نقش نیرومند آیات ناظر به خلق صحنه در هنرهای نمایشی

به گزارش خبرنگار خبرگزاری شبستان از شیراز، «آیت الله احمد مبلغی» در همایش فقه هنر به ماهیت شناسی فعالیت فقه درقبال هنر نمایشى پرداخت و گفت:  فقه بر زیبایی، پاکی و تعالی هنر تمرکز دارد.

عضو مجلس خبرگان رهبری افزود: آیات ناظر به خلق صحنه، منبعی نیرومند برای فقه هنرهای نمایشی است و فقه در قبال هنر، بر پایه سه اصل جمال، حلال و کمال حرکت می کند.

رئیس مرکز تحقیقات اسلامی مجلس اضافه کرد: شناخت موضوع هنر نمایشی، شناخت منبع فقه هنرهای نمایشی و شناخت ابزار تفسیر نصوص ناظر به هنر نمایشی، سه محور اساسی در روش شناسی فقه هنرهای نمایشی است.

آیت الله مبلغی با اشاره به موضوع شناسی هنر نمایشی، عنوان کرد:  هنر نمایشی افزون بر جوانب و مؤلفه های هنری ویژه، متاثر از روابط اجتماعی و فرهنگی است و به همین جهت از نظر تبیینی، نیازمند دست یابی به معرفت بین رشته ای حاصل از چند دانش از جمله ارتباطات و هنر است.

وی ادامه داد: چنین موضوعاتی را نباید به صورت جدا از روابط اجتماعی و هنری جامعه دید، همان طور که نباید این معرفت را بدون نگاه دانشی به آن، به انجام برسانیم.

 آیت الله مبلغی با اشاره به ضرورت شناخت مؤلفه های هنرهای نمایشی در موضوع شناسى آن، گفت: زمان، مکان، پیکر(حضور فیزیکی هنرمند) و مردم عناصر چهارگانه هنرهای نمایشی است. 

 وی با تاکید بر عنصر زمان اظهار کرد: وحدت لحظه از ویژگی های هنر نمایشی است و لحظه هنرمند و مخاطب، لحظه تولید و عرضه، لحظه توزیع احساس در خلاقیت و استقبال از آن، لحظه های شکل گیری هنر  و زمان جاری واقعی، یکی است که این وحدت لحظه ای هنر نمایشی را زنده، سرزنده و جاری در بستر زندگی و جزئی از آن قرار می دهد.

رئیس مرکز تحقیقات اسلامی مجلس تاکید کرد: واکنش لحظه لحظه ای مخاطبان در برابر لحظه لحظه نمایش، جزء اساسیِ شکل دهنده به حیات، تازه بودن، سرزنده بودن، معنا داشتن، تاثیر گذار بودن و متمایز بودن هنرهای نمایشی است.

وی با اشاره به عنصر مخاطبان، گفت: مخاطب جزء اساسی نمایش است، آن ها هنگام  مشاهده، صرفاً مشاهده نمی کنند بلکه در حال شکل دادن به نمایش نیز هستند و اصولاً زنده بودن و فعال بودن نمایش به حضور آنان است.

عضو مجلس خبرگان رهبری افزود: در نمایش، افعال هنرمندان در نمایش انعکاس در مردم مخاطب پیدا می کند و هم در احساس آن ها، هم در باور و اقناع آنها و هم در وضع روحی آنها، به همین جهت،  2 مجموعه با هم، نمایش را شکل می دهند.

منبع شناسی

آیت الله مبلغی با اشاره به ضرورت منبع شناسی فقه هنرهای نمایشی تصریح کرد:  قرآن و سنت در رأس این منابع هستند اما اگر می‌خواهیم هنرهای نمایشی را به سمت منابع ببریم، نمی‌توانیم بر آیات و احکام کلاسیک معدود و محدود بسنده کنیم و باید یک دایره بزرگتر از آیات و احادیث احکام در نظر بگیریم.

وی تاکید کرد: لازم است، دایره ای فراخ تر از آیات و احادیث  مطرح در فقه کلاسیک را تعریف کرد. 

رئیس مرکز تحقیقات اسلامی مجلس با اشاره به این که در این فقه، عمدتاً باید به سراغ نصوص حامل و حاوی آموزه های معطوف به حوزه ارتباطات، مناسبات اجتماعی، و.... رفت، بیان کرد: در این میان نصوص ناظر به خلق صحنه، جایگاهی ویژه در فقه هنرهای نمایشی دارد.

 آیت االله مبلغی ادامه داد: بخشی از داستان های قرآنی را می توان در ذیل عنوان نصوص ناظر به خلق صحنه تعریف کرد.

وی به داستان هایی که قرآن از ابراهیم (ع) نقل می کند، اشاره کرد و گفت: فعالیت‌های مشهود در این داستان‌ها، حاکی از آن است که  ابراهیم (ع)، صحنه سازى های پر قدرتی را انجام می داده است که بر اساس آن مخاطبان را از فضای عادی  به عالمی از معنا و مفهوم و پیام منتقل می‌کرده اند.

وی ادامه داد: درست است، آنچه ابراهیم (ع) انجام داده است، ایجاد صحنه ها و نمایش‌های نیرومند بوده است اما ما نمی توانیم، فعالیت‌ها و صورت بندی ها و صحنه سازی های وی را ذیل هنر بشری تعریف کنیم، چون سطح فعالیت آن حضرت فراتر از یک وضعیت عادی تلقی می شود و از ماهیت معصومانه برخوردار بوده است.

عضو مجلس خبرگان رهبری اضافه کرد: اگر فعالیتی همچون، جریان شکستن بت ها و حرکت به سمت خدا از مسیر انتقال از ستاره به ماه، و از ماه به خورشید و از خورشید به توحید را خلق صحنه نبينيم در  توجیه اين عبارت او (هَذَا رَبِّي) که سه بار نسبت به ستاره، ماه و خورشید به نوبت و در فواصل زمانی بر زبان آورد را در می مانیم.

وی این نکته را بیشتر توضیح داد و گفت: اگر بگوییم ابراهیم (ع) نمی دانسته است که خدای او کیست و این جمله را گفته است این، یعنی نعوذ بالله، پدر حرکت توحیدی در تاریخ، در ابتدا موحد نبوده است که به هیچ وجه قابل پذیرش نیست.

آیت الله مبلغی یادآورشد: حقیقت این است که او خلق صحنه کرده است و آنچه درون یک فعالیت خلق صحنه ای به صورت مزبور گفته می شود، نه شرک است و نه دروغ، آن حضرت برای تاثیر گذاری در یک جامعه بسته از ابزار خلق صحنه استفاده کردند تا ابتکار عمل را در جهت تحریک وجدان ها و افکار به  نفع توحید و تاسیس حرکت آن به انجام برسانند.

وي تصریح کرد: ابراهیم (ع) چرا یک بت را نگه می دارد؟ آن یکی که بزرگ بت ها بوده است، استحقاق بیشتری برای نابودی دارد، چرا آن را از بین نمی برد؟ این همان صحنه سازی و همان چینش است.

آیت الله مبلغی در توضیح استنباط اصالت و ضرورت خلق صحنه به عنوان یک ابزار نیرومند گفتگو با جامعه از آیات مربوط به حضرت ابراهیم (ع) گفت: اگر این ابزار اصالت و ضرورت نداشت، حضرت ابراهیم (ع)، تلاش اصلی خود را در آن جامعه بر ابزار خلق صحنه متمرکز نمی کرد و شیوه‌های دیگری را اولویت می بخشید.

وی ادامه داد: اگر بپذیریم، فقه برای زندگی اجتماعی است و به واقعیت زندگی اجتماعی نگاه می افکند، در این صورت نباید تصور کنیم فقه در خصوص هنر نمایشی در موضع سکوت یا انفعال يا بی توجهی يا منفی بافي و غیر واقع گرایی قرار می گیرد.

این مقام مسئول، عنوان کرد: هنگامی که گفته می‌شود ابراهیم (ع) مبدا و اساس پایه گذار و موسس توحید در همه تاریخ و همه جهان است، ضروری است که ما ابزارهای فعالیت آن حضرت، نگاه و تعامل او را  جامعه شناسایی و به او اقتدا کنیم چرا که فعالیتی که آن حضرت انجام داد، برای ما الگو در حرکت اجتماعی است.

رئیس مرکز تحقیقات اسلامی مجلس، پیام حلال را به معنای ارائه چارچوب های دینی و شرعی برای نمایش ها و عدم برون رفت از چارچوب‌های مذکور دانست و گفت: کمال به معنای قرار گرفتن هنر نمایشی در مسیر تعالی انسانی، اخلاق، تحکیم پیوند انسان با خالق و پیشرفت مادی و معنوی او و تامین نیازهای انسانی است.