سریال دنباله دار مرمت گنبد مسجد امام اصفهان از عصر قاجار تا امروز+عکس

خبرگزاری شبستان/// اصفهان
مسجد تاریخی امام یکی از بی‌نظیرترین بناهای تاریخی بناهای تاریخی است که می‌توان از آن با عنوان اوج معماری ایران یاد کرد، چنانچه رنگ فیروزه‌ای سر در و مناره‌ها و گنبد این مسجد در میان رنگ خاکی و سفید بدنه‌های میدان مبین و گویای یک سیطره و برتری معنویت در میدان نقش جهان است.

مریم قاسمی سیچانی، استاد معماری دانشگاه خراسگان این مسجد را از باشکوه ترین مساجد ایران می داند و به خبرنگار شبستان می گوید: این مسجد از باشکوه ترین مساجد ایران به شمار می رود و نشانگر تفکر شیعی است.

وی تزیینات این مسجد را بی نظیر توصیف می کند و می افزاید: مسجد امام در جامعه‌ای دینی شکل گرفته است. کاشیکاری‌های هفت رنگ و معرق در این مسجد در کنار یکدیگر به زیباترین شکل به کار رفته و ساخت آن توانمندی را در کنترل کیفیت زمان ساخت می‌رساند و نقوش آن فوق العاده جالب و در خور توجه و دارای اهمیت است.

درخشش گنبد مسجد تاریخی امام در بلندای اصفهان
قاسمی اضافه می کند: نگرش به سمت فلسفه انتظار و رنگ هایی چون آبی فیروزه‌ای و لاجوردی در فرهنگ ما بسیار اهمیت دارد که نماد بارز آن در مسجد امام قابل مشاهده است.

وی در بخشی از سخنان خود با اشاره به سازه گنبد مسجد امام می گوید: در اصفهان که از گذشته منطقه ای پر درخت بوده و ظاهری همچون کاسه را ایجاد کرده بود، یکی از بلندترین گنبدها در تاریخ ایران ساخته شد که نزدیک به 52 تا 53 متر ارتفاع دارد و این امر باعث می‌شود این گنبد در چشم انداز سطح شهر همچون یک نگین بدرخشد.

قاسمی با اشاره به اینکه این گنبد، یک گنبد دو پوسته گسسته است که 12 تا 13 متر فاصله میان پوسته های آن است، ادامه می دهد: توجه به سمت این مسئله بحث ایستایی را مطرح می‌کند و علاوه بر آن، پوسته پایینی به نمازگزاران احساس آرامش می‌دهد.

این استاد معماری با اشاره به بار زیادی که این گنبد تحمل می‌کند، تصریح کرد: دو پوسته بودن گنبد سبب کنترل بیشتر وزن می‌شود و به همین است که گفته می‌شود این مسجد با یک منطق دقیق و حساب شده طراحی شده است.

هر چند که رسانه ها و اهالی فرهنگ و هنر اسلامی همواره از بی‌توجهی به مشکلات این مسجد و کاشی‌ها و وضعیت گنبد مسجد امام سخن به میان آورده اند اما متاسفانه همچنان به این بنای تاریخی بی توجهی می شود. شایان ذکر است که کاشی‌های گنبد مسجد امام، معرق و دارای ظرافت های خاصی است از همین رو باید در مرمت آن حساسیت زیادی به کار برود.

مرمت دوره ای گنبد مسجد امام از دوره قاجار تا امروز
حسام اصلانی، استاد دانشگاه هنر اصفهان نیز در گفتگو با خبرنگار شبستان درباره روند مرمت گنبد این مسجد می گوید: گنبد مسجد امام تقریبا از دوره قاجاریه به بعد به طور دوره‌ای مورد تعمیرات موضعی یا کلی قرار گرفته است.

وی با اشاره به اینکه بدون شناخت فنی جامع از فناوری تولید کاشی و نیز شگردها و اصول کاشیکاری اصیل سنتی نمی‌توان کاشی‌های ماندگار تولید کرد و شاید یکی از دلایل مرمت دوره‌ای کاشی‌ها نیز همین مسئله است، وجود برخی از مشکلات کیفی در تعمیرات گذشته و میزان دخالت های انجام شده در کاشیکاری گنبد مسجد امام را نیز تا حدود زیادی مرتبط با همین مسئله می داند.

وقتی ناظری نباشد! 
این کارشناس میراث تاریخی می افزاید: در حال حاضر کاشیکاری سه ترک از ترک‌های گنبد مسجد امام دارای وضعیت استحکامی نامناسبی است که باید مرمت آن در اولویت دستور کار میراث فرهنگی قرار بگیرد.

اصلانی با اشاره به تعمیرات انجام شده قبلی بر کاشیکاری این سه ترک معتقد است: به نظر می‌رسد در تعمیرات گذشته گنبد مسجد امام عملیات "هشت و گیر کردن" پارچه های کاشی معرق در این سه ترک به درستی انجام نشده و درگیری و اتصال مناسبی میان قطعه پارچه های کاشی ها ایجاد نشده که در واقع این موضوع یکی از عوامل بروز آسیب هایی نظیر لغزش، چین خوردگی و طبله کردن کاشیکاری ها شده است.

وی به نقش کفگیرک هایی که در گنبد مسجد امام بکار رفته نیز اشاره و تصریح می کند: گویا در سه ترک مورد نظر کفگیرک های استفاده شده فاقد عملکرد اصولی و کارآیی لازم است.

عدم نظارت بر مرمت، نتیجه وضع فعلی گنبد مسجد امام
این استاد دانشگاه اظهار می کند: در حال حاضر با توجه به حساسیت موضوع، گروهی از کارشناسان میراث فرهنگی و دانشگاه هنر اصفهان از طرف مدیریت میراث فرهنگی استان اصفهان مسئول بررسی مسائل مربوطه شده‌اند تا در نهایت بتوانند با بررسی های کارشناسانه و ارایه راهکارهای اصولی این مشکل را مرتفع کنند.

برای مرمت اصولی گنبد مسجد نیاز به حضور اساتید خبره واستادکاران با تجربه است اما متاسفانه این افراد به دلیل کهولت سن قادر به حضور مستمر مستمرشان در ارتفاع زیاد محل اجرای تعمیرات گنبد نیستند. اصلانی با اشاره به پیشنهادات و اقداماتی که برای رفع این مشکل اتخاذ شده است، تصریح می کند: با نصب داربست ایمن و مناسب و نیز بکار بستن تمهیداتی برای دسترسی آسان به بالای گنبد، نه تنها می توان از اطلاعات علمی، فنی و تجربی اساتید دو حوزه دانشگاه و هنرهای سنتی بهره مند شد بلکه امکان نظارت اصولی و کنترل کیفی دقیق و مستمراقدامات و مرمت ها نیز که یکی از مسائل مهم در ارتقای کیفی محسوب می شود تا حد قابل قبولی فراهم می آید.

فرشته نژاد، کارشناس حوزه میراث فرهنگی نیز در این باره به خبرنگار شبستان در اصفهان می گوید: عدم نظارت صحیح بر نحوه مرمت مسجد جامع عباسی، این مسجد را با مشکل مرمتی مواجه کرده است. و متاسفانه اکنون شاهدیم که کاشی و ملات گچی استفاده شده در گنبد به سمت پایین حرکت کرده و به صورت پله پله در آمده و چهره گنید را مخدوش کرده است. اگر قرار باشد دوباره کار مرمتی روی گنبد انجام شود باید از افراد ذی‌صلاح به عنوان گروه ناظر استفاده شود.

با صبر و انتظار هزینه مرمت گنبد کاهش نمی‌یابد/ کاشی‌های قدیم گنبد کجاست؟
محمد حسن مقضی، مرمت گر برجسته آثار تاریخی نیز در این زمینه به خبرنگار شبستان در اصفهان می گوید: باید هر لحظه جلوی آسیب های گنبد را گرفت و اگر آنها گمان می‌کنند با صبر در این باره گنبد و مرمت آن هزینه کمتری خواهد داشت و هزینه مرمت این گنبد کاهش می‌یابد، اشتباه می کنند و شاید در آینده مشکلات جدی تری ایجاد شود و استاد کاری که امروز می‌تواند این کار را انجام دهد، فردا نباشد و امکان بهره مندی از آنها در آینده نباشد.

وی با اشاره به بازدیدی که از گنبد مسجد امام داشته است، ادامه می دهد: در بازدیدی که از گنبد داشتم از نزدیک دیدم که مرمت این گنبد در دور قبل 100 درصد انجام شده چرا که از کمر قوس به بالا رنگ کاشی‌ها عوض شده است.

مقضی ادامه می دهد: در مرمت گنبد مسجد امام حتی یک کاشی قدیمی هم به کار نرفته است و باید دید این کاشی‌های قدیمی کجاست؟ این در حالیست که در گذشته می شد حداقل از 20 درصد کاشی‌های قدیمی استفاده کرد.

 
وی درباره زمان مورد نیاز برای مرمت این گنبد تاریخی و یا مرمت حداقل سه ترک از این گنبد که دارای مشکلی اساسی است، اظهار می کند: اگر قالب اولیه نباشد، باید ابتدا قالب گرفته شود و حدود سه ماه زمان مورد نیاز برای ساخت قالب مورد نیاز است و مرمت نیز نزدیک یک سال طول می کشد.

مقضی در پایان این گفتگو سوالاتی مطرح کرد و گفت: آیا مسئولان شهر می خواهند در اجلاس سران داربست ها را نیز جز آثار تاریخی به دیگر کشورها نشان دهند و یا می خواهند این داربست ها را جمع کنند؟ و اگر قرار است جمع شود برای خرابی آن چه چه جوابی دارند؟

گنبد مسجد امام دارای ترک است که در حال حاضر سه ترک آن دارای مشکلی اساسی است و لازم است تا درباره مرمت کارشناسانه این بخش از گنبد که بخش هایی از آن در حد بسیار ناراحت کننده‌ای باد کرده چاره ای یافت زیرا اگر از نزدیک از این کاشی‌ها بازدید کنیم علاوه بر مشاهده این چروک‌ها که دل هر دوستدار میراث فرهنگی را به درد می‌آورد شاهد هستیم که گنبد مسجد امام حالت پله‌ای پیدا کرده است.

برای مشاهده گزارش تصویری مسجد امام اصفهان اینجا کلیک کنید.
پایان پیام/