صحیفه سجادیه مظهر آمیختگی دنیا و آخرت

خبرگزاری شبستان- خراسان جنوبی؛ امروز پنجم شعبان نویدبخش سالروز میلاد امام سجاد(ع) چهارمین اختر تابناک آسمان امامت است. امام همامی كه پس از قیام سیدالشهدا(ع) و حادثه عاشورا، معارف الهی را در قالب دعا به شیعیان و تمامی انسان های آزاده هدیه كرد و اینگونه مسیر نیل به سعادت حقیقی را به جامعه روزگار خویش نشان داد و چراغ راه هدایت مسلمانان شد.

چهارمین پیشوای شیعیان در پنجم شعبان 38 هجری در مدینه دیده به جهان گشود. نام این امام همام علی بن الحسین(ع) و لقب های ایشان «زین العابدین، سجاد سیدالعابدین، زین الصالحین، وارث علم النبیین، وصی الوصیین، خازن وصایا المرسلین، امام المومنین، منار القانتین، الخاشع، المتهجد، الزاهد، العابد، العدل، البكاء، ذو الثفنات، امام الامه، الزكی و الامین السجاد» بود و «ابا محمد و ابوالحسن ثانی» كنیه این امام والامقام به شمار می رفت.

امام سجاد(ع) پس از شهادت امام حسین(ع) در محرم سال 61 قمری، در 23 سالگی به مقام امامت نایل آمد و در سخت ترین و دشوارترین تاریخ امت اسلام، رهبری شیعیان و محبّان اهل بیت(ع) را بر عهده گرفت و پس از بازگشت به مدینه، به مدت 34 سال امامت شیعیان را در طول 57 سال عمر بابركت خود بر عهده داشتند.

افشاگری ها و روشنگری های امام(ع) هراس حكومت بنی اميه را برانگيخت و وليد بن عبدالملک خليفه اموی، امام زين العابدين(ع) را در 12 محرم سال 95 هجری به شهادت رساند. پيكر پاک سيد الساجدين امام زين العابدين(ع) را در قبرستان بقيع در كنار عموی بزرگوارشان امام حسن مجتبی(ع) به خاک سپردند.

از صحیفه سجادیه می توان به عنوان مهمترین یادگار امام سجاد(ع) یاد كرد كه امام خمینی(ره) در وصیت نامه الهی سیاسی خود از این كتاب به زبور آل محمد(ص) یاد كرده و می افزاید: ما مفتخریم كه ادعیه حیاتبخش كه او را «قرآن صاعد» می‏‌خوانند از ائمه‏ معصومین ما است. ما به «صحیفه سجادیه» این زبور آل محمد مفتخریم.

صحیفه سجادیه مجموعه دعاهای امام سجاد(ع) و آینه‌ای است كه تصویر اجتماع آن روز را در آن می‌توان دید. بیزاری از كردارها و گفتارها، پناه بردن به خدا و روشن كردن راه درست در پرتو تربیت دین و قرآن و پاكیزه ساختن جان ها از آلایش در این كتاب است؛ گویی امام(ع) می‌خواهد تا آنجا كه ممكن بود به زبان دعا مردم را به خدا پیوند دهد.

نقش امام سجاد(ع) در احیای عاشورا

حجت الاسلام «محمد مختاری» امام جمعه موقت بیرجند و استاد حوزه علمیه خراسان جنوبی در گفتگو با خبرنگار خبرگزاري شبستان در بیرجند گفت: دوران امامت امام سجاد (ع) در جریان کربلا آغاز شد و در دوران خفقان و اوج قدرت بنی امیه ادامه پیدا کرد لذا سخت ترین دوران امامت را داشتند، اما حضرت با روش های مختلفی که میسرترین آن مناجات و زبان دعا بود روح ایمان و یاد عاشورا را در جامعه زنده نگه داشتند.

وی بیان کرد: امام سجاد(ع) نقش بسیار مهمی در احیای عاشورا و زدن تیر خلاص به شجره ملعونه بنی امیه داشتند و آنجایی که مهمترین کار امام حسین(ع) و قیام عاشورا براندازی بنی امیه بود، این مهم را امام سجاد (ع) تکمیل و به نتیجه رساندند و نهضت حسینی را به جامعه اسلامی منتقل کردند.

استاد حوزه علمیه با اشاره به اینکه صحیفه سجادیه مهم ترین میراث فرهنگی امام سجاد(ع) است که آن را زبور آل محمد(ص) نیز می خوانند، تاکید کرد: صحیفه سجادیه تنها شامل راز و نیاز با خدا و بیان حاجت در پیشگاه الهی نیست، بلکه دریایی بی کران از معارف اسلامی است که در آن مسائل عقیدتی، فرهنگی، عبادی، اخلاقی، اجتماعی و سیاسی در قالب دعا و مناجات مطرح شده است.

نکوهش یاوران ظلم و عناصر بی تفاوت در برابر بی عدالتی‌ها

حجت الاسلام مختاری با بیان اینکه پیشوای چهارم همچون سایر امامان(ع)، شجاع و ظلم ستیز و مدافع مظلومان بود، ادامه داد: بسیاری از موضوعات اجتماعی در دعاهای صحیفه سجادیه گنجانده شده و امام سجاد(ع) با زبان دعا، به نکوهش یاوران ظلم و عناصر بی تفاوت در برابر بی عدالتی ها پرداخته و می فرماید: «خدایا به تو پناه می‌برم از اینکه بخواهم یار ستمگر باشم» یا « خداوندا! من از اینکه مظلومی در برابر چشمان من مورد ستم قرار گرفته باشد و او را یاری نکرده باشم، از درگاه تو پوزش می خواهم».

وی افزود: حضرت سجاد(ع) با زبان دعا جامعه را به سمت ظلم ستیزی وظالم ستیزی تحریک می‌کند و در اوج خفقان با مناجات با خدا، خودشان و مومنان را شارژ روحی می کنند و امیدوار نگه می دارند.

ضرورت بازخوانی و تجدید بیعت با منابع اولیه معارف غنی اسلامی

امام جمعه موقت بیرجند با تاکید بر اینکه امروز بیشتر از هر زمانی دیگر به دعا نیاز داریم و آنچه روح امید را در انسان زنده نگه می دارد ارتباط با خداوند متعال  است، افزود: آنچه انسان را می تواند در سخت ترین مشکلات بیمه کند ارتباط عمیق با خداوند است که پیشوای چهارم در آن شرایط ظلمانی که هزاران بار از بیماری کرونا خطرناکتر بود، جامعه را به سلامتی عبور دادند و لذا امروز هم نیاز به انس با صحیفه سجادیه داریم.

حجت الاسلام مختاری با تاکید بر اینکه در شرایط امروز که به دلیل شیوع ویروس کرونا همه را توصیه به خانه ماندن می کنند، می توانیم این قرنطینه خانگی را غنی سازی و این تهدید کرونا را تبدیل به فرصت کنیم، گفت: با استفاده از این فرصت می توانیم با قرآن، نهج البلاغه و صحیفه سجادیه بیشتر آشنا شویم.

وی تاکید کرد: ما فرهنگی اسلامی غنی داریم که بخاطر روزمرگی ها مورد غفلت قرار گرفته و باید این روزها با استفاده از فرصت در خانه ماندن، آن را در زندگی خود احیا کنیم و دوباره بازخوانی و تجدید بیعتی با منابع اولیه معارف غنی اسلامی یعنی سه کتاب قرآن، نهج البلاغه و صحیفه سجادیه داشته باشیم.

مروری بر صحیفه سجادیه

صحیفه سجادیه شامل 54 دعاست كه دعاهای اول تا پنجم دعا در ستایش خدا، دعا بر محمد و آل محمد(ص)، دعا بر حاملان عرش، دعا بر آنان كه به پیامبران ایمان آورده اند و دعای امام سجاد(ع) برای خود و نزدیكانش است.

دعای ششم دعای آن حضرت به وقت صبح و شام، دعای هفتم در زمان رنج و مهمات، دعای هشتم در پناه بردن به خداوند، دعای نهم در شوق به آمرزش و دعای دهم در پناه بردن به خداست.

 

دعای عاقبت به خیری، دعا در اقرار به گناه، دعا در طلب حاجت ها، دعا در دادخواهی از ستمگران، دعا هنگام بیماری، دعا در طلب بخشش و آمرزش گناهان، دعا در هنگامی كه نام شیطان برده می شد، دعا در دفع بلاها و سختی ها و دعا در زمان درخواست باران، دعاهای یازدهم تا نوزدهم صحیفه را تشكیل می دهد.

 

دعای معروف به «مكارم اخلاق» بیستمین دعای امام سجاد(ع) در این كتاب است و دعای بیست ویكم تا بیست وپنجم شامل دعا به وقت رویدادهای اندوهبار، دعا در سختی و گرفتاری، دعا برای تندرستی، دعا برای پدر و مادر و دعای آن حضرت برای فرزندانش است.

 

دعا برای همسایگان و دوستان، مرزداران، دعا در ترس از خدا، دعا در زمان تنگی رزق، دعا برای ادای وام، دعا در توبه و بازگشت، دعا در نماز شب، دعا در درخواست خیر و نیكی، دعا به هنگام گرفتاری و دعای امام سجاد(ع) در رضا به قضای حق، دعاهای بیست وششم تا سی وپنجم هستند.

 

دعای سی وششم، دعای زین العابدین(ع) در هنگام شنیدن رعد و برق است و دعاهای سی وهفتم تا چهلم شامل دعا در شكر، عذرخواهی از حق، طلب عفو و دعا به وقت یاد مرگ است.

 

دعاهای چهل ویكم تا چهل ونهم نیز درباره درخواست پرده پوشی، ختم قرآن، زمان دیدن ماه نو، فرارسیدن ماه رمضان، وداع ماه رمضان، عید فطر و جمعه، روز عرفه، عید قربان و جمعه و دعا در دفع مكر دشمنان است.

 

آخرین دعاهای آن حضرت در صحیفه سجادیه یعنی دعای پنجاهم تا پنجاه وچهارم نیز مربوط به ترس از حق، تضرع و زاری به درگاه حق، اصرار در طلب، اظهار فروتنی و دعای امام سجاد(ع) در رفع اندوه هاست.

چهار ویژگی والا

نسخه های تربیتی معصومان علیهم السلام رنگ و بوی فردی و اجتماعی را به شکلی ترکیبی دارد تا هر آنچه برای زندگی کامل نیاز است، تدارک شود. در یکی از این نسخه های تربیتی از زبان امام چهارم می خوانیم: «چهار چیز است که هر کس آنها را داشته باشد، اسلامش کامل می گردد، گناهانش ریخته می شود و پروردگار خویش را دیدار می کند، در حالی که از او خشنود است: آنکه برای خدا به تعهّد خود در قبال مردم عمل کند، و با مردم راستگو باشد، و از ارتکاب هر آنچه نزد خدا و مردم زشت است شرم کند، و با خانواده خود خوش اخلاق باشد.» (مجلسی، 1403ق: 75: 93: ح6).