به گزارش خبرنگار گروه مسجد و کانون های مساجد خبرگزاری شبستان، مسجد هدایت به عنوان یکی از کانون‌های مبارزه سیاسی‌ـ مکتبی، سابقه‌ای ممتد و مستمر در بیدارگری و جنبش اجتماعی مردم ایران دارد.
اهمیت مسجد هدایت به واسطه امام جماعت آن، یعنی آیتالله سیدمحمود طالقانی بوده است. طالقانی زمانی امامت جماعت مسجد هدایت را عهده‌دار شد که این مکان تکیه‌ای بیش نبود و تنها در ایام محرم گشوده و مراسم سوگواری در آن برگزار می‌شد. واقع شدن مسجد هدایت در مجاورت سینما پارک در خیابان استامبول و نزدیکی به لاله‌زار که یکی از مراکز تجمع و تفریح مردم آن روز تهران بود، از دلایل انتخاب این مکان به عنوان پایگاهی برای مبارزه و آموزش و اشاعه‌ی فرهنگ انقلابی اسلامی به‌شمار می‌رفت.
آیتالله طالقانی به دلیل آزاداندیشی و مخاطب‌شناسی و رویکرد نوگرایانه در اندیشه‌ی دینی، توانست به زودی این مکان کوچک را، کانون توجه اقشار مختلف جامعه به ویژه دانشجویان و دانشگاهیان قرار دهد. آزاداندیشی و مخاطب‌شناسی طالقانی در بیت زیر نهفته است که وی گفته بود آن را بر سردر ورودی مسجد، کنار سینما نصب کنند: «متاع کفر و دین، بی‌مشتری نیست گروهی این، گروهی آن پسندند و این خود عامل جذب بسیاری از جوانان گردید.»
هدف آیتالله طالقانی متحول ساختن مسجد هدایت و رساندن جایگاه آن به عصر صدر اسلام بود. چنان که خود درباره مسجد پیامبر(ص) می‌گفت: «مسجد پیامبر، هم مکان جهاد بود، هم تعلیم و تربیت و هم مرکز رفع اختلاف؛ فقط یک چیز نبود، مجلس فاتحه نبود.» او با چنین تلقی از مسجد پیامبر(ص)، مسجد هدایت را نیز به این سمت سوِ داد. وی از نخستین کسانی بود که با جلسات تفسیر قرآن خود در مسجد هدایت و دعوت روحانیان و روشنفکران دینی برای سخنرانی، پای جوانان را به مسجد گشود و آنان را با آموزه‌های دینی و قرآنی آشنا کرد.
در نبود آیتالله طالقانی، مسجد هدایت مانند ده‌ها مسجد دیگری بود که صرفاً کارکردی عبادی داشتند. تنها با حضور ایشان بود که مسجد هدایت ابعاد و ویژگی‌های قرآنی‌ـ سیاسی شگرفی یافت و مانند یک مغناطیس، براده‌های جوان و دانشجو را به 102خود جذب می‌کرد. طالقانی یکی از شاخص‌ترین رهبران و عالمان شیعی نوگرا بود که با الهام گرفتن از اندیشه «بازگشت به قرآن» سیدجمال‌الدین اسدآبادی و شیخ محمد عبده، قرآن را به متن جامعه آورد و با انتخاب روش نو در تفسیر، مسجد هدایت را به محوری برای مبارزه سیاسی‌ـ مکتبی علیه رژیم پهلوی مبدل ساخت.
آیتالله طالقانی فعالیت فرهنگی خود را با تأسیس مسجد هدایت در سال 1327 به شکلی منسجم آغاز کرد. او در دهه 30 با فعالیت فرهنگی‌ـ اجتماعی، انجمن اسلامی دانشجویان را بنیان نهاد و در دهه 40 نقش فرهنگی،اجتماعی و سیاسی مسجد را برجسته کرد و در دهه 50، با وجود رفتن به تبعید و زندان، مبارزه خود را تا پیروزی انقلاب اسلامی ادامه داد. بدون تردید می‌توان گفت اگر مسجد هدایت نبود، حسینیه ارشاد هم نبود. حسینیه ارشاد مکمل و جانشینی شایسته برای مسجد هدایت بود. نسلی که از مسجد هدایت مبارزه را آغاز کرده بود، سرانجام توانست این مبارزه را در حسینیه ارشاد تا پیروزی انقلاب اسلامی ادامه دهد.
سخنرانی ها و جلسات تفسیر آیت الله طالقانی در مسجد هدایت، بسیاری از طلاب را نیز از شهرستان ها به تهران کشاند. محمد مجتهد شبستری از جمله طلابی بود که جذب این جلسات شده بود. او درباره تاثیر این جلسات و نقش آن در فعالیت های سیاسی این دوره می گوید: «من از جمله طلابی بودم که از همان اوایل تحصیل نسبت به مسایل اجتماعی و سیاسی در خود علاقه شدید احساس می کردم و در این مرحله نیز خیلی میل داشتم که آن حرکت سیاسی را که مرحوم طالقانی یکی از بنیان گذاران آن بود، به خوبی بشناسم. از طرفی فعالیت های سیاسی مرحوم طالقانی و دیگران در تهران و بعضی از شهرستان ها اوج می گرفت و مرا به سوی خود می کشید و از طرف دیگر فکر می کردم که این کارها با طلبگی سازگار نیست.
این کشمکش درونی وجود داشت. گاهی به تهران می آمدم. شب جمعه سری به مسجد هدایت می زدم و تفسیر مرحوم طالقانی را که در آن روزها یک تفسیر نمونه بود با جان و دل گوش می کردم. این برای من بسیار جالب بود. آن روزها هر وقت به مساجد می رفتیم اگر انتقادی در لحن واعظ بود بر محور اخلاقیان دور می زد، ولی در مسجد هدایت انتقاد از سیستم حاکم بر جامعه بود و بیشتر مسایل بر محور سیستم اجتماعی دور می زد».
بدین ترتیب مسجد هدایت در این دوران برای کسانی که دنبال پایگاهی برای فعالیت و مکانی برای ارتباط با مردم بودند موقعیت مساعدی فراهم کرد. عباس صاحب الزمانی درباره این ویژگی مسجد هدایت می گوید: «مسجد هدایت یک پایگاه بود. کسانی که می خواستند نفوذی پیدا می کنند، چهره های جوانی که دنبال محیطی برای فعالیت می گشتند از این موقعیت استفاده می کردند و به مسجد هدایت می آمدند... مخصوصا آقای باهنر، هاشمی رفسنجانی، معادی خواه، چهره های جوان و انقلابی در آن روزگار بودند که از این فرصت ها استفاده می کردند. آیت الله طالقانی شمع فروزانی بود که پروانه های فراوانی دورش می چرخیدند و از این مسیر هم راه را باز می کردند و خودشان را نشان می دادند» .
*برگرفته از کتاب تاریخ شفاهی مسجد هدایت
نظر شما