خبرگزاری شبستان، سرویس فرهنگی- علی یزدان دوست: کُردها، مردمی با پیشینیه‌ی فرهنگی چند هزار ساله‌اند. فرهنگ، زبان، سنت و مناسک خودشان را دارند؛ اگرچه پراکندگی‌شان در گستره‌ی کشورمان و در مناطق مختلف جهان، به نهال فرهنگ و زبان‌شان شاخه و برگِ بسیاری داده و از هم تفاوت بخشیده، ریشه از سرزمین کهن‌سال ایران دارند. قومی که شاید سرآغاز سرگردانی و از هم جدا افتادن‌شان به قرن پانزدهم میلادی برمی‌گردد که در جریان جدا شدن بخش‌هایی از ایران در طی جنگ با عثمانی‌ها، در سرزمین‌های کنونیِ عراق، ترکیه، سوریه و بخش‌هایی از شوروی سابق قرار گرفته و در حصار مرزها از هم جدا افتادند.
جشنواره‌ی تئاتر کوردی سقز، گذشته از همه‌ی ضعف‌های تاریخیِ که برگرفته از نابسامانی فرهنگی‌مان در برنامه‌ریزی و نداشتن چشم‌انداز و هدف‌های بلند مدت در برگزاری این‌گونه رویدادهاست؛ فرصتی برای هم‌نشینیِ و هم‌فکریِ فرهنگی مردمان کرد است و این شاید مهم‌ترین ویژگی و تفاوت‌اش با سایر جشنوارههای تئاتری و فرهنگی ایران باشد. ویژگی که می‌تواند در این زمانه‌ی به مسیر زوال افتاده‌ی فرهنگ‌های سرزمین‌مان، اتفاقی مهم و گرامی باشد.
با همه‌ی این‌ها وقتی روبروی هیوا حاج‌محمدی، رییس اداره‌ی فرهنگ و ارشاد اسلامی سقز و دبیر جشنواره‌ی تئاتر کوردی سقز نشستم؛ تصمیم گرفتم جای صحبت درباره‌ی فرهنگ کُرد و اهمیت برگزاری جشنواره برای یادآوری ریشه‌های این فرهنگ کهن‌سال و گرامی، به گفتوگو درباره‌ی مشکلات جشنواره بپردازم. حتا اگر بدانم، این حرف‌ها هزار بار دیگر گفته شده و شاید ریشهی بسیاری از مشکلات را باید در جاهای بالادست‌تری از محدوده‌ی توان یک دبیر و یا مدیر فرهنگیِ شهرستان، جست‌وجو کرد.
* مهم‌ترین دستاورد جشنواره‌ی کوردی را چه میدانید؟
مهم‌ترین دستاورد این رویداد، مخاطبان جشنواره هستند. ما امسال نتوانستیم جشنواره را در زمانِ خودش که فصل تابستان است برگزار کنیم؛ دوره هایی که جشنواره در تابستان برگزار شده همیشه برای ما چالش بوده که چطور بتوانیم این جمعیت پرشور مخاطب را راضی نگه داریم. امسال به دلایلی ناچار شدیم جشنواره را به آذرماه بیاوریم اما سال دیگر جشنواره را در تابستان برگزار خواهیم کرد و امیدواریم دوباره شاهد حضور پرشور مخاطبان باشیم.
* برگزاری جشنواره در فصل سرما به کاهش تماشاگر انجامیده اما اگر فکری به حال سالنها نشود، ممکن است با افزایش تماشاگران شاهد بینظمی باشیم؟
بله. برای برطرف کردن نیاز مخاطبان باید سالنها محیای برگزاری جشنواره باشند. امسال به هر شکلی بود کتابخانه را برای اجرای نمایشها آماده کردیم اما اگر پلاتوی نمایش را به جشنواره‌ی سال بعد برسانیم، می‌توانیم با سه سالن پذیرای تماشاگران باشیم. آن‌وقت 600 نفری که پشت در یک سالن 280 نفری می‌ماندند، بین سه سالن تقسیم می‌شوند و حضور تماشاگر به فرصت بدل می‌شود نه چالش.
* در مسیر برگزاری جشنواره ناچار شدید از کدام خواسته‌هایتان دست بکشید؟
در شکل و شمایل برگزاری جشنواره ناچار بودیم بعضی چیزهایی را که دیده‌ایم، حذف کنیم.
* ببخشید، این حذف شده ها ممکن است درباره نمایش ها و در بازبینی ها اتفاق افتاده باشد؟
به نوعی آره. ظرفیت سقز برای اجرا محدود است. وقتی یک سالن نمایشی وجود داشته باشد، منِ برگزار کننده مجبورم به دلیل شرایطی که هست تعداد محدودی نمایش به جشنواره بیاورم. اگر من سه سالن داشته باشم و هر روز دو نوبت اجرا در هرکدام بگذارم، میتوانم روزانه پذیرای شش نمایش باشم و آن‌وقت پذیرای نمایش‌های بیشتری خواهیم بود. این ضعف زیرساختی ماست. از طرف دیگر هم نمی‌توانیم به روزهای جشنواره اضافه کنیم چرا که هزینه‌های‌مان سنگین می‌شود. بنابراین گاهی ناچاریم از برخی چیزها برای کاهش هزینه ها بگذریم.
* برآورد هزینه‌های‌تان برای دوره‌ی شانزدهم چقدر بوده؟
460 میلیون تومان.
* و با توجه به اینکه هنوز چیزی از برآوردتان تامین نشده، از خواسته های‌تان به دلایل مالی دست کشیده‌اید؟
بله، هم بحث مالی بوده و هم زیرساخت. سال گذشته شرایط بهتری داشتیم، تمام هتل کورد را اجاره کرده بودیم اما امسال نصف اتاق‌های هتل را گرفتیم. اگر وضعیت اقتصادی امسال به این‌گونه پیش نمی‌رفت و دست من بازتر بود، می‌توانستم گروه های تئاتری را هم به هتل کورد بیاورم و دغدغه هایی که امروز در مهمانسرا داریم، وجود نداشت.
* تا جاییکه می‌دانم حدود پنجاه تا هشتاد میلیون تومان از برآورد 460 میلیون تومانی‌تان قرار است از طرف اداره‌کل هنرهای نمایشی تامین شود، باقی این مبلغ از محل منابع استانی تامین می‌شود؟
این مبلغ روی کاغذ نیامده، قول داده‌اند که حمایت کنند. اینکه حمایت به چه شکلی باشد، مشخص نشده. ممکن است بحث اجرایی جشنواره باشد و یا مثلا با تجهیز پلاتو محقق شود. اداره‌کل فرهنگ و ارشاد استان کردستان نهایتا روی 300 میلیون تومان صحبت شده که مبلغی از آن را فرماندار زحمت کشیده و باقی آن را باید از محل کمک‌های اداره‌کل هنرهای نمایشی و ارشاد استان تامین کنیم.
* اگر سال بعد جشنواره‌ی تئاتر کوردی برگزار نشود، چه آسیب‌هایی ممکن است به جابگذارد؟
حذف بحث معرفی برگزیده‌ی جشنواره‌ها به فستیوال تئاتر فجر، باعث دلسردی جامعه‌ی تئاتری شده. یعنی کسانی که به جشنوارههای بومی میامدند تا بتوانند راهی به تئاتر فجر بیابند، انگیزه‌شان گرفته شده. معرفی به فجر مهم‌تر از هر جایزه‌ای برای گروه‌های تئاتری بود. حالا اگر جشنواره‌ی تئاتر کوردی هم حذف شود، فکر می‌کنم اثرش را بر اجراهای عمومی بگذارد. دیگر شاید دلیلی وجود نداشته باشد که کسی چند ماه برای یک اجرای چند روزه کوشش کند، وقتی انگیزه‌ی حضور در جشنواره‌ی کوردی از دست برود. مسئله‌ی دیگر طروات و شادابی است که بابت همین جشنواره در سقز برپا می‌شود و به تئاتری‌های استان کردستان انگیزه‌ی دوچندان کار کردن می‌دهد. بده‌بستان فرهنگی با گروه‌های خارجی‌هم از دست می‌رود و ما همین اندک مجال صحبت را برای اجرای نمایش‌های‌مان در جاهای مختلف از دست می‌دهیم. از طرف دیگر بهانه‌ی تجهیز همین پلاتوی تئاتر شهر سقز، برگزاری جشنواره‌ی کوردی است و اگر قرار باشد سال دیگر جشنواره‌ای برگزار نشود؛ آجری روی آجر پلاتو گذاشته نخواهد شد.
* مهم‌ترین تفاوت تئاتر کوردی را با جشنوارههای دیگر فارغ از زبان و فرهنگ کوردی در چه میدانید؟
شاخصه جشنواره‌ی ما این است که هنرمندان کورد با همه‌ی توان‌شان به جشنواره کمک می‌کنند. واقعا از پیدایش جشنواره همین‌طور بوده. یعنی دوره‌های اول و دوم با پول روی‌هم گذاشتن هنرمندان جشنواره و پول جمع‌کردن از بازار و معتمدها پا گرفته. همه برای جشنواره کوردی دل می‌سوزانند. برای استقبال از گروه عراقی بچه‌های مریوان پای‌کار ایستادند و این احساس وجود ندارد که جشنواره فقط متعلق به سقز است. فکر کنم اگر سال دیگر بگویند پول نداریم اما مجوز برگزاری بدهند، بازهم جشنواره به همت اهالی تئاتر کوردی برگزار شود.
* در بحث اجرای عمومی برای آثار حاضر در جشنواره چه کرده‌اید؟
از ده نمایش حاضر در جشنواره، هفت نمایش اجرای عموم رفته است. نمایشها بعد از بازبینی اجرای عمومی رفتند تا با آمادگی بیشتری به جشنواره بیایند.
* آیا از مجموع فشارهایی که ممکن است بر دبیر یک جشنواره وجود داشته باشد، چیزی بوده که باعث شود با خودتان فکر کنید تا مسئولیت برگزاری تئاتر کوردی را دیگر برعهده نگیرید؟
فشارهایی زیادی هست. شاید اگر دبیر خودش سازمانی نباشد، خیلی چیزها برایش مهم نباشد اما من هم دبیر جشنواره‌ام و هم رییس اداره‌ی ارشاد شهرستان. این مسئولیت مرا سنگین‌تر می‌کند. هم باید حامی هنرمند و نگاه نقادانه‌اش باشم و هم حواسم به انتظارات بالادستی باشد. اگر علاقه‌ام به جشنواره تئاتر کوردی نبود، شاید نمی‌ماندم.
نظر شما