توبه اولین و مهمترین گام برای پر کردن حساب بندگی از حق

 به گزارش خبرنگار  گروه قرآن و معارف خبرگزاری شبستان آنچه در ادامه می آید بخش اول گفتگوی ما با حجت الاسلام و المسلمین عبدالکریم پاک نیا، مدرس سطح عالی حوزه علمیه قم درباره حقیقت عید قربان و مفاهیم دعای نماز این عید  است.

بسیاری از افراد این اشتیاق را دارند که با قربانی کردن نفس خود به آن مقام ناب بندگی برسند اما واقعا نمی دانند که گام های این راه چیست. اگر ما می خواهیم نفس خود را قربانی کنیم چه باید بکنیم؟

این راه مقدماتی دارد که در فرمایش و رهنمون های اهل بیت علیهم السلام به کرات وارد شده است. کسی که می خواهد مشرف به مقام حاجی واقعی شود باید توبه کند. اگر توبه کند و توبه او واقعی باشد در آن صورت می تواند باطن قضیه را بفهمد. امام صادق علیه السلام به ابوبصیر که از زیادی حاجیان در هنگام طواف خانه خدا در شگفت شده بود می فرماید این طور نیست و دست خود را بر چشمان ابوبصیر می کشد و در حقیقت چشم قلب او را بیدار می کند و ابوبصیر می بیند که افراد خیلی کمی آن جا هستند و مابقی در صورت انسانی نیستند. ما از این ها متوجه می شویم که اگر مقدمات و آمادگی روحی و معنوی فراهم نشود شما هر چقدر هم که در ظواهر بچرخی سودی نخواهد اشت. هر چقدر هم که اللهم لبیک بگویی جوابی نمی آید و برگشت می خورد.

چرا این گونه است؟

مثل این می ماند که شما چک صادر کرده اید اما در حساب مربوط به آن چک، پولی وجود ندارد. در حقیقت حساب شما خالی است بنابراین چک، برگشت می خورد. در این جا هم فرد درست است که اظهار بندگی و خلوص و لبیک اللهم لبیک می کند اما در حقیقت در حساب بندگی او، حق وجود ندارد. حساب بندگی او از حق خالی و از اغیار پُر است.

چه کنیم که حساب بندگی را از حق پر کنیم و از اغیار، خالی؟

اولین و مهم ترین گام همچنان که اشاره شد توبه است، یعنی بازگشت به سمت حق و البته این بازگشت متوقف به یک سری اقدامات و تمهیدات است، فی المثل شما نمی توانید توبه کنید مگر این که حق الناس را به جا بیاورید و حقوقی که از دیگران ضایع کرده اید به جا بیاورید و جبران کنید. شما نمی توانید حقیقتا توبه کنید مگر این که حقوق الهی را که به گردن دارید به جا بیاورید و جبران کنید.

نکته دیگر در این باره که می تواند راهگشا باشد و زمینه قربانی شدن در راه حق را فراهم نماید انجام واجبات و ترک محرمات است.  چه واجباتی بر گردن من است؟ خداوند چه واجباتی را بر من امر کرده است آن ها را به جا بیاورم و از چه اموری مرا نهی کرده است از آن ها پرهیز کنم. اگر این امور به درستی انجام شود و فرد توبه حقیقی را انجام دهد در آن صورت متوجه می شود که ماموریت او در این دنیا چیست و اساسا برای چه به این دنیا آمده است.

برخی تصور می کنند که اعمال و مناسک حج از جمله رخدادهای آن به ویژه عید قربان و نماز آن مربوط به حجاج است و به دیگران مربوط نمی شود. آیا این گونه است؟

عید قربان مخصوص حاجی نیست و  افراد دیگر هم می توانند نماز عید قربان را بخوانند که نکات بسیار مهم و کلیدی در آن آمده است. شیخ طوسی، بزرگ ترین نظریه پرداز عالم شیعه در کتاب "مصباح المتهجد" و بزرگ ترین فقیه ما سیدمحمدکاظم یزدی در کتاب عروه الوثقی متن دعای قنوت نماز عید سعید قربان را آورده اند که 9 بار در دو رکعت نماز تکرار می کنیم، خواندن این دعا مستحب است و اختصاص به حاجی و غیر حاجی هم ندارد. در این دعا از صفات کمالیه حق استمداد می کنیم که : اَللَّهُمَّ أَهْلَ الْكِبْرِيَاءِ وَ الْعَظَمَةِ وَ أَهْلَ الْجُودِ وَ الْجَبَرُوتِ وَ أَهْلَ الْعَفْوِ وَ الرَّحْمَةِ وَ أَهْلَ التَّقْوَى وَ الْمَغْفِرَةِ. ما در قنوت نماز عید قربان با خواندن این کلمات در حقیقت خداوند را به صفات کمالیه او می خوانیم. ای خداوندی که اهل بزرگی و عظمت و جود و بخشش و عفو و گذشت و مغفرت هستی، وقتی کسی به بزرگی و عظمت حق تعالی پی ببرد در آن صورت به خداوند عرضه می دارد که خدایا تو اهل جود و بخشش و فیض و گذشت و مغفرت هستی پس مرا نیز بیامرز، اما این زمانی محقق می شود که فرد، شایستگی درک قلبی آنچه را که بر زبان می آورد داشته باشد. در حقیقت کسی که به عید قربان حقیقی رسیده باشد دیگر خود و خدا را شناخته است بنابراین قربانی او که در حقیقت نفس خود اوست در درگاه الهی پذیرفته شده است.

در ادامه این فراز از دعا ما به أَسْأَلُكَ بِحَقِّ هَذَا الْيَوْمِ الَّذِي جَعَلْتَهُ لِلْمُسْلِمِينَ عِيداً وَ لِمُحَمَّدٍ صَلَّى اللَّهِ عَلَيْهِ وَ آلِهِ می رسیم. علت این که به روز عید قربان قسم یاد می کنیم و آن را نزد خداوند می آوریم و می گوییم بحق هذا الیوم چیست؟

به خاطر این است که وقتی کسی به عید قربان برسد و غیر الله را از قلب و درون خود بزداید به جایگاهی بس متعالی و مقدس دست یافته است و به خاطر همین است که ما می گوییم عید و عید یعنی ما به آن حقیقت متعالی بازگشته ایم و این عید مایه عزت مسلمانان است و ما به خاطر این عید، حاجات خود را از خداوند می خواهیم. نکته مهمی که در این باره وجود دارد ما در این دعا از پیامبر (ص) هم یاد می کنیم و او را تکریم و سپاس می گوییم چون به واسطه پیامبر است که ما می توانیم از چشمه توحید بنوشیم بنابراین حق آن است که از او و خاندان او یاد کنیم بنابراین از عید قربان به عنوان زُخْراً وَ شَرَفاً وَ كَرامَةً ومَزِيداً أَنْ تُصَلِّيَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ یاد می کنیم همچنان که وقتی حاجیان می خواهند به مکه بروند پیش از ورود به مکه به مدینه می روند و پیامبر (ص) را زیارت می کنند و در حقیقت سفر به سمت خداوند با زیارت رسول او آغاز می شود و این همه اجر و ثواب که بر صلوات بر پیامبر و خاندان او در نظر گرفته شده به خاطر اهمیت جایگاه پیامبر و عزیز بودن او نزد خداوند است.

در فراز دیگر قنوت نماز عید قربان می خوانیم: وَ أَنْ تُدْخِلَنِي فِي كُلِّ خَيْرٍ أَدْخَلْتَ فِيهِ مُحَمَّداً وَ آلَ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تُخْرِجَنِي مِنْ كُلِّ سُوءٍ أَخْرَجْتَ مِنْهُ مُحَمَّداً وَ آلَ مُحَمَّدٍ. این داخل شدن ها و خارج شدن ها به چه معناست؟

حرکت به سمت خداوند و سیر الی الله، بدون داخل شدن در خیر و خوبی ها و خارج شدن از شر و بدی ها ممکن و میسر نیست. مسلمانان از بدی ها باید دوری جویند و به سوی خوبی ها بروند بنابراین از خداوند می خواهیم مرا در هر خوبی که محمد (ص) و خاندان او در آن وارد شده اند وارد گردان و از هر بدی و شری که محمد و خاندان او از آن خارج شده اند خارج گردان. نکته دیگری که در این دعا آمده است صحه گذاشتن بر جایگاه امامت و ولایت است. عید قربان، روز ولایت و امامت است همچنان که تصریح می کند: "صَلَوَاتُكَ عَلَيْهِ وَ عَلَيْهِمْ أَجْمَعِينَ"‏ یعنی ما خودسرانه و بدون رهبر و حضور انسان کامل نمی توانیم به سوی حق حرکت کنیم. لذا در دعای چهل و هشتم صحیفه سجادیه که دعای مفصلی است و با "اللهم هذا یوم مبارک میمون" آغاز می شود و اختصاص به دعای امام درباره عید قربان دارد حضرت عید قربان را روز امامت می داند: اللَّهُمَّ إِنَّ هَذَا الْمَقَامَ لِخُلَفَائِک وَ أَصْفِیائِک وَ مَوَاضِعَ أُمَنَائِک فِی الدَّرَجَةِ الرَّفِیعَةِ الَّتِی اخْتَصَصْتَهُمْ بِهَا قَدِ ابْتَزُّوهَا، وَ أَنْتَ الْمُقَدِّرُ لِذَلِک، لَا یغَالَبُ أَمْرُک، وَ لَا یجَاوَزُ الْمَحْتُومُ مِنْ تَدْبِیرِک‏ کیفَ شِئْتَ وَ أَنَّى شِئْتَ، وَ لِمَا أَنْتَ أَعْلَمُ بِهِ غَیرُ مُتَّهَمٍ عَلَى خَلْقِک وَ لَا لِإِرَادَتِک حَتَّى عَادَ صِفْوَتُک وَ خُلَفَاؤُک مَغْلُوبِینَ مَقْهُورِینَ مُبْتَزِّینَ، یرَوْنَ حُکمَک مُبَدَّلًا، وَ کتَابَک مَنْبُوذاً، وَ فَرَائِضَک مُحَرَّفَةً عَنْ جِهَاتِ أَشْرَاعِک، وَ سُنَنَ نَبِیک مَتْرُوکةً.

همان طور که می بینید حضرت در این دعا به صراحت به نکته کاملا سیاسی اشاره می کند و به غصب امامت و انحرافاتی که از مسیر امامت و ولایت انجام شد می پردازد. در حقیقت امام به این موضوع می پردازد که نمی توان بدون امامت این مسیر را پیش برد و از این زاویه، روز عید قربان روز تبیعت منتظران امام زمان (عج) با آن امام بزرگوار است لذا در عید قربان، خواندن دعای ندبه هم مستحب است.

آخرین فراز دعا هم این است که: اللَّهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ خَيْرَ مَا سَأَلَكَ مِنْهُ عِبَادُكَ الصَّالِحُونَ وَ أَعُوذُ بِكَ فِيهِ مِمَّا اسْتَعَاذَ مِنْهُ عِبَادُكَ الْمُخْلِصُونَ‏. در این جا باز روی این موضوع تکیه و تاکید می شود که ما برای رسیدن به فلاح و نجات باید از شایستگان تبعیت کنیم.