خبرگزاری شبستان - رشت، مهری شیرمحمدی؛ بعد از حضور بانوان در ورزشگاه آزادی، این بار پای بانوان رشت به زورخانه پوریای ولی رشت باز شد. شب گذشته بانوان جوان رشتی برای نخستین بار از عهد باستان توانستند از نزدیک سقف گنبدی و آسمان نمای زورخانه و رسم زمین‌بوسی پهلوانان در زورخانه را ببینند و همنوا با مرشد و ضربگیر، یا علی بگویند و فرهنگ جوانمردی و آیین فتوت و قلندری بیاموزند.
این برنامه به همت موسسه گردشگران پایدار گیل و پژوهشگاه میراث فرهنگی گیلان تدارک یافته بود. «شهرود امیرانتخابی» مدیرکل میراث فرهنگی و صنایع دستی گیلان نیز همراه دختر نوجوانش به زورخانه آمده بود تا تابوی عدم جواز حضور زنان در زورخانه شکسته شود.
«ساناز راستین» دبیر اجرایی این برنامه از استقبال بی‌نظیر بانوانی گفت که ناچار شدند به‌خاطر محدودیت فضا، پوزش حضورشان را بخواهند و وعده داد، این برنامه تداوم یابد. با این حال وی از پروسه طولانی و سخت کسب مجوز گفت که از هیئت ورزش‌های باستانی گیلان و سپس کشور دریافت شده است و تشکر کرد از ریاست زورخانه که در طی این طریق یاریگر موسسه گردشگران پایدار گیل بوده است.
بانوان حاضر در برنامه همچون دیگر پهلوانان برای ورود به زورخانه سر خود را خم کردند تا رسم ادب به‌جای آورده و از درب کوچک وارد زورخانه شوند. شنیدن صدای مرشد " محمد عنایت صفت" که در بالای جایگاه ضرب گرفته بود و یا علی می‌گفت، حاضران را تا به عهد باستان می‌برد، به زمانیکه مهرابه‌های آیین میترا در زیرزمین و سردابه‌ها ساخته می‌شد و زنان را به مراحل هفتگانه این آیین راهی نبود.
حتی پس از اسلام که این مهرابه‌ها تبدیل به قلندرخانه و زورخانه گردید، باز هم زنان پشت درهای بسته ماندند. آیین مهر از دروازه‌های آناتولی به اروپا رفت و با آیین مسیح امتزاج یافت و در فرهنگ ایرانی، هفت شهر عشق عطار گشت اما باز زنان اندر خم کوچه‌اش پابسته ماندند.
تصاویر پهلوانان و مرشدان درگذشته بر در و دیوار زورخانه نقش بسته بود. ابتدا جوانترها وارد گود شدند، رسم ادب‌بوسی بر خاک گود زورخانه، تمثیلی بود از جایگاه ابدی همگان و پهلوان که یاد می‌گرفت با زور و بازویی که دارد، می‌باید حامی مظلوم باشد و به نبرد ظالم برود.
علی دلدار از پیشکسوتان ورزش های باستانی گیلان، نام ادوات ورزشی زورخانه و کارکرد هر کدام را توضیح می داد از میل و کباده و تخته شنا که هر کدام سمبلی از آمادگی دفاعی در جنگ‌ها بوده است و چرخش پهلوانان در گود، به رزمی کار کمک می‌کرد که وقتی در جنگ گیر می‌افتاد، چرخ زنان و شمشیر به‌دست، حلقه محاصره دشمن را بشکند.
دلدار همچنین گفت: تاکنون هیچ بانویی پایش به زورخانه نرسیده و حضور بانوان ممنوع بود و اکنون نیز حضور بانوان در ورزشگاه‌ها موافقان و مخالفانی دارد. با این حال با مکاتبات انجام شده با رئیس هیئت ورزش‌های باستانی کشور، این امکان در زورخانه پوریای ولی رشت فرآهم شد.
وی همچنین حضور مدیرکل میراث فرهنگی گیلان در زورخانه را مغتنم شمرد و از وی خواست تا به توسعه این ورزش باستانی کمک کند.
حسن محیط ابراهیم سرایی که به‌عنوان راهنمای تور به گردشگران خارجی فعالیت دارد، گفت: گردشگران خارجی به دیدن ورزش باستانی ایران و زورخانه علاقمند هستند. 10 سال پیش مکاتبه‌ای بدین منظور داشتم که مجوز حضور گردشگران خارجی به زورخانه پوریای ولی صادر شود، ولی نشد و بنده بناچار گردشگران را به دیدن زورخانه یزد می‌بردم.
وی از رییس هیئت ورزش‌های باستانی گیلان خواست تا بستر حضور گردشگران خارجی به زورخانه پوریای ولی باز شود.
با صدای صلوات‌های مکرر، جوانترها از گود زورخانه بیرون آمدند و نوبت به پیشکسوت‌ها رسید. این بار افرادی پا به گود زورخانه گذاشتند که حالا خود پیر و مرشد هستند. جوانترها که رفتند، نوبت میل و کباده کشیدن پهلوان سلحشور 90ساله شد: خلیل احمدی و جوادی و پوررضا و امیر حسین علیزاده و مرشد عنایت صفت که تصویر پدر پهلوان مرحومش بر دیوار زورخانه نقش بسته بود، آخرین ضربش را گرفت و زنگش را نواخت و از بالای جایگاه ضربگیر به پایین گود رفت.
وی از گود زورخانه پوریای ولی گفت که قبلا گل رس بود و فردی در نقش مشت و مال چی، گل را آب می‌پاشید و نرم می‌کرد، از کشتی‌های گیل‌مردی گفت که در همین گود برگزار شده بود. عنایت صفت همچنین از آداب پهلوانی گفت و از مبارزه نفس‌گیر پهلوانان در گود که پس از بیرون آمدن از آن، دست برادری و جوانمردی برای هم دراز می‌کردند.
این بار حسین علیزاده و پسر جوانش در جایگاه قرار گرفته و ضرب گرفتند و یا حیدرگویان، از پندهای سعدی و اشعار حافظ خواندند و از ائمه معصومین و به میدان رفتن قاسم و اکبر، از ذوالفقار علی و صحرای محشر و چاشنی اشعار و پندهایشان گاه به زبان گیلکی بود.
بر میل و کباده پهلوانان هم نقش علی بود و گل بوته های ترنج. پیچ و خم‌های این نقش ایرانی بر لباس پهلوانان نیز با ظرافت دوخته شده بود. اینجا در زورخانه پوریای ولی می‌شد 3000سال فرهنگ آریایی را اعم از معماری، دلیری و جنگ‌آوری، آیین فتوت و جوانمردی و حتی انواع صنایع دستی این مرز و بوم را دید.
مدیر کل میراث فرهنگی و گردشگری گیلان در پایان برنامه گفت: امیدوارم این حضور بانوان نمادین نباشد و زنان هم بتوانند وارد عرصه ورزش‌های باستانی و زورخانه‌ای شوند و تنها نظاره‌گر نباشند.
امیر انتخابی ابراز امیدواری کرد، فرهنگ جوانمردی و پهلوانی با توسعه این ورزش در جامعه افزون گردد.
رییس پژوهشکده میراث فرهنگی گیلان نیز گفت: در فرهنگ ایران پس از مسجد، زورخانه مکان مقدسی است و هرکس وارد زورخانه می‌شود، باید با طهارت بوده و با وضو وارد شود.
«میثم نواییان» با بیان اینکه در زورخانه معماری ایرانی، موسیقی، صنایع دستی و ادوات رزم همه جمع است، ابراز کرد: ورزش زورخانه، ریشه‌های کهن پیش از اسلام دارد و باقی مانده و تغییر یافته آیین مهری است.
نویسنده کتاب میترائیسم در شمال ایران ادامه داد: پس از اسلام، سردابه‌های مهری دچار دگردیسی شد و به‌شکل ورزش‌های باستانی تغییر ماهوی داد و مراحل هفتگانه آیین مهر به‌شکل هفت مرحله از کلاغ تا مرشد و پیر در زورخانه تغییر یافت.
نواییان با توضیح شیوه‌های آموزش مبارزات رزمی در گود زورخانه گفت: مقاله‌های زیادی درباره تاثیرات آیین مهری بر ورزش باستانی نوشته شده از جمله هانری کربن از فرهنگ قلندریه می‌نویسد که ریشه در فرهنگ باستان دارد و زورخانه‌هایی همچون یزد و تهران همچون مهرابه‌ها، در زیر زمین ساخته شده است.
این پژوهشگر از قداست خاک و آب و نمک میان پهلوانان گفت و نفش کاریزمای مرشد که همچون شورای حل اختلاف امروزی، حل و فصل دهنده دعاوی بوده است.
نوائیان از مراسم‌های گلریزان برای کمک به محتاجان گفت که در خاک گود زورخانه صورت می‌گرفت و از سقف گنبدی زورخانه حرف زد که سمبل آسمان است و گود زورخانه که نمادی از زمینی که در نهایت جایگاه همگان است.
مراسم با دعای مرشد عنایت صفت پایان یافت و بانوان حاضر نیز همراه با دیگر پهلوانان آمین گفتند و آرزو کردند با شکسته شدن این تابو، پای دیگر بانوان نیز به گود زورخانه ها باز گردد.
نظر شما