کرونا و حق الناس؛ مجازات الهی در انتظار کسانی که سلامتی خود و دیگران را نادیده گرفته اند

خبرگزاری شبستان-اصفهان: در روزهایی که شیوع کرونا باعث تعطیلی بسیاری از مساجد و هیئت های مذهبی شده و مسئولین با شعار #در_خانه_بمانیم به عنوان تنها راهکار قطع زنجیره این بیماری از مردم درخواست می کنند در خانه بمانند. اما برخی به بهانه های مختلف از خانه ها بیرون آمده اند و حتی به تفرجگاه ها هم رفته اند. این افراد هرچند مدعی باشند که سالم هستند اما می توانند به عنوان ناقل این ویروس را از جایی به جای دیگر ببرند و دیگران را و حتی نزدیکان خود را درگیر کنند. به همین بهانه و برای بررسی حق الناس در این زمینه گفتگویی با «زهرا ابراهیمی» کارشناس اخلاق مرکز ملی پاسخگویی به سئوالات دینی انجام دادیم که در ادامه می خوانید:

1- با توجه به اینکه در خانه ماندن تنها راه حل مقابله و قطع زنجیره انتقال کرونا اعلام شده است، وظیفه شرعی مردم چیست؟

خداوند به انسان آزادی و اختیار بخشیده است و بر اساس همین اختیار باید و نبایدهایی را برای انسان تنظیم نموده است. بر مبنای همین باید و نبایدهای حاکم بر رفتار انسان ها، مفاهیم حق و تکلیف ایجاد می شود. یکی از اموری که در آموزه های اسلام به شدت مورد توجه قرار می گیرد حق الناس است. حق الناس از جمله تکالیفی است که انسان در رابطه با دیگران موظف به رعایت آن می باشد و عدم رعایت آن گرفتاری انسان در دنیا و آخرت را به دنبال خواهد داشت.

2-  آیا حق الناس فقط در امور مادی مطرح می شود یا در امور معنوی هم جایگاه دارد؟
در اکثر مواقع به محض تبیین موضوع حق الناس،  ذهن اکثر افراد به سمت حق الناس مادی معطوف می شود در حالی که برای حق الناس انواعی وجود دارد و عدم رعایت هرکدام از آنها انسان را در برابر دیگران مدیون خواهد نمود.
اگر بخواهیم یک تعریف ساده و روان از حق الناس ارائه دهیم می توانیم بگوییم هرآنچه منجر به ضرر مادی یا معنوی و یا جسمی و یا روحی به دیگران گردد در دایره ی حق الناس قرار می گیرد. قوانین دین اسلام مبتنی بر سعادت و سلامت فرد و اجتماع است و هرآنچه این سعادت و سلامت را به خطر اندازد مردود می باشد.
به طور کلي در حق الناس، مال و جان و عرض مسلمانان حرمت خاصّي دارد و اگر تضييع شود باید جبران گردد. گاهی مالی را از دیگران تضییع می نماییم و گاه آبروی آنها را می بریم. گاهی به روح آنها ضربه می زنیم و گاه ممکن است موجبات آسیب جسمی را برای آنها فراهم کنیم و همه ی این مصادیق جزء حق الناس است.

 اگر کسی با رفتار خود سلامتی جان و بدن افراد را به خطر اندازد مورد مجازات الهی قرار خواهد گرفت؛ چرا که حفظ جان افراد و برخوردای از حق حیات طبیعی ترین حق انسانهاست  و هیچ کس نباید چنین حقی را از دیگری بگیرد.

3- حق الناس و حق الله به عنوان دو مقوله نزدیک به هم چه ارتباطی بر وظیفه شرعی مردم در مقابل با مهار ویروس کرونا دارد؟

حق الناس با عدالت الهی رابطه ای تنگاتنگ دارد. چرا که ما قائل به عادل بودن خداوند هستیم و عدل را یکی از صفات خداوند می دانیم. بنابراین نزد خداوندی که عادل است، حقوق مردم دارای ارزش و اهمیت است تا جایی که خداوند ممكن است در روز قیامت از حق خود بگذرد اما هیچ گاه از حق انسانهای دیگر نخواهد گذشت. آنچه امروز با آن روبرو هستیم شرایط سخت مبارزه با ویروس کروناست. ویروسی که به شدت خطرناک است و برای نجات از آن نیازمند همکاری و همراهی یکدیگریم.

فارغ از تمام مشکلاتی که وجود داشته و فارغ از عدم مدیریت صحیح در مهار این ویروس، در حال حاضر آنچه بیش از همه بدان محتاجیم کمک به یکدیگر است. توصیه ماندن در منزل و قرنطیه ی خانگی توصیه ای است که همه ی صاحب نظران، پزشکان و کسانی که در این قضیه دستی بر آتش داشته اند،  بر آن اتفاق نظر دارند لذا با توجه به شرایط بسیار خطرناک از مهمترین وظایف هر یک از ما این است که به این توصیه توجه نموده و از خانه خارج نشویم.
وقتی خروج بی مورد و نه چندان ضروری ما از منزل ممکن است جان سایر افراد را به خطر بیاندازد و یا حتی جان خود ما و نزدیکانمان به خطر بیافتد، وظیفه ما عدم خروج از منزل است و اگر کسی بدون توجه به این توصیه ها موجبات انتقال ویروس را به دیگران فراهم نماید قطعا دچار گناه شده و باید در برابر خداوند پاسخگو باشد.

4- نظر شما در مورد تعطیلی تشکلات مذهبی چیست؟

از جمله فضاهایی که منجر به انتقال ویروس می گردد محیط های بسته است. اگرچه کسانی که شغل دولتی دارند ممکن است مجبور باشند همچنان بر سر کار خویش حاضر شوند اما لااقل افرادی که به طور خصوصی و شخصی مشغول کار هستند باید به اضطرار این شرایط توجه نمایند و بستر درگیر شدن مردم به این بیماری را فراهم ننمایند.

برخی از افراد متاسفانه با دلایل واهی و گاه با بینشی متعصبانه به تشکیل و یا شرکت در تجمعات دینی و غیر دینی می پردازند و بستر انتقال ویروس را فراهم می آورند. در حالی که اینگونه تجمعات یا مستقیماً منجر به آسیب رساندن به مردم می شود و یا غیر مستقیم زمینه ی انتقال ویروس را فراهم می آورد، به همین دلیل مردم نباید با عدم توجه به توصیه ها اوضاع را خراب تر نموده و حق الناس را بر گردن خود قرار دهند.

خداوند در قرآن می فرماید: وَلَا تُلْقُوا بِأَيْدِيكُمْ إِلَى التَّهْلُكَةِ یعنی خود را به مهلکه و خطر در نیفکنید. با توجه به این آیه انسان مجاز نیست هر عملی که منجر به هلاکت خود و جامعه اش می شود را مرتکب گردد. در شرایط فعلی نیز رعایت بهداشت از سوی همه و ماندن در منزل عامل جلوگیری از انتشار ویروس تشخیص داده شده و هرکس نسبت به این دستورات بی تفاوت باشد در درگاه الهی مسئول است.

 انسان همواره در معرض ابتلاء و آزمایش خداوند قرار دارد و آنچه می تواند انسان را سربلند از آزمایش های الهی بیرون آورد انجام وظیفه است. هرکس در هر مقام و جایگاهی که قرار دارد باید به بهترین شکل به وظیفه ی خود عمل نماید تا در این امتحان موفق گردد. وجود این ویروس خطرناک نیز وظایفی را برعهده ی تک تک ما می گذارد که اگر بخواهیم در عرصه ی امتحان الهی موفق باشیم باید به وظایف محوله توجه نماییم.

یک مادر در جایگاه مادر بودن خود، یک همسر در جایگاه همسر بودن خود، یک کارگر در مقام کارگری، یک پزشک در موقعیت شغلی خود و به همین ترتیب هرکس در هر جایگاهی که هست باید برای رفع این شرایط سخت اقدام نماید.
در حال حاضر نباید دنبال مقصر گشت چرا که پیدا کردن مقصر هم فعلا گره ای را از کار مردم باز نمی نماید، آنچه وظیفه ی ماست این است که به عنوان یک مسلمان و به عنوان یک انسان مومن و معتقد برای جان سایر انسان ها ارزش قائل شویم و بدانیم هرنوع کوتاهی در انجام وظیفه حق الناس را برعهده ی ما قرار خواهد داد وجایی که پای جان در میان باشد اینقدر این حق الناس سنگین است که حتی راه جبران برای ما مسدود می گردد.

رعایت حق الناس در تمام شرایط مشابه نیست گاهی در برخی از شرایط برخی از امور مصداق حق الناس هستند و در سایر شرایط ممکن است مصداق حق الناس نباشند.
مثلا در شرایط نبود این ویروس، بیرون رفتن و شرکت در کلاسها و حضور در فضاهای گوناگون خودبخود منجر به حق الناس نبود اما در شرایط فعلی به دلیل انتقال ویروس ممکن است ناخواسته باعث بیماری دیگران و یا تشدید بیماری آنها و یا حتی منجر به مرگ افراد شویم لذا توجه به این بُعد از حق الناس نیز ضروری است.