به گزارش خبرگزاری شبستان، نشست پژوهشی «پنج نسل پوستر عاشورایی» در موزه هنر امام علی(ع) برگزار شد که در آن شهرام گیل‌آبادی، کورش پارسانژاد و آرش تنهایی کارشناسان این نشست بودند و رضا جلالی اجرای آن‌را برعهده داشت.
پس از خوشامدگویی توکلیان، رییس موزه امام علی(ع) و ارائه گزارش محمد اردلانی از نمایشگاه پوسترهای عاشورایی در این موزه، گیل‌آبادی به بررسی نمادهای عاشورایی در طراحی گرافیک پرداخت.
وی با تاکید بر تداوم نمایشگاه‌های پوستر عاشورایی در سالهای اخیر، اظهارداشت: هر اثر هنری در دایره معناشناسی خود یک سیستم را شکل می‌دهد و سیستم نظام هدفمندی است که همه عناصر آن برای رسیدن به یک هدف در کنش و واکنش با یکدیگر هستند.
وی ادامه داد: یکی از مشکلات حائزاهمیت در آثار هنری که در سالهای اخیر در این حوزه به نمایش گذاشته می‌شوند و در سوگواره‌ها شرکت می‌کنند، نداشتن معرفت به موضوع است. برای مثال در اثری چون نگاره معروف معراج حضرت رسول(ص) اثر سلطان محمد، یک محمدپژوهی وجود دارد که موتیف‌های خاص خود را خلق کرده و آبشخور اصلی این موتیف‌ها، فکر اصلی اثر است که توسط هنرمند در سراسر آن جاری است.
این پژوهشگر افزود: نکته حائزاهمیت دیگر، تصویرپژوهی برای کار تصویری است. وقتی ونگوگ تحت تاثیر گراوورهای شرق قرارگرفت، تصویر بود که او را تحت تاثیر قرار داد. نقصی که امروز در تصاویر عاشورایی می‌بینیم به این دلیل است که نکته اول یعنی پژوهش در آنها بسیار کم‌رنگ است و نکته مطرح‌شده دوم که عناصر دم دستی را شامل می‌شود به وفور در آنها یافت می‌شود و عموما هویت آثار مخدوش است.
در ادامه نشست رضا جلالی با طرح این سوال که آیا می‌توان هنرمندی پرورش داد که بتواند اثر هنری مذهبی خلق کند، پارسانژاد را به گفتگو دعوت کرد. پارسانژاد گفت: به نظر می‌آید، انتخاب عناصر دم دستی نشان دهنده کاهلی طراح گرافیک است. فکر می کنم متولیان برگزاری چنین سوگواره‌‌هایی باید همراه با فراخوان یک متن که زاویه دید هنرجویان را وسعت بخشد، در اختیار آنان قرار دهد تا بتوانند به زوایای تازه‌ای از واقعه عاشورا نیز بپردازند.
وی در ادامه اذعان داشت: پوستر باید در جامعه ارائه شود و مردم آن‌را ببینند. طبیعی است که برای موضوعی چون محرم و عاشورا، باید کار نخبگان گرافیک توسط شهرداری انتخاب و در سطح شهر و تکایا نصب شود. البته امسال سازمان زیباسازی شهرداری تهران به چند هنرمند سفارش کار داده بود ولی این آثار به قدری در مکان‌های نامناسب نصب شده بودند که در بافت تصویری نازیبای شهرمان آثار مذکور دیده نمی‌شدند.
سخنرانی آرش تنهایی در پاسخ به پرسش جلالی درباره راهکارهای جذب هنرمندان در این عرصه، ادامه این نشست پژوهشی بود. وی در این‌باره گفت: فکر می‌کنم هنرمندان جوان به این موضوع علاقه مند هستند و این طیف فارغ‌التحصیلان در رشتههای گرافیک، این امکان را ایجاد کرده است که در هر مناسبتی از یک طراح گرافیک استفاده شود و بسیاری از دانشجویان و فارغ‌التحصیلان علاقه مندند فرصتی برای دیده‌شدن داشته باشند.
وی ادامه داد: مشکل اصلی ارایه آثار این هنرمندان است. مشکل پژوهش و تحقیق ریشه عمیق‌تری دارد. هنرجوی ما بسیار خوب ونگوگ و میلتون گلیزر را می‌شناسد ولی چه قدر تاریخ تصویری ایران را مطالعه کرده یا دیده است. متاسفانه کتابخانه‌های ما به پژوهشگران و دانشجویان مقاطع پایین‌تر از دکترا، بخشی از خدمات خود را ارائه نمی‌دهند و این طیف از مطالعه نسخ خطی و سنگی محروم است.
تنهایی گفت: این عدم شناخت گذشته است که باعث طراحی اثری دم دستی می‌شود. در بسیاری از دانشگاه‌های شهرستان‌‌ها، کتابخانه مناسب وجود ندارد و دانشجویان به زحمت حتی با مرتضی ممیز آشنا هستند. در حالی که دانشگاهی که رشته گرافیک را به رشتههای خود اضافه میکند، باید زمینه مطالعه در این رشته را نیز ایجاد کند.
وی ادامه داد: همچنین هیچ مرکزی برای پژوهش درباره هنر عاشورایی وجود ندارد و برای دانشجوی گرافیک، امکان دسترسی به متریال مورد نیاز کار و پژوهش موجود نیست.
در ادامه گیل‌آبادی اظهارداشت: در جشنواره هنرهای اسلامی، اولین اقدام خوب سازمان زیباسازی، خریداری بخشی از آثار بود. به نظر می‌رسد ما هنرمندان خود به اقتصاد کارمان اهمیت نمی‌دهیم؛ درحالی‌که در سراسر دنیا یکی از رسالت‌‌های گالری‌ها و موزه‌ها، فروش آثار است.
وی سپس موتیف‌های عاشورایی را از چهار منظر قابل بحث دانست و گفت: اول از باب معناشناسی که وجه اندیشگی و معرفتی کار است می‌توان این حوزه را بررسی کرد. روزی شعرای ما چیزهایی را می‌دیدند که برای دیگران قابل دیدن نبود. در تابلوی معراج که در موزه لوور نگهداری می شود، تاریخ 1514 میلادی را بر خود دارد که یکی از بی‌نظیرترین پژوهش‌های هنرمند درباره معراج را می‌توان در آن اثر مشاهده نمود. ولی وقتی هنرمند با یک سفارش عجولانه مواجه است به‌راستی چگونه باید به ایده برسد. در چنین موقعیتی است که معرفت‌شناسی اثر عجولانه، همان موتیف‌های تکراری و روساخت‌‌ها می‌شود و هنرمند خود را تکرار میکند.
این پژوهشگر ادامه داد: دومین نکته مورد بحث، کارکرد هنر است و متاسفانه می‌بینیم که در بسیاری از حوزه‌ها کارکردی برای اثر هنری در نظر گرفته نشده است. سومین نکته، سواد بصری است. جامعه ما با ادبیات به کار رفته در گرافیک آشنا نیست. ما باید مخاطب‌شناسی کنیم به‌ویژه امروز که با تکثر مخاطب مواجهیم.
وی افزود: چهارمین نکته قابل بحث، فضای عاطفی و احساسی جامعه است. این نقصی عمده و اساسی است که فضای عاطفی به هر سمتی که حرکت میکند، ما هنرمندان را نیز با خود می‌برد. اینکه رضا عابدینی کتاب تعزیه طراحی میکند و این کتاب در چند نقطه جهان جایزه می‌گیرد به این دلیل است که او بر اساس اعتقادش حرکت کرده است.
گیل‌آبادی تاکید کرد: جوهره کار هنر، جوهره عبادی است. وقتی هنرمندی بر اساس حس و عاطفه‌اش دست به طراحی کتابی می‌زند، یعنی به آن اعتقاد دارد. وقتی کار از سطح سفارش معمولی فراتر رفت یعنی دلدادگی ایجاد شده است.
بنابر گزارش روابط عمومی موزه امام علی(ع)، بخش دیگر این نشست پاسخ پارسانژاد به سوال جلالی درباره چگونگی تزریق روح خلاقیت به هنرجو بود. پارسانژاد در این‌باره گفت: زمانی، یک طراح گرافیک، آرتیست می‌شود که یک حس شاعرانه در او وجود داشته باشد. درس دادن چنین چیزی تقریبا محال است؛ البته می‌توان خلاقیت را با هنرجو تمرین کرد ولی نمی‌توان کسی را شاعر کرد.
وی ادامه داد: طراحی که شاعر باشد، از جایی به بعد در فرآیند تولید کارش، شاعرانگی پدید می‌آید و باعث می‌شود کاری تازه خلق کند، حتی اگر از المان‌های تکرار شده در کارش استفاده کند. تربیت یک طراح مذهبی تا وقتی که این حس وجود نداشته باشد عملی نیست.
پارسانژاد سپس با اشاره به تاثیر پوسترهای باتوری در چهره امروزین شهر پاریس، گفت: متاسفانه ما باید اوج هنرمان را در نمایشگاه‌ها ببینیم نه در فضای شهری و این بسیار مفید خواهد بود که فضای شهرمان را به آثاری ماندگار از هنرمندان برجسته‌مان بیاراییم.
وی در ادامه نشست، دو اثر خود با مضمون عاشورا برای حاضران تشریح و تفسیر نمود و پس از آن آرش تنهایی با تاکید بر اهمیت شیوه سفارش و انتخاب هنرمند مناسب توسط سفارش‌دهندگان، گفت: ما اغلب به دنبال نمایش هستیم و نه ریشه‌‌ها. به نظر من حتی صفحه‌آرایی یک متن مذهبی گرافیک خاص خود را می‌طلبد و بسیاری از هنرمندان مشتاق هستند این‌گونه کارها را انجام دهند.
سخنان گیل‌آبادی درباره آداب خلق اثر هنری، پیشنهاد برای عاشورا پژوهی تصویری و اختصاص دیوارهایی در سطح شهر برای خلق آثار عاشورایی توسط هنرمندان برجسته، تاکید بر لزوم تعلق اثر هنری به اقلیم و زمانه خود و همچنین تاکید بر لزوم هوشمندی سازمان‌ها در سفارش آثار هنری، پایان‌بخش این نشست بود.
پایان پیام/
نظر شما