یک مجلس؛ ۳ فراکسیون / دستاوردهای ۴ساله فراکسیون‌های سیاسی مجلس چه بود؟

به گزارش خبرگزاری شبستان به نقل از خانه ملت، با گذشت بیش از سه سال از عمر مجلس دهم حال تنها 6 ماه تا پایان کار این دوره از مجلس باقی است و در این مدت تشکل های سیاسی- پارلمانی با عمری نزدیک به چهار سال با هر چه در توان تلاش کردند در قالب سه فراکسیون سیاسی بیشترین تاثیرگذاری را بر تصمیمات پارلمان داشته باشند؛ از تاثیرگذاری بر ترکیب هیات رئیسه مجلس و کمیسیون های تخصصی و انتخاب وزرا تا پیگیری طرح ها و لوایح و استفاده از ابزارهای نظارتی.

نگاهی به کارنامه سه سال گذشته‌ تشکل های سیاسی- پارلمانی در مجلس دهم اگرچه گویای آن است که هر سه فراکسیون تلاش های موثری را برای اجرای ایده های تقنینی و نظارتی خود داشته اند اما نمی توان همه تلاش ها و اقدامات فراکسیون ها را به تدوین طرح‎ها و پیگیری لوایح ارسالی دولت محدود دانست چه آنکه همین فراکسیون ها بودند که در جلسات رای اعتماد یا استیضاح وزرا چه در نشست های درون فراکسیونی و چه تصمیم گیری نهایی در صحن علنی مجلس بر آن بودند تا بهترین نتیجه را مطابق سیاست های خود حاصل کنند.

اما اوج تحرکات فراکسیونی در چهار دوره انتخابات هیات رئیسه مجلس نمایان بوده است، آنجا که فراکسیون‌ها با رایزنی در تلاش بودند تا بیشترین کرسی‌های دوازده گانه هیات رئیسه را به نام خود ثبت کنند. با این حال فراکسیون ها در تناسبی نسبتا متعادل صندلی‌های هیات رئیسه را در اختیار گرفتند، اگرچه صندلی شماره یک هیات رئیسه در هر چهار دوره به کاندیدای مورد حمایت فراکسیون مستقلین یعنی دکتر علی لاریجانی رسید که البته به عنوان یک چهره ملی، فراتر از هر سه فراکسیون، حامیانی از میان همه طیف ها داشت.

انتخابات سالانه هیات رئیسه کمیسیون‌های تخصصی مجلس دهم هم البته از دیگر موقعیت ها برای وزن کشی فراکسیونی بود، به طوریکه اگر در یک دوره اکثریت اعضای هیات رئیسه در دست یکی از فراکسیون ها بود اما در سال بعد فراکسیونی دیگر غالب می‌شد و بیشترین صندلی‌ها را در اختیار می‌گرفت.

با این تفاسیر، نه با هدف پایش و سنجش عملکرد فراکسیون‌های سیاسی که از باب توصیف عملکرد به بررسی اقدامات سه فراکسیون اصلی مجلس می‌پردازیم.

فراکسیون امید؛ دستاورها و ناکامی‌ها

فراکسیون امید که اکثریت (نه اکثریت مطلق) مجلس دهم را در اختیار دارد در توصیف عملکرد خود علاوه بر برگزاری نشست های مستمر با وزرا و اعضای هیات دولت، بر این باور است که در دیگر حوزه ها اعم از قانونگذاری و نظارت هم عملکرد قابل قبولی داشته است. محمدرضا عارف در گفت وگویی، نشست‌های پرشمار را دلیل بر عملکرد مثبت فراکسیون امید دانسته و در تشریح مهم ترین دستاوردهای تقنینی به پیگیری طرح هایی از جمله عفو عمومی، جرم سیاسی، جلوگیری از ازدواج دختران نوجوان و قانون تعیین تکلیف فرزندان حاصل از ازدواج زنان ایرانی با مردان غیرایرانی و همچنین پیگیری مسائل بازداشت شدگان محیط زیستی اشاره کرده است.

اما در کنار دستاوردها شاید بتوان مهم ترین ناکامی فراکسیون امید را موفق نبودن در کسب یک صندلی در هیات رئیسه مجلس به نفع زنان دانست که با وجود تلاش ها و شعارهای مطرح شده در هیچ یک از چهار دوره در این زمینه موفقیتی حاصل نکردند. البته از دست دادن صندلی نایب رئیسی هیات رئیسه مجلس هم در سال پایانی مجلس دهم از دیگر ناکامی های فراکسیون امید بود که نمی توان از آن چشم پوشید.

فراکسیون مستقلین و حفظ صندلی شماره یک پارلمان

فراکسیون مستقلین هم اگرچه کمترین تعداد صندلی ها در هیات رئیسه مجلس را در هر چهار دوره داشت اما مهم ترین دستاوردش حفظ صندلی شماره یک پارلمان یعنی جایگاه ریاست مجلس به نفع کاندیدای خود بود. فراکسیون مستقلین را می توان باثبات ترین فراکسیون از نظر گزینه های حاضر در هیات رئیسه مجلس دانست. مهرداد بائوج لاهوتی سخنگوی این فراکسیون اما معتقد است که فراکسیون در انجام وظایف تقنینی و نظارتی هم عملکرد قابل دفاعی داشته است.

او در تشریح وظایف نظارتی فراکسیون مستقلین به خانه ملت می گوید: در راستای انجام وظیفه نظارتی بدون استثنا ما هر هفته جلسه ای را با یکی از وزرا داشتیم که به طور مثال در هفته‌‌های اخیر میزبان آقای آذری جهرمی وزیر ارتباطات برای بررسی مشکل اینترنت و آسیب‌های اقتصادی ناشی از آن بودیم.

وی با بیان اینکه پایبندی به رفتار تشکیلاتی از دیگر مشخصه‌های فراکسیون امید بود به ماجرای استیضاح مسعود کرباسیان وزیر سابق امور اقتصادی و دارایی اشاره می کند و می گوید: فراکسیون در مواردی که نیاز بود مصرانه بر نظر خود ایستادگی می کرد که نمونه آن استیضاح آقای کرباسیان بود. البته فراکسیون در رای اعتمادها هم تحلیل های بسیار منطقی و به شکل درصد بندی داشت که نتایج مثبتی به دنبال داشت.

سخنگوی فراکسیون مستقلین مشارکت در تدوین و تصویب طرح های اقتصادی در مجلس را از دیگر دستاورهای فراکسیون متبوع خود می‌داند و می‌افزاید: در برخی طرح‌های اقتصادی به ویژه در قانون برنامه و بودجه تلاش شد تا بهترین عملکرد را داشته باشیم. وی همچنین تشکیل وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی را حاصل تلاش بی وقفه فراکسیون مستقلین می داند.

فراکسیون ولایی و برداشتن گام‌هایی بطئی اما باثبات

و اما فراکسیون اصولگرایان ولایی؛ این فراکسیون هم که تقریبا یک سال بعد از شروع به کار مجلس دهم با انتزاع از فراکسیون ولایت اعلام موجودیت کرد اگرچه بطئی و در سکوت اما فعالیت خود را به صورت کاملا تاثیرگذار دنبال می‌کرد به طوریکه در هر دوره از انتخابات هیات رئیسه مجلس در حفظ بیشترین کرسی‌های هیات رئیسه پیشتاز بود, اعضای این فراکسیون در انتخابات هیات رئیسه کمیسوین ها هم بیشترین کرسی ها را در اختیار گرفتند.

فراکسیون ولایی اگرچه به گفته سیدعلی ادیانی راد نقش خوب و قابل قبولی در انجام وظایف تقنینی و نظارتی داشته اما مهمترین اقدام در بعد نظارت را طراحی طرح سوال از رئیس‌جمهور می‌داند که منجر به حضور رئیس جمهور در صحن برای پاسخگویی به محورهای پنج گانه سوالات نمایندگان شد. او البته معتقد است این فراکسیون در انجام وظیفه نظارتی در قالب سؤال، استیضاح و تذکر و تحقیق و تفحص هم  ورود قابل دفاعی داشته است.

ادیانی راد همچنین معتقد است فراکسیون متبوعش در بعد تقنینی در برنامه ششم توسعه کشور خوب عمل کرده است، با این حال اما برخی اعضای فراکسیون در مواردی گلایه هایی از ضعف در انسجام عملکردی فراکسیون داشته اند.

با وجود تلاش‌های سه فراکسیون‌ مستقلین، ولایی و امید شاید مهم ترین نقد به عملکرد این تشکل های سیاسی را بتوان عدم انسجام در تصمیمات جمعی عنوان کرد به طوریکه در مواردی همچون انتخابات هیات رئیسه یا استیضاح و رای اعتماد به وزرا بعد از برگزاری نشست های متعدد اما در نهایت تصمیم گیری ها به صورت انفرادی و غیرتشکلاتی گرفته می‌شد و این در حالی است که فلسفه فراکسیونها رفتار تشکیلاتی است که باید دارای اصول و قواعد خاصی باشند نه تصمیم بر اساس دریافت ها و تحلیل های شخصی.

با این همه فعالیت سه فراکسیون امید، مستقلین و ولایی را باید نمونه ای از نشاط سیاسی در دوره دهم مجلس دانست. دوره ای که به تعبیر رئیس مجلس، همه سلایق سیاسی فرصت اظهارنظر و تصمیم سازی در خانه ملت را داشتند و همین امر این دوره مجلس را تبدیل به دوره ای متکثر با حضور همه تفکرات سیاسی کرده بود./