خبرگزاری شبستان : نماز آیات درسی از توحید و خداشناسی است. حوادث و حالات غیر عادی موجب وحشت انسانها می‌شود و گاهی ممکن است افکار خرافی و شرک آلودی را در اذهان جاهلان پدید آورد همچنان که در گذشته آن را نشانه نوعی قهر طبیعت و خشم خدایان می شمردند و چون از خدا غافل میشدند و به طبیعت بی جان روی میآوردند. از این رو هدف از خواندن نماز آیات، توجه به منشا اصلی آفرینش و دگرگونیهای طبیعت یعنی الله«جل جلاله» است. در حدیث است که امام صادق(ع) فرمودند:"زلزلهها و گرفتگی ماه و خورشید و بادهای سخت وحشت زا از نشانههای قیامت است و از نشانههای قدرت خداوند است. هر گاه یکی از اینها را دیدید به یاد برپایی قیامت بیافتید و به خدا پناه ببرید و نماز بخوانید".(1)
فلسفه نماز آیات چیست؟
فلسفه همه احکام و جزئیات آنها به شکل تفصیلی روشن نیست و آگاهی از آن دانشی فراتر از تنگناهای معارف عادی بشری را میطلبد. اما به شکل اجمال، روشن است که کلیه احکام الهی تابع مصالح و مفاسد واقعی در متعلق آنهاست. بنابراین حتی در صورتی که فلسفه حکمی را به شکل خاص ندانیم، اما بنا بر قاعده کلی فوق می بایست از آن پیروی کرد؛ چرا که در آن یقین به وجود مصلحتی هست، هر چند بر ما ناشناخته باشد. ثانیاً: در یافتن فلسفه احکام، نباید همیشه به دنبال علوم تجربی بود و دلیلی مادی و فیزیولوژیک برای آن جست و جو کرد. این فرایند که همواره در پی یافتن مصلحت یا مفسدهای طبی یا ... باشیم، برخاسته از نگرشی مادی گرایانه است؛ در حالی که بسیاری از احکام، مصالحی معنوی دارند که در حوزه هیچ یک از علوم بشری قابل تحقیق نیست و آنها با متد تجربی خود، قادر به دادن حکمی - نفیاً یا اثباتاً - پیرامون آن نیستند و اگر اعلام نظری نیز ارائه می شود، بسیار سطحی و در حد توان بشر در دستیابی به علل و عوامل است؛ اماچه بسا مسأله حکمتی برتر و بالاتر داشته باشد؛ به عنوان نمونه در رابطه با روزه علوم بشری تنها به خواص بهداشتی آن پرداخته است، اما قرآن مجید فلسفهای بالاتر "تقوا" را برای آن بیان فرموده است. علاوه بر این چنانکه در برخی روایات اسلامی اشاره شده است علت وجوب نماز آیات این است که گاهی خداوند به جهت پارهای از گناهان که از بندگان سر میزند آنها را مستحق عذاب میبیند اما باز از باب رحمت واسعه خود و لطفی که به بندگان دارد برای دادن فرصتی دوباره، بوسیله آشکار کردن علایمی «آیات» مانند گرفتن ماه و خورشید یا بروز زلزله و رعد و برق یا وزیدن بادهای سرخ و سیاه، زنگ خطری مینوازد تا انسانها راهشدار دهد، بلکه به درگاه او روی آورند و از کردار خود توبه نمایند و با خواندن این دو رکعت نماز و تضرع و زاری موجب رفع عذاب شوند. از امام رضا(ع) روایت شده است که علت کسوف و خواندن نماز آیات این است که چون معلوم نیست این آیه نشانه عذاب یا رحمت است رسول خدا(ص) به امتش دستور توجه به درگاه الهی را دادند تا شر عذاب را بوسیله آن از خود دور کنند. همان گونه که قوم حضرت یونس هنگامی که آثار و نشانههای عذاب را دیدند با تضرع و زاری و بازگشت به درگاه خدا عذاب حتمی را از خود دفع کردند.(2)
نماز آیات دو رکعت است که هر رکعت آن پنج رکوع و دو سجده دارد و اسباب شرعى وجوب آن عبارت است از: کسوف(خورشید گرفتگی) و خسوف(ماه گرفتگی) اگر چه مقدار کمى از آنها گرفته شود؛ زلزله و هر حادثه غیرعادى که باعث ترس بیشتر مردم شود مانند بادهاى سیاه یا سرخ و یا زرد که غیرعادى باشند؛ تاریکى شدید، فرو رفتن زمین و ریختن کوه، صیحه آسمانى و آتشى که گاهى در آسمان ظاهر مىشود. در غیر از کسوف و خسوف و زلزله که ترس یا عدم ترس از آن ملاک خواندن نماز نیست، در سایر موارد آن حادثه در صورتی که موجب ترس و وحشت بیشتر مردم شود نماز آیات واجب می شود و حادثهاى که ترس آور نباشد و یا موجب ترس و وحشت افراد کمی می شود، اعتبار ندارد (نماز آیات واجب نمی شود).
با توجه به ماه‌گرفتگی شامگاه امشب(شنبه 19 آذر ماه) کلیه افرادی که از ماه‌گرفتگی اطلاع پیدا می‌کنند اگر در منطقه‌ای باشند که آن ماه‌گرفتگی قابل رؤیت است، نماز آیات بر آنها واجب می‌شود.
وقت خواندن نماز آیات
وقت خواندن این نماز از زمان شروع ماه‌گرفتگی تا هنگام بازشدن ماه‌گرفتگی است. یعنی از زمانی که ماه‌گرفتگی آغاز می‌شود تا زمانی که به نهایت می‌رسد، این نماز باید با نیت ادا خوانده شود؛ اما از هنگامی که ماه گرفتگی شروع به بازشدن می‌کند تا پایان‌ماه گرفتگی نماز آیات باید با نیت مافی‌الذمه خوانده شود و پس از ماه گرفتگی با نیت قضا خوانده می شود.
نماز آیات همچون نماز صبح دو رکعت است با این تفاوت که در نماز آیات پنج رکوع در رکعت اول و پنج رکوع در رکعت دوم خوانده می‌شود که در بین رکوع‌ها هم می‌توان پنج حمد و پنج سوره خوانده شود و هم می‌توان به شیوه مختصر، سوره‌ای از قرآن را بدون قرائت حمد، به پنج بخش تقسیم کرد؛ البته نباید سوره سجده دار قرائت شود.
بر اساس نظر مقام معظم رهبری، گفتن «بسم الله الرحمن الرحیم» برای رفتن به رکوع کفایت نمی‌کند؛ بنابراین باید برای اولین رکوع و یا ششمین رکوع، بخشی از سوره نیز قرائت شود.
مستحبات نماز آیات؛ این نماز اذان و اقامه ندارد؛ اما پیش از رکوع دوم، چهارم، ششم، هشتم و دهم؛ خواندن قنوت مستحب است؛ همچنین مستحب است انسان این نماز را طولانی اقامه کند و تا پایان ماه‌گرفتگی نیز به ذکر و دعا مشغول شود. همچنین مستحب است این نماز به جماعت خوانده شود که مأمومین باید غیر از حمد و سوره بقیه اذکار را قرائت کنند.
تشریح نحوه خواندن نماز آیات؛
نماز آیات را به چند صورت مىتوان بجا آورد: صورت اول: بعد از نیت و تکبیرة الاحرام، حمد و سوره خوانده شود و به رکوع برود، سپس سر از رکوع برداشته و دوباره حمد و سوره را بخواند و به رکوع رود و باز سر از رکوع بردارد و حمد و سوره بخواند و به رکوع رود و سپس سر از رکوع بردارد و همین طور ادامه دهد تا یک رکعت پنج رکوعى که قبل از هر رکوعى حمد و سوره خوانده است انجام دهد، سپس به سجده رفته و دو سجده نماید و بعد براى رکعت دوم قیام کند و مانند رکعت اول انجام دهد و دو سجده را بجا آورد و بعد از آن تشهد بخواند و سلام دهد.
صورت دوم: بعد از نیت و تکبیرةالاحرام، حمد و یک آیه (البته احتساب بسم‌الله به عنوان یک آیه خلاف احتیاط است) از سورهاى را قرائت کرده و رکوع کند، سپس سر از رکوع بردارد و آیه دیگرى از آن سوره را بخواند و به رکوع رود، و بعد سر از رکوع برداشته و آیه دیگرى از همان سوره را قرائت نماید و همین طور تا رکوع پنجم ادامه دهد تا سورهاى که پیش از هر رکوع، یک آیه از آن را قرائت کرده، قبل از رکوع آخر تمام شود. سپس رکوع پنجم را بجا آورد و به سجده رود، و پس از اتمام دو سجده، براى رکعت دوم قیام نماید و حمد و آیهاى از یک سوره را بخواند و به رکوع برود و همین طور مانند رکعت اول ادامه دهد تا تشهد بخواند و سلام دهد و چنانچه بخواهد براى هر رکوعى به یک آیه از سورهاى اکتفا کند، نباید سوره حمد را بیش از یک مرتبه در اول آن رکعت بخواند.
صورت سوم: یکى از رکعت‌ها را به یکى از دو صورت و رکعت دیگر را به نحو دیگر بجا آورد.
صورت چهارم: سورهاى را که آیهاى از آن را در قیام پیش از رکوع اول خوانده، در قیام پیش از رکوع دوم یا سوم یا چهارم تکمیل نماید، که در این صورت واجب است بعد از سر برداشتن از رکوع، سوره حمد را در قیام بعدى اعاده نموده و یک سوره یا آیهاى از آن را اگر پیش از رکوع سوم یا چهارم است، قرائت کند، و در این صورت واجب است که آن سوره را تا قبل از رکوع پنجم به آخر برساند.
شایان ذکر است ماه گرفتگی کلی امشب، ساعت 18 و 27 دقیقه و 24 ثانیه و گرفتگی جزئی در ساعت 19 و 47 دقیقه و 58 ثانیه پایان می‌باید.
1- کتاب وسائل الشیعه، ج5، ص 44
2-کتاب وسائل الشیعه، ج 5 ص 142
پایان پیام/
نظر شما