به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری شبستان، هیچ چیزی به اندازه صداقت و درستكاری در جوامع مهم نیست، هر جامعه ای صداقت نداشته باشد، به هیچ چیزی باور ندارد و نبود باور موجب ویرانی بنیاد خانواده و جامعه می شود، جامعه ای كه دروغ در آن رواج داشته باشد به سختی مدیریت می شود و امانتداری هم در راستای صداقت داشتن است و ضروری است كه دینداران با مردم خلاف وعده نكنند ولی متاسفانه در حال حاضر این ویژگی در جامعه ما بسیار کمرنگ شده است در این خصوص با حجت الاسلام «علی اکبری مرتضوی کیاسری»مشاور رییس سازمان نظام روان شناسی و مشاوره کشور مصاحبه ای انجام دادیم که در ادامه می خوانید.
مهربانی و صداقت در دین مبین اسلام چه جایگاهی دارد؟
در دین مبین اسلام، اصل صداقت به عنوان یک امتیاز و نشان برای انسان مومن بسیار تاکید و توصیه شده است، قرآن کریم می فرماید: ای کسانی که ایمان آوردید، تقوا پیشه کنید و با صداقت پیشگان باشید، همچنین پیامبر اکرم(ص) فرمودند: انسان مومن دارای پنج ویژگی است اینکه درخلوت پارسا و پاکدامن باشد، در ترس در صورتی که برایش ضرر داشته باشد ولی صداقت خود را حفظ کند، در مصیبت صبور باشد، در تنگدستی دستگیر نیازمندان و در هنگام خشم بردبار باشد، بازم هم فرمودند: طولانی بودن رکوع و سجود افراد مهم نیست بلکه باید صداقت و ادای امانت انسان ها، سنجیده شود چون گفتار و عمل انسان صالح، یکی است.
نظر شما در خصوص مهربانی که یکی از ویژگی های مهم انسان ها بوده و در همه ادیان هم توصیه شده ولی در جامعه امروز ما بسیار کمرنگ شده است چیست؟
مهربانی هم در اسلام و هم در ادیان دیگر بسیار توصیه شده است، امام صادق فرمودند: اگر کسی را دوست دارید در دلتان نگه ندارید، بگویید که دوستشان دارید یعنی مهربانی خود را اظهار کنید، چون اظهار مهر و مهربانی، محبت را در جامعه افزایش می دهد، در علم روان شناسی هم به بحث مهربانی بسیار تاکید شده است، مافلو روان شناس بزرگ می گوید، مهرورزی و مهریابی یکی از نیازهای اولیه و چندگانه انسان است ضمن اینکه انسان هم فطرتا عاطفی است، چون روح خداوند در انسان دمیده شده و هزاران بار از والدین ما مهربانتر می باشد بر همین اساس پروردگار انسان را با گرایش عاطفه و صداقت خلق کرده است.
پس چرا با وجود اینکه انسان فطرتا عاطفی و مهربان است از این ویژگی فاصله می گیرد؟
اما چه می شود با وجود اینکه سرشت انسان فطرتا با صداقت و مهربانی سازگاری دارد و حتی در همه ادیان هم به آن سفارش شده است، جامعه رفته رفته از این دو ویژگی مهم فاصله می گیرد، انسان زمانی صداقت را رها می کند که حس کند در بی صداقتی سود دارد از نظر روان شناسی ریشه در منفعت طلبی انسان دارد، یعنی می ترسد که اگر راست بگوید، ضرر کند، حضرت علی (ع) فرمودند: راستگویی علامت یک انسان مومن است اگر چه دروغگویی به سودش باشد بنابراین یکی از عواملی که انسان در گفتار و رفتار خود از صداقت و رو راستی فاصله می گیرد این است که می ترسد به ضرش تمام شود لذا یکی از دلایل مهم آن در روان شناسی هم منفعت گرایی است.
در زمینه مهرورزی هم همین طور است چه زمانی این ویژگی در انسان کمرنگ می شود؟ زمانی که انسان دچار خطای شناختی می شود، یعنی سود را به جای زیان و زیان را به سود خود می بیند، یعنی تصور کند که من اگر مهربان باشم از من سوء استفاده می شود، من اگر مهربان باشم، خیال می کنند که من هالو و ساده لوح هستم ، مقایسه یکی دیگر از خطاهای شناختی است که می گوید: چه کسی به ما مهربانی کرده؟ مگه فلان کس به من مهربانی کرده که من به او مهربانی کنم در واقع رفتار او را با رفتارخود قیاس می کند، مگه فلانی عید خانه ما آمده که ما برویم، مگه من مریض بودم به عیادت من آمدند که من بروم بنابراین باید این خطای شناختی را در رفتارمان اصلاح کنیم، هم علم روان شناسی و هم روان شناسان الهی (ائمه اطهار و امامان) می گویند، پیروزی در راستگویی است.
دروغگویی چه پیامدهایی دارد؟
اولین مشکلی که یک فرد دروغگو برای خود ایجاد می کند این است که اعتبار فردی و اجتماعی خود را از دست می دهد، یکی از زیانبارترین عوارض دروغ و عدم صداقت از دست دادن اعتماد به نفس است که ترس یکی از عوارض فاصله گرفتن از صداقت می باشد که انسان را ترسو و دچار هراس فردی و اجتماعی می کند.
نامهربانی چه پیامدهایی برای افراد به دنبال دارد؟
روایت شده است،انسان نامهربان غریب ترین عنصر در هستی است، چون فرد نامهربان خشن و بی عاطفه می شود، لذا یکی از عوارض نامهربانی تنهایی است ضمن اینکه بحث مهربانی فقط عواطف فردی را به همراه ندارد بلکه امداد الهی را هم با خود به ارمغان می آورد، روایت داریم هر چقدر هم انسان با دیگران مهربان باشد، پروردگار این مهربانی با بشر را با مهربانی خود به انسان جبران می کند، پس یکی از فواید مهربانی، جلب مهربانی و امکانات مهرورزانه همه فرشتگان و آسمان ها به خود شخص است.
عوامل اجتماعی کمرنگ شدن صداقت و مهربانی در جامعه چیست؟
یکی دیگر از عوامل فاصله گفتن جامعه از مهربانی و صداقت شرایط سخت اجتماعی، فردی، اقتصادی و محیطی است که در واقع همه به دنبال این هستند که کلاه خودشونا باد نبره که این اصطلاح در روان شناسی به معنای خود پایی افراطی و خود اندیشی می باشد( پیشگیری قبل از درمان برای خود) یعنی با دیوار کشیدن دور خود تلاش می کند، مشکلات در زندگیش رسوخ نکند، افراد برای اینکه مبادا فردا برایشان مساله ای پیش آید که دیگران کمکی به آنها نکند، دایم در حال ایجاد حاشیه امن برای خود است، در واقع تنگناهای اجتماعی یکی از عواملی است که اعصاب انسان ها را تحت تاثیر قرار داده و باورها و اعتقادات افراد را کمرنگ می کند.
محدویت های قانونی مانند کمک نکردن افراد به فرد تصادف کرده در خیابان که مباد فردا درگیر کلانتری و تحت بازجویی دستگاه قضایی قرار بگیرد، چقدر در کمرنگ شدن مهربانی و عدم دستگیری از افراد جامعه تاثیر گذار است؟
یکی از عوامل کمرنگ شدن مهربانی در جامعه، محدویت های قانونی است، مثلا رساندن یک فرد تصادف کرده در خیابان برای رضای خداوند به بیمارستان با یک خودروی دیگر مسایل و مشکلات قانونی زیادی به دنبال دارد لذا با اصلاح قانون می توان بسیاری از این تنگناهای قانونی را برطرف کرد ولی در صورتی که این قوانین سلیقه ای باشد باید مورد توجه قرار گیرد.«فرهنگ به من چه» در جامعه در حال افزایش است.
راهکار چیست؟
باید فرهنگ اعتاب را به عنوان یک فرهنگ عمومی در جامعه تقویت و تنگناهای احتمالی قانونی را برطرف کنیم، چون اصلاح شناخت و تقویت باورها و اعتقادات نقش مهمی در رفتار مردم دارد، در روایات آمده مهربان باش تا هستی به تو مهربانی کند بنابراین اگر «فرهنگ اعتقاد» تقویت شود،عادت «غلط به من چه» در جامعه تضعیف و از بین می رود.
نظر شما