سیره علوی امام حسن (ع)، الگوی ما در روزهای کرونایی

خبرگزاری شبستان، گروه قرآن و معارف؛ امروزه که جامعه و مردم ما علاوه بر شرایط تحریمی با مصیبت بیماری کرونا روبرو هستند و مشکلات معیشتی و هزینه های زندگی آنها را رنج می دهد سخت نیازمند مواسات وهمدلی بین مومنین بلکه مردم جامعه هستیم به ویژه در ماه رمضان که فلسفه روزه داری همدردی با فقرا و گرسنگان است. اگر امام حسن علیه السلام  و خانواده علوی سه روز غذای خود را به مسکینی که به درِ خانه مراجعه می کند می دهند و خود روزه می گیرند به ما می آموزند که فقرا و مساکین را دریابیم .اگر بعد شهادت امام سجاد علیه السلام جای کبودی به دوش کشیدن انبان غذا و پخش شبانه در خانه های فقرا را روی شانه ایشان می یابند آیینه ای برای ماست که همسایگان خود را دریابیم."

آنچه در ادامه می آید بخش دوم و پایانی گفت وگوی با حجت الاسلام و المسلمین «محمد تقدیری»، پژوهشگر و معاون امور روحانیون آستان حضرت عبدلعظیم حسنی(ع) به مناسبت سالروز ولادت باسعادت امام حسن محتبی علیه السلام است.     

صلح امام حسن(ع) چه پیامدها و آثاری را بر مسلمانان به ویژه شیعیان بر جای گذاشت؟

در واقع امام حسن علیه السلام با ثبت شرایطی در عهد نامه صلح اهداف خود را پیش بردند ومعاویه را در سر دو راهی قرار دادند اگر عمل می کرد چه بهتر والا رسوا می شد .اول اینکه معاویه باید به کتاب خدا و سنت پیامبر صلی الله علیه وآله عمل کند. دوم اینکه پس از معاویه، خلافت به حسن بن علی تعلق دارد. سوم معاویه باید ناسزا گفتن به علی علیه‌السلام را ترک کند. چهارم بیت المال کوفه به معاویه واگذار نشود. پنجم اینکه مردم در هر نقطه از قلمرو حکومت اسلامی باید در امن و امان به سر برند و اصحاب و شیعیان حضرت علی علیه‌السلام در امنیت کامل باشند. شرایطی که امام مطرح کردند، نشان می‌دهد که ایشان نه تنها هیچ امتیازی به معاویه ندادند بلکه در واقع حکومت او را به عنوان خلیفه و زمامدار مشروع و قانونی مسلمانان به رسمیت نشناختند.          

به جز حفظ نیروها و جلوگیری از فتنه داخلی و خارجی یکی از مهم‌ ترین تأثیرات این صلح، افشای چهره غیردینی و دنیایی معاویه برای مردم بود. امام حسن علیه‌السلام با اینکه می‌دانستند معاویه به این صلح پایبند نمی‌ماند، این قرارداد را به دقت تنظیم نمودند تا فرزند ابوسفیان با زیر پا نهادن آن، کوهی از ننگ و بدنامی را در قلمرو وجدان تاریخی مسلمانان به دوش کشند.     

آیا می توان گفت صلح امام حسن(ع) مساوی با پیروزی بود؟

با دقت و تأمل در این صلح به این نتیجه می‌رسیم که گاهی صلح برابر با پیروزی است و هر مسلمانی پس از اعتماد و ایمان به رهبر شرعی خود موظف است که چه در قیام و چه در قعود از او پیروی کند. بطور خلاصه: امام حسن عليه السلام با صلح خود توانست جان خود و بني هاشم و شيعيان را در آن مقطع تاريخي از كشته شدن و تار و مار شدن بي نتيجه حفظ نمايد. آن حضرت با صلح خود، بستري را فراهم ساخت تا در يك مدّت حدود 20 ساله، شيعيان به لحاظ كمّي و كيفي رشد قابل توجهي بكنند. آن حضرت با صلح خود توانست دين پيامبر صلي الله عليه و آله و سلم را حفظ نمايد. آن حضرت با تحميل شروطي بر معاويه، وي را از انظار مردم و در افكار عمومي و تاريخي رسوا ساخت.   

هر چند كه معاويه به مفاد صلح نامه عمل نكرد، اما همين عمل موجب گشت تا امام حسين عليه السلام با استناد به همين صلح نامه عليه يزيد قيام كند، زيرا يكي از مفادّ صلح نامه در موروثي نكردن حكومت بود. از طرف دیگر اين عقب نشيني تاكتيكي امام حسن عليه السلام باعث بيداري جهان تشيّع و در نتيجه زمينه اي براي قيام امام حسين عليه السلام گشت. مردم كوفه در موقع صلح امام حسن عليه السلام هنوز با ماهيّت پليد معاويه آشنا نبودند، ولي كناره گيري اجباري امام حسن عليه السلام باعث شد تا آن ها به مرور زمان با ماهيّت واقعي بني اميّه و به وي‍ژه معاويه آشنا شوند.   

امام پس از عهد نامه صلح تصمیم گرفتند به کوفه برگردند، کوفیان بسیار ناراحت بوده وگریه می کردند ولی ایشان با بنی هاشم به طرف مدینه راه افتادند و10 سال در مدینه ماندند و به فعالیت های ذیل پرداختند که می توان از آثار و پیامدهای صلح محسوب کرد زیرا امام از فرصت پیش آمده به امور زیربنایی و کادر سازی پرداختند.        

شاگرد پروری و تدریس، مبارزه با بدعتهای معاویه مانند سب امیرالمومنین (ع)، جعل حدیث در مذمت امام علی، حمله به اهل بیت با جعل حدیث، کمک به نیازمندان بویژه بنی هاشم و تربیت فرزندان.

شرایط امروز جامعه و رزمایش مواسات و همدلی مومنانه را چگونه می توان به امام حسن و کرامت ایشان ارتباط داد؟

مردم داری و خدمت به مردم به ویژه محرومین از توصیه های پیامبر اکرم  و اهل بیت است. امام حسن علیه السلام در پاسخ فردی که پرسید بهترین مردم کیست فرمود : "من اشرک الناس فی عیشه / کسی که مردم را در زندگی خود شریک سازد." و امام حسن فردی بود که این صفت در رفتارهای ایشان موج می زد. آن حضرت همانند پدر خود امیر مومنان شیفته خدمت به خلق خدا بود و در انجام کارهای مردم روز و شب، صبح وظهر و سفر و حضر مطرح نبود تا وقتی با واجبات منافات نداشت در رفع آن می کوشید . 

ابن عباس مي گويد: امام حسن مجتبي(ع) در مسجد‌الحرام اعتكاف نموده و مشغول طواف خانه كعبه بود كه مردي از شيعيان خدمتش آمد و گفت: يابن رسول‌الله! من به فلان شخص مقداري بدهكارم، اگر ممكن است شما قرض مرا ادا كنيد. فرمود: متاسفانه در حال حاضر پولي در اختيار ندارم. گفت: پس از او بخواهيد كه به من مهلت بدهد. او مرا تهديد كرده كه اگر بدهي خود را نپردازم مرا زندان بيفكند. حضرت طواف خود را قطع كرد و همراه آن مرد به راه افتاد تا نزد طلبكارش برود و از او مهلت بگيرد. ابن‌عباس مي گويد: من گفتم يابن رسول‌الله گويا فراموش كرديد كه در مسجد قصد اعتكاف كرده‌ايد؟ (چون شخص معتكف، قبل از پايان ايام اعتكاف، حق خروج از مسجد را ندارد) فرمود: فراموش نكرده‌ام ولي از پدرم شنيدم كه پيامبر اسلام فرمود: هركس حاجت برادر مؤمن خود را برآورد، چنان است كه سالياني دراز به عبادت پروردگار و شب ‌زنده‌داري گذرانده باشد.    

امام حسن مجتبی(ع) در دوارن خود چگونه و به چه طریقی نیاز مستمندان را مرتفع می کردند؟

امام حسن مجتبی (ع) نسبت به دردمندان و تیره بختان جامعه بسیار دلسوز بودند و با خرابه ‌نشینان دردمند و اقشار مستضعف و کم‌درآمد همراه و همنشین می‌شدند و دردِ دلِ آن‌ها را با جان و دل می‌شنیدند و به آن ترتیب اثر می‌دادند و در این حرکت انسان‌دوستانه جز خداوند را مدنظر نداشتند. هیچ فقیر و مسکینی از درِ خانه حضرت ناامید برنگشت و حتی خود ایشان به سراغ فقرا می‌ رفتند و آن‌ها را به منزل دعوت می ‌کردند و به آن‌ها غذا و لباس می‌دادند.    

امام حسن مجتبی (ع) تمام توان خویش را در راه انجام امور نیک و خداپسندانه به کار می‌گرفت و اموال فراوانی در راه خدا می ‌بخشید. مورّخان و دانشمندان در شرح حال زندگانی پر افتخار ایشان، بخشش‌های بی ‌سابقه و انفاق‌های بسیار بزرگ و بی‌ نظیری ثبت کرده‌ اند. آن حضرت در طول عمر خود دو بار تمام اموال و دارایی خود را در راه خدا خرج کردند و سه بار نیز ثروت خود را به دو نیم تقسیم کردند و نصف آن را در راه خدا به فقرا بخشیدند .   لذا امروزه که جامعه و مردم ما علاوه بر شرایط تحریمی با مصیبت بیماری کرونا روبرو هستند و مشکلات معیشتی و هزینه های زندگی آنها را رنج می دهد سخت نیازمند مواسات وهمدلی بین مومنین بلکه مردم جامعه هستیم بویژه در ماه رمضان که فلسفه روزه داری همدردی با فقرا و گرسنگان است. اگر امام حسن علیه السلام  و خانواده علوی سه روز غذای خود را به مسکینی که به در خانه مراجعه می کند می دهند و خود روزه می گیرند به ما می آموزند که فقرا و مساکین را دریابیم .اگر بعد شهادت امام سجاد علیه السلام  جای کبودی به دوش کشیدن انبان غذا و پخش شبانه در خانه های فقرا را روی شانه ایشان می یابند آیینه ای برای ماست که همسایگان خود را دریابیم.