نقد «اصلا هم ناگهان نبود» در نشر سیب سرخ

به گزارش خبرگزاری شبستان و به نقل از روابط عمومی نشر سیب سرخ، کتاب «اصلا هم ناگهان نبود» نوشته «مظاهر شهامت» دربرگیرنده 16 داستان کوتاه است که در سال 1397 منتشر شد. این کتاب دومین مجموعه داستان این نویسنده به شمار می رود و پیش از این سه رمان و چهار مجموعه شعر نیز از این نویسنده و شاعر منتشر شده است. برخی از آثار شهامت به زبان های انگليسي، آلماني، سوئدي، عربي و تركي ترجمه شده اند.

درابتدای این نشست حجت بداغی که مدیریت نشست های سیب سرخ را برعهده دارد، گفت: در دهه 70 زمانی که من نوشتن را به شکل جدی شروع کردم، فضای بسیار خوبی برای مطالعه، گفت وگو و نقد و بررسی وجود داشت و هر کتابی که منتشر می شد ما در پی آن بودیم که این کتاب را مطالعه کنیم، اما امروزه شرایط به شدت تغییر کرده است و کتاب جایگاه واقعی خود را در جامعه و حتی اهل قلم از دست داده است و کمتر کسی کتاب می خواند. امیدوارم با برگزاری نشست های نقد و بررسی، فضایی را برای خوانش آثار ادبی فراهم کنیم.

او افزود: متاسفانه در بیشتر نشست ها شاهد این موضوع هستیم که منتقدان قصد دارند، نظر خود را به مخاطبان تحمیل کنند، امیدوارم بستری ایجاد کنیم تا تجربیات مان را از مطالعه کتاب ها با هم در میان بگذاریم و کتاب های خوب بتوانند به خوبی شناخته و معرفی شوند.

وی تصریح کرد:مظاهر شهامت از جمله شاعران و نویسندگانی است که از پتاسیل بالایی برخوردار هستند و با این که او پیوسته در حال نوشتن است،اما متاسفانه آن گونه که باید آثار او معرفی و شناسانده نشده اند.

بداغی ادامه داد: یکی از خصوصیت بارز کتاب «اصلا هم ناگهان نبود» این است که در این کتاب با توالی لوکیشن ها روبرو نیستیم و در هر قسمت نویسنده تلاش می کند بنا به موقیعت لوکیشن و زبان خودش را بسازد. مثلا زمانی که داستان در بیابان اتفاق می افتد به فراخور لوکیشن زبان نیز تغییر می کند و با زبان زمخت و خشنی روبرو هستیم.

او افزود: نثراین کتاب در ابتدا بسیار پخته است، اما در ادامه ساز و کار نثر این کتاب تغییر می کند و من مخاطب احساس می کنم که در بخش هایی از داستان، نویسنده آن گونه که باید روی نثر کتاب کار نکرده است. شهامت گویی در داستان هایش تلاش نمی کند که یک وضیعت جهان شمولی را بسازد.

این نویسنده ادامه داد: مثلا او در داستانی که در روستا می گذرد، ناگهان چند نام می آورد که فضا شکسته می شود. به نظر من باید داستان های این کتاب را به صورت پشت سرهم بخوانیم و این اثر را به عنوان کتاب بپذیریم نه مجموعه داستان. کتاب  «اصلا هم ناگهان نبود» یک اثر عجیب است که از روایت های گسسته تشکیل شده است.

مظاهر شهامت با معرفی اجمالی خود گفت: من در سال 1345 در روستایی دراردبیل متولد شده ام واز زمانی که خودم را می شناسم همواره مشغول نوشتن بوده ام و در حال حاضر بیش از 30 اثر منتشر نشده دارم.

او درباره سبک نوشتنش گفت: در دوران کودکی ام در روستا، عموی ام زنی داشت که او هر شب بچه های هم سن و سال من مرا در اتاقش جمع می کرد و برایمان قصه می گفت. او متاسفانه به بیماری سرع دچار بود و همواره در حین قصه گویی غش می کرد و مدتی طول می کشید که حالش خوب شود و دوباره قصه را از سر بگیرد. من به همین دلیل از کودکی بارها شاهد نوعی مرگ و از دست دادن بودم.

شهامت ادامه داد: تا زمانی که حال زن عموی ام خوب شود من دلواپس بودم، بعدها فهمیدم دلیل دلواپسی ام به خاطر خود زن عموی ام نیست، بلکه به خاطراین بود که دلم می خواست حال او خوب شود و ادامه قصه را بگوید.

این نویسنده ادامه داد: من در 11 سالگی مجبور به ترک روستا شدم و دوری از خانواده و محل تولدم موجب شد خیلی زود ترس، تنهایی و بی پناهی را تجربه کنم و پس از آن تجربیات دیگری را  در دهه 60 از جمله جنگ را پشت سر گذاشتم که موجب شدند که شخصیت من شکل بگیرد. بعدها نیز به واسطه شغل ام سال ها در بیابان زندگی کردم. نوعی قصه گویی  بی بی حلیمه و فاصله ای گذاری که به دلیل غش کردن او اتفاق می افتاد و شیوه زندگی ام موجب شد که به طور ناخودآگاه سبک نویسندگی من شکل بگیرد.

او با بیان این مطلب که هیچ مراقبتی درنوشتن ندارد گفت: برخلاف بسیاری از دوستان شاعر و نویسنده ام من هیچ مراقبتی در نوشتن ام ندارم و به نوعی فورانی می نویسم و گاه هرگز فرصت نمی کنم که نوشته هایم را ویرایش کنم. شاید تنها مراقبتم در نوشتن استمرارم در این کار بوده است.

او افزود: نخستین مجموعه شعر من در دهه 70 منتشر شد اما چون آن زمان برای کتاب ها باید مجوز پخش می گرفتیم، دو سال طول کشید تا کتاب ام پخش شود. سال ها طول کشید تا دوباره کتاب چاپ کنم. به دلیل این که آذری زبان هستم،به زبان فارسی وترکی نوشته ام. اما تعداد داستانی که به زبان ترکی نوشته ام، بسیار کم است و به زبان ترکی بیشتر شعر نوشته ام.

شهامت ادامه داد: به نظرم زبان ترکی و فارسی برای من در یک راستا کار کرده اند و کلمه تنها زبان را نمی سازد، بلكه تشخيص دهنده كيفيتي از زيست متفاوت زندگي براي گروهي از انسان هاست. زبان به ما كمك مي كند امكانات بیشتری براي زيست در تجربه هاي عيني حيات و جهان آفرينش هاي آثار هنري خود داشته باشيم.

در ادامه علیرضا بهنام گفت: مظاهر شهامت نویسنده پرکاری است و درآثارش تلاش کرده با اتکا به اصول و قواعد داستان نویسی دنیا، ویژگی های یک نویسنده بومی را نیز در کارش حفظ کند. با این که مجموعه «اصلا هم ناگهان نبود» دربرگیرنده چندین داستان کوتاه است، اما این کتاب نیز سبک منحصر به فرد خودش را دارد.

او افزود: مظاهر شهامت در نوشتن داستان گوشه چشمی نیز به شیوه حکایت نویسی در زبان فارسی دارد. موقیعت در داستان های جایگاه ویژه ای دارد ودر مجموعه داستان او با داستان هایی روبرو هستیم که براساس موقیعت های مشابه کنارهم ردیف شده اند، اما هر بار این موقیعت ها از زاویه بالا یک نمای جدید را به ما نشان می دهد. در واقع ما به عنوان خواننده  در مواجهه با داستان او تغییر مکان می دهیم و راوی جایش مشخص است.

به گفته بهنام، نمونه مشابه از نظر ساختاری همانند کتاب «اصلا هم ناگهان نبود» در ادبیات فارسی کم داریم. شاید بشود درباره این مجموعه گفت، مجموعه حکایت های ایرانی که اصول داستان نویسی غربی در آن لحاظ شده است. از کتاب هایی که از نظر ساختاری به این مجموعه شباهت دارند می توان به برخی آثار پیمان هوشمندزاده و محمدمحمدعلی اشاره کرد.