وظیفه فلسفه تبدیل مشکلات به مساله است/تعریف معنا برای زندگی، هدف مهم ادیان

خبرگزاری شبستان، گروه اندیشه:‌ «معنای زندگی» در نخستین برنامه سری جدید خود، سه شنبه، ۱۷ اردیبهشت، با اجرا و کارشناسی «سید محمد تقی موحد ابطحی» میزبان «شمس الملوک مصطفوی» دانشیار فلسفه بود تا به «نسبت عقلانیت و معنای زندگی» بپردازند.

در ابتدای این برنامه، مصطفوی معنای عقل را اینطور تعریف کرد: عقل یک قوه ادراک در انسان است که می تواند کلیات را هم از طریق انتزاع به دست بیاورد و هم آنها را ادراک کند. عقل به دو قسمت نظری و عملی تقسیم می شود. عقل نظری به تئوری ها و عقل عملی به رفتارها و اهداف انسان برمی گردد. عقلانیت نیز به دو بخش نظری و عملی تقسیم می شود. تمام چیزهایی که مربوط به اندیشه ورزی نظری انسان می شود مانند استدلال، در ساحت عقل نظری قرار می گیرند اما در مورد عقل عملی باید در کانتکست زندگی بحث کرد.

استاد فلسفه در ادامه گفت: ریشه کلمه عقل از عقال است که به معنای طنابی است که به زانوی شتر می بندند و از آن وجه می توان آن را به عقل نسبت داد که عقل هم می تواند امیال و تمایلات بی مهابای انسان را کنترل کند و انسان را با رهبری خرد در مسیر درست به حرکت در آورد.

مصطفوی با طرح این سوال که معنای «معنای زندگی» چیست، مهمترین پرسش فلسفه را «زندگی چیست و چرا باید زندگی کنیم؟» بیان کرد.

وی در مورد «معنای زندگی» در روانشناسی گفت: روانشناسان، مخصوصا در روانشناسی تجربی معتقدند که بسیاری از اختلالات روانی ناشی از بی معنایی زندگی برای کسانی است که دچار این اختلالات هستند.

تعریف معنا برای زندگی، از اهداف مهم ادیان

مصطفوی در مورد حوزه دین و معنای زندگی گفت: یکی از اهداف ادیان، تعریف معنا برای زندگی مردم است و به نظر من این یکی از کارکردهای اصلی دین است که انسان را به عنوان یک موجود متناهی به یک موجود نامتناهی وصل می کند و در یک طرح گسترده و کلی قرار می دهد.

وی ادامه داد: مهمترین حوزه ای که معنای زندگی در آن مطرح می شود و با فلسفه نیز مرتبط است، اخلاق است. اگر زندگی بی معنا باشد اصلا نمی شود در مورد خوب و بد اخلاقی نظر داد. امکان سخن گفتن از نیک و شر در صورت معنادار بودن زندگی مهیا می شود.

عقل عملی، جهت دهنده به زندگی انسان

مصطفوی درباره عقل عملی گفت: آن چیزی که باید در بحث معنای زندگی بیشتر مورد توجه قرار بگیرد، عقل عملی است چون کار عقل نظری انتزاع است و این ادراک کلیات خیلی نمی تواند به طور مستقیم در زندگی عملی انسان تاثیر داشته باشد. مشخصا آن چیزی که ارتباط مستقیم و بی واسطه با زندگی انسان دارد و اهداف زندگی را مشخص می کند و به زندگی انسان جهت می دهد و نوع تعامل انسان را با کل جهان و دیگران روشن می کند، عقل عملی است.

حاکمیت خرد، شرط رسیدن به سعادت

وی در مورد حکمت عملی اظهار کرد: برای ورود تخصصی به بحث حکمت عملی باید سراغ فرونسیس در یونان و اندیشه های افلاطون و ارسطو رفت. برای افلاطون فرونسیس یک دانش عملی محض است. افلاطون در رساله جمهوری که از رساله های مهم او است و طرح یک آرمان شهر را در آنجا بنا نهاده است، توضیح می دهد یک نفس متعادل که می تواند انسان را به سمت سعادت ببرد چگونه نفسی است. او از چهار فضیلت شجاعت، عدالت، خرد وخویشتن داری سخن گفته است. نفس متشنج یا متفرق نفسی است که تمایلات و شهوات بر آن غلبه دارند و اجازه حرکت انسان در مسیر خیر را نمی دهند. شرط رسیدن به وحدت نفس که خودش شرط رسیدن به سعادت است، حاکمیت خرد یا فرونسیس است.

مصطفوی در پایان گفت: بحث های نظری و تئوریک نباید فقط در چهار چوب مباحث انتزاعی بمانند و باید بتوانند خودشان را در صحنه ی زندگی نشان بدهند. وظیفه ی فلسفه تبدیل مشکلات به مسئله است.

برنامه «معنای زندگی» به تهیه کنندگی محسن کرمی، محصولی از گروه فرهنگ و اندیشه شبکه 4 سیما است که در ماه رمضان هر روز ساعت 19 راهی آنتن شبکه 4 سیما می شود.