به گزارش خبرنگار قرآن و معارف خبرگزاری شبستان، در میان اعمال عبادی دعا از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است چرا که بهترین و والاترین کارها نزد خداوند است. دعا نشان دهنده شناخت و معرفت خالق است. دعا بیانگر عجز و ضعف انسان در برابر خداوند است.لذادر این خصوص با حجت الاسلام «محمد رضا حشمتی» معاون سابق قرآن و عترت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و کارشناس دینی گفت و گویی انجام دادیم که در ادامه مشروح آن تقدیم حضورتان می شود.
در خصوص پیشینه و قدمت دعا توضیح دهید؟
بخشی از معارف تمام ادیان الهی اختصاص به دعا دارد. در میان اعمال عبادی دعا از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است چرا که بهترین و والاترین کارها نزد خداوند است. دعا نشان دهنده شناخت و معرفت خالق است. دعا بیانگر عجز و ضعف انسان در برابر خداوند است، پیامبران الهی راز و نیازهای خود با پروردگار را در قالب دعا به مردم تعلیم می دادند تا اینکه نوبت به رسول اکرم (ص) رسید که بخشی از دعا به صورت وحی در قرآن کریم آمده و بخشی هم به زبان پیامبر اسلام (ص) در قالب دعا وجود دارد و بعد از ایشان هم ائمه اطهار نیایش و مطالبات خود را در قالب دعا بیان کردند؛ بنابراین در فرهنگ دینی ما دعا یک بخش عمده ای از حوزه معارف است، چون مضمون دعا علاوه بر اینکه خواسته و مطالبه فرد نسبت به معبود خود را بیان می کند، یک بعد معرفتی هم برای انسان به همراه دارد،یعنی جایگاه بین بنده و پروردگار تبارک و تعالی را مشخص می کند. لذا دعا و نیایش، پیوند انسان را با خدای یکتا، برقرار نموده و موجب پرواز روح به سوی ملکوت و فضای معطر معنوی و عرفانی می‌شود، لذا در فرهنگ اسلامی، از جایگاه و منزلت خاصی برخوردار و مورد تاکید و سفارش قرارگرفته است.
دو قالب در دعا وجود دارد؛ یکی اعتراف انسان به جایگاه بندگی، اینکه خود را در برابر معبودش حقیر و بی چیز می شمارد، دیگری اشاره به مقام عبودیت و برتری صفات الهی پروردگار دارد که ما مطالبات و درخواست های خود را در برابرش اظهار می کنیم؛ بنابراین یکی از دستاوردهای دعا بعد معرفتی آن است که اوج این معرفت را می توان در قالب دعای امام سجاد (ع) در صحیفه سجادیه مشاهده کرد. با توجه به اینکه به دلیل مشکلات موجود، ایشان امکان آموزش معارف خود به شیعیان را نداشتند لذا سعی کردند معارف خود را در قالب دعا به شاگردان خود تعلیم دهند که هم از خطرات بنی امیه مصون بمانند و هم این معارف، توسط شاگردانش به شیعیان انتقال یابد؛ بر همین اساس این معارف بلند توسط شعرا در قالب شعر، صاحبان قلم و نویسندگان در قالب قلم و هنرمندان در قالب های هنری به مردم ارایه می شد.
دعا چه دستاوردهای معرفتی برای انسان دارد؟
بعد معرفتی دعا در قالب دعای کمیل مشهود است. انسان در این دعا اعتراف می کند که من چگونه بنده ای هستم، مرتکب چه گناهانی شدم و خداوند را صاحب همه چیز می داند، می گوییم پروردگارا تو غفاری، ستاری، رزاقی و قادری؛ من را ببخش و بیامرز. در واقع دعای کمیل با مضامین بلند و متعالی با شناخت خداوند، درخواست بخشش گناهان دارد. این دعا با درخواست از پروردگار متعال آغاز می شود و در آن به عوامل استجابت دعا و موانع آن هم اشاراتی شده است، اول این دعا استغفار است، آخر دعا هم باز همین استغفار است؛ بنابراین عمده ترین مضمون دعای کمیل طلب مغفرت و آمرزش است. در واقع قالب راز و نیاز حضرت علی (ع) در این دعا، امام حسین (ع) در دعای عرفه و امام سجاد (ع) در دعای ابو حمزه ثمالی اعتراف به بنده ای گناهکار است. از سوی دیگر می گویند خدایا تو بخشنده ای، تو رزاقی، تو بزرگی، گناهان ما را بیامرز، ولی معرفت ما در برابر معرفت انبیا بسیار کوتاه تر و کمتر است؛ آنها با معارف بلندی پروردگار خود را مخاطب قرار می دهند که تو به ما لطف کن، عنایت کن، مبادا ما را به حال خودمان رها کنی. اینها قالب های معرفتی دعا هستند.
دعا چقدر می تواند در رفع یا دفع بلایا تاثیرگذار باشد؟ آیا در از بین بردن ویروس کرونا موثر است؟
در معرفت دینی ما خداوند بر همه چیز قادر و مسلط است. دعا باعث ایجاد امید در انسان می شود. در بحران کرونا دیدیم که همه دنیا در برابر ویروس کرونا اذعان به ضعف و ناتوانی کردند. این ویروس کوچک تمام جهان را تحت الشعاع قرار داده است، هرچند این مسئله هم نمونه بارزی از قدرت لایزال پروردگار است و اوست که می تواند بر این ویروس غلبه کند و ضمن اذعان و اعتراف به قدرت پروردگار ما نباید اظهار به عجز ناتوانی بشر در درمان این ویروس کنیم بلکه باید به تحقیقات علمی و پزشکی خود در این راستا ادامه دهیم، ولی به قدرت پروردگار هم باید امیدوار باشیم؛ این در حالی است که اگر خداوند کمتر از ثانیه ای گردش زمین و خورشید را به تاخیر اندازد چه اتفاقات ناگواری که در این کره خاکی نمی افتد و ما در چنین مواقعی نماز آیات می خوانیم؛ بنابراین دعا می تواند تاثیرگذار باشد. ما خداوند را معین و پشتیبان خود در تمام مسایل و مشکلات زندگی خود می دانیم. تا قبل از بحران کرونا بسیاری از انسان ها این توجه ای را که اکنون به پروردگار خود دارند را نداشتند و بعد از این بحران متوجه شدند که باید از آن قادر متعال و مطلق هم یاری بجویند بنابراین در این اظهار عجز و ناتوانی مجامع علمی و پزشکی دنیا در درمان کرونا دعا می تواند روزنه امیدی در انسان ایجاد کند.
چرا دعا موجب آرامش روح و روان انسان می شود؟
فرض کنید، مشکل و گرفتاری ای برای شما در زندگی تان پیش آمده باشد و شخصی متمول و ثروتمند در فامیل و اطرافیان داشته باشید که به شما بگوید، نگران گرفتاری مالی خود نباشید. ما آن شب و کل هفته را به دلیل قول آن فرد آرام می گیریم ،ولی سوال اینجاست، قول و قدرت کدام انسان در حد و اندازه قدرت لایزال الهی می باشد. خداوند فرموده: بخوانید مرا تا استجاب کنم شما را، ولی گاهی مواقع انسان در استجابت دعا شتاب کرده و بالفور از خداوند می خواهد، این بالفور خواستن ها برای ما ایجاد مشکل می کند، مثل اینکه متوجه نیستیم که خداوند دایم در حال رصد و مراقبت از ما می باشد؛ این طور نیست که نسبت به ما بی توجه باشد لذا وقتی ما به یک منبع انسانی و شخصی تا این حد امیدوار می شویم چرا به آن منبع لایزال الهی توجه ای نمی کنیم؟ ملک و ملکوت و همه امور بشریت در دست اوست؛ بنابراین توجه به این عوامل مایه آرامش انسان می شود؛ به عنوان مثال با وجود تمام مشکلاتی که در واقعه عاشورا برای حضرت زینب (س) عارض شد،ولی وقتی ایشان در کاخ یزید حاضر شدند و یزید به او گفت، شما مصیبت زیادی دیدید و از دست من ناراحت هستید، فرمود: چون همه این مسایل در منظر خداوند رخ داده، بر من آسان گذشت و من چیزی جز زیبایی ندیدم؛ بنابراین چون دعا به یک منبع لایزال الهی و تمام نشدنی وصل است دارای یک خاصیت آرام بخشی برای انسان است.
آیا دعا بر جسم انسان هم تاثیر دارد؟
به گفته اطبا، وقتی روان انسان در آرامش است، هورمون های شادی در مغز انسان تولید می شود که در سلامت جسم هم بسیار تاثیرگذار می باشند؛ اینکه ریشه بسیاری از بیماری ها منشأ روحی و روانی دارد، درست بوده و لذا دعا کردن تاثیر بسیار خوبی هم بر روح و هم بر جسم انسان دارد، چون آرامش جسم در گروی سلامت روح و روان انسان است.
چرا بعضی از افراد مستجاب الدعوه هستند؟
انسان خلیفه خداوند در زمین است. در صورتی که ما وظیفه خود را به درستی انجام دهیم در جایگاه بندگی به مقامی می رسیم که پروردگار بعضی از امور خود را به بندگان اش تفویض می کند؛ بنابراین وقتی افرادی به این حد از بندگی برسند از پس بسیاری از کارها بر می آیند و چون این بنده او همه چیز را بدون واسطه انسان از پروردگارش درخواست می کند لذا دعایش در حق دیگران مستجاب می شود. نمونه آن را در طول تاریخ در عرفا، پیامبران، ائمه اطهار و بسیاری از انسان های پاک و فرهیخته دیدیم که کرامات زیادی داشتند از جمله حضرت مسیح (ع) که وقتی بیماران را شفا می داندند، می فرمودند:من شفا می دهم به اذن پروردگار یا من مرده را زنده می کنم به اذن پروردگار. این گروه افرادی هستند که از پروردگار خود اطاعت کردند و به مقامی رسیدند که خداوند متعال آنها را عهده دار این مسئولیت ها مهم در زمین کرده است. سخن از تاثير و استجابت دعا براي ديگران و يا دعا و نيايش به شكل جمع امري است كه در روايات به آن اشاره شده است. بدين معنا كه دعا به شكل جمع و ياد كرد ديگران دردعا موجب مي شود تا خواسته شما نيز پذيرفته شود.
نظر شما