به گزارش خبرگزاری شبستان، اصفهان پر است از آثار تاریخی بی بدیل و مشهور؛ از میدان نقش جهان گرفته تا عمارت‌های عالی قاپو و چهل ستون؛ از پل شکوهمند خواجو تا سی و سه پل. همه نصف جهان را به این آثار می‌شناسند، با این حال اما در ضلع شمال غربی این شهر در جایی که به میدان عتیق شهره است بنایی بزرگ واقع شده که به گفته باستان شناسان نطفه اصفهان نیز در همان محل بسته شده است. بر اساس این نظریه قدمت این بنا به سال 156 هجری برابر با 772 میلادی ذکر شده است.
این بنای تاریخی مسجد جامع عتیق یا آنگونه که حالا بیشتر شناخته شده مسجد جامع اصفهان است، بنایی که با وسعت بسیارش می‌توان آن را مدرسه کامل معماری ایرانی اسلامی دانست، در طول 12 قرنی که از ساخت بنای اولیه آن می‌گذرد این مسجد بزرگ در همه دوران‌های تاریخی اهمیت‌های فراوانی داشت، به گونه‌ای که هر سلسله‌ای که در راس حکومت این مرز و بوم نشست بخشی را بر آن افزود تا بر نقش خود در اهمیت دادن به بناهایی چون مسجد تاکید کند.دو ماه پیش ارزیاب یونسکو برای مشاهده و دریافت مدارک لازم برای ثبت جهانی مسجد جامع اصفهان به این شهر آمد و از این بنای تاریخی بی‌بدیل بازدید کرد؛ با این حال اما عدم ساماندهی حریم منظری و نمای مسجد جامع، مغازه‌ها و دستفروشان بی‌نظم حول و حوش مسجد، نفوذ رطوبت و ترک‌های گنبد مسجد، برای این پرونده مشکلاتی را به وجود می‌آورد.
در بدنه این بنا از معماری ساده قرن دوم هجری قمری تا آجرکارى‌هاى سلجوقى و گچ بری‌های بی‌مانند ایلخانی و نقوش کاشى‌کارى صفوى دیده می‌شود، علاوه بر این سلسله‌های عباسی، تیموری، آل بویه، مظفری، قاجاری نیز هر کدام به سهم خود الحاقات و بخش‌هایی را به این مسجد باشکوه و بزرگ افزودند تا نتیجه کار آن‌چیزی شود که امروز در شهر اصفهان خود نمایی می‌کند.
در گوشه گوشه مسجد جامع اصفهان می‌توان رد پای همه هنرهای معماری و نماسازی ایرانیان در ساخت بناهای خود را یافت. از آجر کاری و گچ بری‌های نفیس، تا گنبدهای بلند مرتبه خوش‌نما و کاشی‌کاری‌های زیبا.
برخی منابع حتی مسجد جامع اصفهان را از مهم‌ترین و قدیمی‌ترین ابنیه مذهبی ایران می‌دانند. کاوش‌های باستان‌شناسی حاکی از آن‌است که احتمالا این مسجد پیش از اسلام، یکی از مراکز مذهبی مهم شهر بوده است. کشف یک پا ستون، با تزیینات دوره ساسانیان، در منطقه شمالی مسجد، وجود بنایی قبل از اسلام را تایید می‌کند.
اداره میراث فرهنگی گردشگری و صنایع دستی اصفهان پرونده ثبت جهانی این مسجد را برای ارزیابی و ثبت آماده کرد، ارزیاب این سازمان نیز چندی پیش به اصفهان سفر کرد تا مسجد جامع را برای وارد کردن به فهرست آثار ثبت شده جهانی از نزدیک ببیند و پرونده آن را دریافت کند، بسیاری بر این باور هستند که مسجد جامع اصفهان همه معیارهای لازم برای ورود به این فهرست جهانی را دارد، با این همه اما در این راه موانعی وجود دارد که بخت بلند این مسجد برای جهانی شدن را تهدید می‌کند.
اصلی‌ترین مشکلی که مسجد جامع در این راه پیش‌روی خود دارد، ساخت وسازهای بی‌حساب و کتاب و نامناسب در اطراف و نزدیکی آن است، این ساخت و سازها به گونه‌ای انجام شده‌اند که حریم منظری گنبدهای بلند مسجد از همه زاویه‌ها با مانعی نامناسب بسته شده است. برای ثبت جهانی این اثر هیچ راهی جز تخریب ساختمان‌های بدقواره چند طبقه که در همسایگی آن ساخته شده وجود ندارد.
بدون تردید حتی اگر ارزیاب یونسکو با چشم‌پوشی از این آسیب بزرگ مسجد جامع اصفهان را به فهرست آثار جهانی وارد کند سازمان میراث فرهنگی باید هر چه سریعتر برای رفع این موانع آسیب‌زا برای حریم منظری مسجد اقدام کنند.
مشکل دیگری که مسجد جامع را تهدید می‌کند، فروشگاه‌ها و دستفروشانی است که در کنار درب ضلع شرقی مسجد سال‌هاست بساط خود را پهن کرده و توسعه داده‌اند. فروشندگان این مغازه ها هر طور که خواسته‌اند اجناس خود را به نمایش گذاشته و سایبان‌هایی برای خود ترتیب داده‌اند که به هیچ وجه با ساختارهای معماری بنایی با ارزشهای تاریخی مسجد جامع نیست؛ البته پیش از فرارسیدن زمان بازدید ارزیاب یونسکو، اداره میراث فرهنگی اصفهان بخش‌هایی از این مغازه‌ها و دستفروشان را ساماندهی کرد با این حال اگر هم اکنون گذری بر اطراف مسجد جامع اصفهان انداخته شود باز هم مغازه‌ها و دستفروشانی دیده می‌شود که مطابق میل خود بساطشان را راه انداخته و دنبال مشتری می‌گردند.
«اسفندیار حیدری پور»، رئیس اداره میراث اصفهان چندی پیش در نشستی خبری وعده جمع‌آوری سریع این مغازه‌ها و ساماندهی حریم منظری مسجد جامع اصفهان را داد، علاوه بر این او همچنان در خصوص گنبد مسجد جامع از وجود 16 ترک در این گنبد خبر داد که هنوز مرمت نشده و 3 ترک به مرمت اضطراری نیاز دارد. قرار بود عملیات مرمت این ترک‌ها نیز با با نصب داربست‌هایی ایمن آغاز شود که البته هنوز اطلاعی از نتیجه کار منتشر نشده‌است.
به این عوامل همچنین باید مورد آسیب زا و خطرناک رطوبت را نیز اضافه کرد که در برخی قسمت‌های مسجد جامع نفوذ رطوبت از جانب سقف آسیب‌های را به بنا وارد کرده‌است که در صورت عدم یافتن راه‌حلی برای مقابله با این مشکل، در آینده بسیار خطرساز خواهد شد. رطوبت به ویژه در شبستان زمستانی مسجد که چند سال پیش در یک اقدام غیر کارشناسی و نامناسب به وسیله گچ سفیدکاری شده بود بیشتر از بقیه جاها اثرات خود را نشان داده‌است. کارشناسان معتقد هستند این پوشش گچی در شبستان زمستانی مانع از تنفس بنا شده‌است و رطوبت به راحتی در آن نفوذ کرده و به ساختار آن آسیب وارد کرده‌است؛ در حالی که در دیگر قسمت‌های مسجد اثرات رطوبت تا این میزان تهدیدزا نیست.
عامل پنجمی که باید به آن اشاره کرد و هنوز راهکاری برای آن اندیشیده نشده است، کاشی کاری‌های انجام گرفته در سرویس‌های بهداشتی این مسجد است، چند سال پیش از سوی متولیان اداره امور مسجد، سرویس‌های بهداشتی در اقدامی غیر کارشناسی نوسازی شد و در این طرح برای ساخت سرویس‌ها از کاشی‌ها و سرامیک‌هایی استفاده شده که هیچ سنخیتی با مصالح و مواد به کار رفته در دیگر قسمت‌های بنا ندارد.
با این وجود ارزیاب یونسکو از مسجد جامع بازدید کرده و در حال نوشتن گزارش نهایی است. گزارشی که نتیجه آن را در بهار سال آینده منتشر خواهد شد. این همه اما نباید مانع از آن شود که پروژه مرمت و ساماندهی و مرتفع کردن موانع پیش‌روی جهانی شدن این مسجد تاریخی شود. مسئولان اداره میراث اصفهان و سازمان میراث فرهنگی کشور باید با توجه به ارزش‌ها و اهمیت‌های بی‌بدیل مسجد جامع اصفهان هر چه سریعتر نسبت به رفع مشکلات آن اقدام کنند.
منبع: سایت اداره کل سازمان میراث فرهنگی و امور گردشگری
پایان پیام/
نظر شما