتُ مِنْ أَيَّامِي عَهْداً وَعَقْداً وَبَيْعَةً لَهُ فِي عُنُقِي لَا أَحُولُ عَنْها وَلَا أَزُولُ أَبَداً / نه تنها امروز که من هر روز بر این عهد هستم. در حقیقت تکرار و تلقین روزانه یکی از مهم ترین نکات تربیتی است که اسلام روی آن صحه می گذارد و امروز علمای روانشناسی به جد معتقدند که تلقین بسیار اثر دارد این جا هم القا می کند که من هر روز این عهد را می بندم. پس غدیر ما این است که هر روز با ولایت عهد ببندیم. غدیر یک رود جاری در تاریخ است که هر لحظه جریان دارد. نکته دوم می گوید اللّٰهُمَّ اجْعَلْنِي مِنْ أَنْصارِهِ وَأَعْوانِهِ ، وَالذَّابِّينَ عَنْهُ ، والْمُسارِعِينَ إِلَيْهِ فِي قَضاءِ حَوَائِجِهِ ، وَالْمُمْتَثِلِينَ لِأَوامِرِهِ ، وَالْمُحامِينَ عَنْهُ ، وَالسَّابِقِينَ إِلىٰ إِرادَتِهِ ، وَالْمُسْتَشْهَدِينَ بَيْنَ يَدَيْهِ / در ابتدای این فراز می گوید خدایا مرا از یاران و انصار امام زمان (عج) قرار ده و ما باید همواره دعا کنیم که خدایا زندگی ما را در مسیر ولایت قرار ده، خیلی ها در ابتدا با ولایت بودند اما در میانه راه جدا شدند و حتی برخی از اقوام اهل بیت (ع) بودند مثل همسر امام حسن (ع) اما جزو اعوان و انصار نبودند.
در ادامه دعا می گوید خدایا ما را از ذابین عنه قرار ده یعنی از کسانی که علاوه بر این که یاری کننده اند و جزو لشکر ولایت هستند دفاع کننده از امام عصر هم هستند . برخی به موقع از ولایت دفاع می کنند اما برخی این گونه نیستند مثلا یارانی که در لشکر امام حسین (ع) بودند به موقع از حریم ولایت دفاع کردند در ادامه دعا می آید: والْمُسارِعِينَ إِلَيْهِ فِي قَضاءِ حَوَائِجِهِ / خدایا از تو می خواهم به من شتاب بدهی که به سوی امام زمان (عج) بروم. شتاب داشته باشم حوایج او را برطرف کنم. پس کسی واقعا اهل غدیر است که در لحظه نگاه کند ببیند حوایج امام زمان (عج) در روی زمین چیست. مثلا اگر در زمان ما مشکلات معیشتی یا کرونا یک بلای همگانی است یا از آن مهم تر افراد در دوران آخرالزمان دچار فتنه ها و شبهات اعتقادی می شوند این ها حوایج امام زمان (عج) است و اگر من این ها را انجام دهم جزو مسارعین خواهم بود.
در ادامه می خوانیم: وَالْمُحامِينَ عَنْهُ. یعنی از امام زمان (عج) حمایت کنم و وَالسَّابِقِينَ إِلىٰ إِرادَتِهِ / خدایا من می خواهم از همه در این راه جلوتر باشم. وَالْمُسْتَشْهَدِينَ بَيْنَ يَدَيْهِ / یعنی کاری کن که ما در راه امام زمان (عج) شهید شویم، یعنی در دنیا تمام تلاش ما این باشد که در این راه نورانی از همدیگر سبقت بگیریم، حالا کسی به پژوهش و تحقیق، دیگری با دستگیری و کمک به دیگران، دیگری با تبلیغ دین و ختم زندگی مان به شهادت باشد، یعنی یکی مثل شهید مطهری عمر خود را به تبیین دین می گذارد و در نهایت شهید می شود و یکی مثل شهید سلیمانی عمر خود را وقف جهاد و دفاع فراسرزمینی از اسلام و تشیع می کند و شهید می شود و کسی که اهل بذل و خدمت است و در نهایت خدا شهادت را نصیب او می کند.
بنابراین یکی از جاهایی که می توانیم غدیر را به زبان امروز فهم کنیم دعای عهداست. از خدا می خواهیم ما را از الْمُسارِعِينَ إِلَيْهِ فِي قَضاءِ حَوَائِجِهِ و در نهایت الْمُسْتَشْهَدِينَ بَيْنَ يَدَيْهِ در راه امام عصر و ولایت قرار دهد. چه بسیار افرادی که در زمان ما شهید شدند یا حتی فوت کردند اما چون تمام هم و غم آن ها ولایت بوده با شهدای بدر و احد در بهشت هستند. پس غدیر زمان بردار نیست و اگر شما بخواهید در غدیر باشید همین الان هم در غدیر هستید و خدای نکرده اگر بخواهید در سقیفه باشید همین الان هم در آن جا حضور دارید.
نظر شما