امام باقر(ع) موسس و پایه گذار حوزه علمیه جهان تشیع

خبرگزاری شبستان- خراسان جنوبی؛ امروز هفتم ذی الحجه روزی است که خورشید پنجم آسمان ولایت و موسس نهضت علمی جهان اسلام غروب کرد و جهان علمی را در تاریکی گذاشت، آری امروز شهادت امام باقر(عليه السلام) شکافنده علوم است.

امام باقر(عليه السلام) در چهار سالگی نظاره گر شهادت جدش حسین(علیه السلام) بود و پدر امام باقر(عليه السلام) از نسل امام حسین(علیه السلام) و مادرش از نسل امام حسن(علیه السلام) است که از دو جهت نسبتش به امام علی(علیه السلام) می رسند و به همین جهت ایشان را «ابن الخیرتین» می نامند.

اخلاق بی نظیر آخرین بازمانده کربلا

پنجمین امام شیعه، امام محمد باقر(علیه السلام) بنا بر قول مشهور در رجب سال 57 قمری در شهر مدینه دیده به جهان گشود. آن بزرگوار، زندگی پر فراز و نشیبی داشته و حدود سه سال در کنار جد بزرگوارش حسین بن علی و مدت 38 سال را در جوار پدر گرامیش امام زین العابدین(علیه السلام) گذرانده است، ایشان با رنج ها و مصیبت های طاقت فرسای پدر بزرگوار و عمه عزیزش زینب کبری(س) بعد از واقعه غم بار کربلا دم ساز بوده است.

امام باقر(عليه السلام) دارای خصال ستوده و مؤدب به آداب اسلامی بودند و سیرت و صورت ستوده ای داشتند، پیوسته لباس تمیز و نو می پوشیدند و در کمال وقار و شکوه حرکت می کردند؛ ایشان متولی صدقات حضرت رسول(ص) و امیرالمؤمنین علی(علیه السلام) و پدر و جد خود بود و این صدقات را میان بنی هاشم و مساکین و نیازمندان تقسیم می کردند و اداره آن‌ها را از جهت مالی به عهده داشتند.

امام باقر(عليه السلام) بسیار گشاده رو و با مؤمنان و دوستان خوش برخورد بودند و با همه اصحاب مصافحه می کردند و دیگران را نیز بدین کار تشویق می فرمودند، ایشان می خواستند سنت جدشان رسول الله(ص) را در عمل، بین مردم زنده کنند و مکارم اخلاقی را به مردم تعلیم نمایند.

احادیث و روایات بسیاری در خصوص اخلاق بی نظیر پنجمین اختر تابناک آسمان ولایت وجود دارد و در یکی از روایات آمده است که امام باقر(عليه السلام) می فرمایند: «چه بسیار خوب است نیکی ها پس از بدی ها، و چه بسیار بد است بدی ها پس از نیکی ها».

تسخیر دانش توسط پنجمین اختر تابناک آسمان ولایت

دانش امام باقر(عليه السلام) نیز همانند دیگر امامان از سرچشمه وحی بود و در کتاب های تراجم اهل سنت با صراحت از شخصیت علمی و معنوی امام باقر(عليه السلام) ستایش و تمجید شده است. 

امام محمد باقر(علیه السلام) در همه زمینه های علوم اسلامی اعم از تفسیر و علوم قرآنی، فقه، کلام، اخلاق، تاریخ، سیره و مسائل نظام آفرینش ورود پیدا کرده بودند و دوران زندگی ایشان در تاریخ تفکر از اهمیت به سزایی برخوردار است.

از آن جا که در عصر امام باقر(علیه السلام)، عصر برخورد اندیشه های اسلامی و غیراسلامی بود، مناظره های زیادی بین دانشمندان ادیان مختلف با امام از سوی حکمرانان بنی امیه سازمان دهی شد که امام(علیه السلام) همچون سدی استوار در برابر نفوذ عقاید باطل آنان ایستادگی می نمودند و پایگاه های فکری و عقیدتی آنان را در هم می کوبیدند.

امام باقر(عليه السلام) نماینده مکتب اهل بیت و از اولین بانیان فقه و تفسیر از دیدگاه مکتب شیعه بود و یکی از القاب ایشان، باقرالعلوم به معنای شکافنده دریای دانش و آشکار ساختن و اسرار علوم است و از القاب دیگر آن حضرت می توان به شاکر و صابر و هادی اشاره کرد که هر یک بازگوینده صفتی از صفات امام بزرگوار بوده است.

امام محمد باقر(علیه السلام ) هفتم ذی الحجه سال 114 هجری در پنجاه و هفت سالگی در زمان هشام بن عبدالملک، مسموم، شهید و در بقیع دفن شدند. امام باقر(عليه السلام) از زاهدان بزرگ عالم اسلام خوانده شده است و عطار نیشابوری کتاب تذکره الاولیاء را با یاد ایشان خاتمه داده و از آن حضرت به «برهان ارباب» و «امام اولاد نبی» و «گزیده نسل علی» تعبیر کرده است.

امام باقر(عليه السلام) در خصوص اهمیت علم و دانش می فرمودند: «به فراگیری دانش بپردازید؛ زیرا تحصیل دانش حسنه و طلب علم عبادت و گفت وگو درباره مسائل علمی تسبیح و تلاش برای یافتن معرفت، جهاد و تعلیم و آموزش آن به دیگران صدقه و قرار دادن آن در اختیار دیگران، مایه تقرب به خداوند است».

جایگاه موسس نهضت علمی از نظر بزرگان اسلام

امام خمینی(ره) در خصوص امام باقر(عليه السلام) فرمودند: «باقر العلوم(ع) والاترین شخصیت تاریخ است و کسی جز خدای تعالی و رسول الله(ص) و ائمه معصومین(علیهم السلام) مقام او را درک نکرده و نتوانند کرد».

مقام معظم رهبری نیز فرمودند: «شایسته است که به مناسبت امروز و برای درس گرفتن، اشاره کوتاهی به زندگی امام باقر علیه السّلام بشود، این بزرگوار که حدود هیجده سال دوران امامتشان طول کشید، الگوی کامل تلاش و مبارزه و مجاهدت خستگی ناپذیر و پُر از مشکلات برای اشاعه ی دین و کلمه ی حق و راه انداختن جریان فکری درست در دنیای آن روز بودند. هدفی که امروز ملت ایران برای آن تلاش می کند - یعنی زنده کردن سخن حق در دنیای مادّی و منحط و گمراه کننده و غرق در فساد - کاری است که امام  باقر علیه السّلام یک تنه به کمک  معدودی از اصحاب خود، در دنیای بزرگ آن روز اسلام انجام می داد».

رابطه عاشقانه و آگاهانه امام باقر(عليه السلام) با خداوند متعال

حجت الاسلام «علیرضا نخعی پور» معاون فرهنگی حوزه علمیه خراسان جنوبی در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری شبستان در بیرجند اظهار داشت: در زندگی امام باقر(عليه السلام) مانند سایر ائمه اطهار(علیهم السلام) ارتباط هایی وجود دارد و برای اینکه رابطه ها درست باشد باید به آیات قرآن کریم توجه کنیم تا بتوانیم به خیر دنیا و آخرت دست یابیم و خداوند در کنار قرآن کریم الگوهایی فرستاده است که آیات را برای ما به تجلی در میارند.

وی در ادامه بیان کرد: به بهانه فرارسیدن سالروز شهادت امام باقر(عليه السلام) باید ببینیم که رابطه ایشان با خدا و خلق چگونه بوده است تا ما هم رابطه خود در این زمینه ها را بر اساس فرمایشات امام باقر(عليه السلام) تنظیم کنیم.

حجت الاسلام نخعی پور به رابطه امام باقر(عليه السلام) با خداوند متعال اشاره کرد و گفت: انسان باید خداوند را عاشقانه و آگاهانه عبادت کند؛ روایت داریم که امام باقر(عليه السلام) وقتی وارد کعبه می شدند به آن نگاه می کردند و اشک می ریختند و این اشک عاشقانه و آگاهانه و خضوع است.

وی ادامه داد: امام باقر(عليه السلام) در دل مشکلات و شرایط عادی همواره خداوند را یاد می کردند و از ایشان به عنوان کثیر الذکر یاد می کنند و اهل دعا بودند و کسی می تواند اهل دعا باشد که خداوند را بشناسد و در روایت داریم که امام باقر(عليه السلام) می فرمایند: «هیچ چیز محبوب تر از دعا نزد خداوند نیست».

امام باقر(عليه السلام)؛ اولین موسس حوزه علمیه در جهان تشیع

معاون فرهنگی حوزه علمیه خراسان جنوبی با بیان اینکه امام باقر(عليه السلام) در رابطه خود عزت نفس داشتند، افزود: امام باقر(عليه السلام) رابطه خود را با مردم تقسیم کردند و ایشان با طاغوت رابطه نفی داشتند و در رابطه با خواص جامعه و علما ایشان به سمت شاگردپروری رفتند.

حجت الاسلام نخعی پور با تاکید بر اینکه تاسیس حوزه علمیه در جهان تشیع کار امام باقر(عليه السلام) است، ادامه داد: انسان های بزرگی در این حوزه پیش امام باقر(عليه السلام) علم آموختند و یکی از بزرگان می گفت که من 70 هزار حدیث از امام باقر(عليه السلام) یاد گرفتم.

وی بیان کرد: در هر علمی باید به سراغ ریشه های آن برویم و برای فراگیری علوم اسلامی باید به سراغ اهل بیت(علیهم السلام) به عنوان دین شناس و قرآن شناسان واقعی رفت و راه رسیدن به این بزرگواران در حال حاضر شاگردان و علمایی هستند که در محضر این بزرگواران علوم اسلامی را آموخته اند.

معاون فرهنگی حوزه علمیه خراسان جنوبی با اشاره به وجود گروه های قدریه و جبریه در زمان امام باقر(عليه السلام) گفت: این گروه ها انحرافی بودند و دین را از سرچشمه نگرفته بودند و امام باقر(عليه السلام) با این گروه ها مخالفت کردند و اکنون هم ما از این نوع گروه های انحرافی داریم که دین اسلام را اشتباه تبلیغ می کنند.

بسیاری از روستاهای کشور طلبه ندارند

حجت الاسلام نخعی پور با تاکید بر اینکه نهضت علمی و فرهنگی امام باقر(عليه السلام) هنوز زنده است، افزود: اکنون در بسیاری از کشورها حضور شاگردان امام باقر(عليه السلام) را می بینیم که به تبلیغ دین مبین اسلام می پردازند و در حوزه های علمیه می بینیم که شاگردان بزرگی را تربیت می کنند و چهره های علمی بزرگی در اسلام وجود دارد که ادامه دهنده راه حوزه علمیه امام باقر(عليه السلام) هستند.

وی با اشاره به اینکه به لحاظ کمی ما کمبود طلبه داریم، ادامه داد: بسیاری از روستاهای ما روحانی مستقر ندارند و بسیاری از مدارس، دانشگاه ها و خوابگاه ها به دنبال طلبه هستند و از این لحاظ وضعیت مطلوبی نداریم و از لحاظ کیفی نیز باید بیش از این کار شود.

معاون فرهنگی حوزه علمیه خراسان جنوبی با اشاره به شهادت امام باقر(عليه السلام) گفت: طاغوت نمی توانست تحمل کند وجود کسی را که نورافشانی می کرده است و طاغوت برای ادامه حیات خود از جهل مردم استفاده کرد و امام باقر(عليه السلام) را که باعث تزلزل پایه های حکومت طاغوت می شدند را به شهادت رسانید.

حجت الاسلام نخعی پور گفت: در ۱۸ سال امامت امام باقر(عليه السلام) شاگردان بسیاری تربیت شدند و راه امام باقر(عليه السلام) ادامه دارد و نور اهل بیت(علیهم السلام) به لطف خداوند متعال استمرار خواهد داشت.

سخن آخر؛

یا باقرالعلوم(علیه السلام) دانش، از نام تو آوازه گرفت و آن گاه که شکافته شد و شگفتی آفرید.؛ ای اَبَرمردِ دانش و ای شکوه فرهنگ! شما در زمانه ای که ابرهای سیاه، سایه تردید می گستردند، خورشیدوار تابیدید تا بذرهای یقین جوانه زند و یخ های یأس و تردید آب شود، ای امانت دارِ رسالت توحید و وارث تعلیمات محمدی و علوی! شما یادگار کربلا و سند مظلومیت بقیع بودید و اینک بقیع قلب ما روشن از نور شما است، اینک خیل قاصدک ها را بدرقه سلامی می کنیم که پیامبر(ص) بر شما فرستاد. سلام ما را نیز پذیرا باش!