تماشای این فیلم برای شما مناسب نیست!

خبرگزاری شبستان، سرویس فرهنگی- محمد پورعلم : سینما به عنوان یکی از عام ترین مدیوم های رسانه ای، از تاثیرگذاری اجتماعی قابل توجهی برخوردار است. همین مساله لزوم نگرش جامع به این حوزه از سوی قانون گذاران را می طلبد تا علاوه بر فراهم کردن بستر تاثیرگذاری سینما از آسیب های احتمالی آن نیز پیشگیری شود.

یکی از موضوعاتی که در این زمینه مورد توجه جهانی قرار گرفته، درجه بندی سنی فیلم های سینمایی است. همان گونه که می دانیم فیلم های سینمایی در گونه های مختلف از انیمیشن تا ژانر وحشت و از فیلم های اجتماعی تا علمی تخیلی، بازه نامحدودی از موضوعات را دربرمی گیرند و این تنوع ژانر و موضوع از جمله قابلیت های بی نظیر بیان تصویری در سینماست. اما در این میان آن چه باید مورد توجه قرار گیرد، نامناسب بودن برخی مضامین و تصاویر برای برخی گروه های سنی است.

در چند دهه اخیر مسئولان سینمایی کشورهای مختلف راهکارهای متنوعی را برای عرضه و نمایش فیلم های سینمایی با درنظرگرفتن رده بندی سنی آن ها در پیش گرفته اند که ساده ترین آن، قانون گذاری شفاف برای درجه بندی فیلم های روی پرده سینماهاست تا لااقل در نخستین گام مواجهه عمومی با فیلم، از آسیب های آن جلوگیری شود. مثلا در آمریکا در سال های ابتدایی قرن بیستم مساله نامناسب بودن برخی فیلم ها و تئاترها برای کودکان و نوجوانان مطرح و ممیزی هایی هم در این زمینه اعمال شد اما اولین قانون گذاری درباره «رده بندی سنی فیلم ها» به سال های دهه 30 بازمی گردد. پس از آن نیز در دهه 60 این قانون مورد بازنگری قرار گرفت و به عنوان دستورالعملی فراگیر به استودیوهای فیلمسازی و سینماها ابلاغ شد.

در کشور ما اما درجه بندی سنی فیلم های ایرانی به نسبت موضوعی تازه است. پیش از انقلاب، تلویزیون فیلم های نامناسب برای کودکان را در ساعات پایانی شب و با علامت هشدار نمایش می داد اما در پس از انقلاب ممیزی فیلم های نمایش داده شده در سیما به گونه ای بود که دیگر لزوم درجه بندی سنی احساس نمی شد.

در سینما اما ماجرا تفاوت داشت؛ به طوری که در دهه 70 و سال های آغازین دولت اصلاحات، موجی از فیلم های اجتماعی با مضامین مربوط به چالش های جوانان و زنان، در سینماها به نمایش درآمد. این جا بود که درجه بندی سنی فیلم ها به طور جدی موضوعیت پیدا کرد و بحث در این زمینه داغ شد.  با فروکش کردن این موج در سال های بعد اما، درجه بندی سنی فیلم ها به طور جدی پیگیری نشد و تنها گاه و بیگاه صدای اعتراضی درباره محتوای فیلم ها و مناسب نبودن آن ها برای خانواده ها شنیده شد.

مشاهده کنش و واکنش اجتماعی-سیاسی این سال ها در زمینه رده بندی سنی فیلم ها، این ذهنیت را تقویت می کند که گویا مسئولان سینمایی اصرار داشته اند همه فیلم ها مناسب همه گروه های سنی باشد. در سال های اخیر اما لزوم «درجه بندی سنی فیلم ها» بارها از زبان مسئولان سینمایی شنیده شد. همین سال گذشته بود که ابراهیم داروغه زاده، به انتقاد تند حجت الاسلام نصرالله پژمان فر از فیلم های روی پرده، واکنش نشان داد.

عضو کمیسیون فرهنگی مجلس آن زمان گفته بود: «پژمانفر آن زمان گفته بود: فیلم‌های کمدی که محتوای مستهجن و نامناسب دارند به یک فیلم و دو فیلم هم ختم نمی‌شود و این فیلم‌ها روز به روز گیشه سینماها را بیشتر پر می‌کنند و موجب نگرانی‌های زیادی شده‌اند؛ گاهی حتی خانواده‌ها از اینکه با محارم خودشان به سینما بروند و این گونه فیلم‌ها را تا انتها ببینند، حیا می‌کنند.»

معاون نظارت و ارزشیابی سازمان سینمایی هم در پاسخ ساحت سینمای ایران را از این گونه نسبت ها مبری دانست و گفته: «خطوط قرمز ما از همه دنیا پررنگ تر است بنابراین نباید با دخالت دادن سلیقه های شخصی این محدودیت ها را بیشتر کنیم. باید توجه داشت خط قرمزهای ما از بسیاری کشورهای اسلامی هم بیشتر است، پس وقتی فیلمساز ما این خطوط کلی را رعایت می کند مقداری هم باید به سلیقه مخاطب احترام گذاشت.»

داروغه زاده اما به این نکته هم تاکید کرده که «هر فیلمی برای هر مخاطبی مناسب نیست. به این معنا که ممکن است فیلمی ساخته شود که به معضلی اجتماعی می پردازد و به همین خاطر مناسب رده سنی کودک و نوجوان نباشد.»

حالا سازمان سینمایی وزارت ارشاد چند ماه پس ار ارائه یک آیین نامه اولیه، «آیین نامه جدید درجه بندی سنی فیلم ها» را ابلاغ کرده است. این آیین نامه به امضای حسین انتظامی، سرپرست سازمان سینمایی رسیده و اجرای آن از همین امروز سه شنبه 10 اردیبهشت برای تهیه کنندگان، پخش کنندگان و سینماداران الزامی است.

این آیین نامه «پیشگیری از هرگونه آسیب به مخاطبان اعم از کودکان، نوجوانان و جوانان بر اساس موازین تربیتی، اخلاقی و باورهای اجتماعی» را یک ضرورت می داند و  می نویسد: گاه نمایش رفتار و گفتار شخصیتهای منفی و یا رخدادهایی که متضمن خشونت، ترس و مضامین مشابه هستند، برای برخی گروههای سنی نامناسب است». به همین خاطر «اطلاع رسانی، طبقه بندی آثار و توصیه های آگاهی بخش با انواع روش ها» را امری ضروری توصیف شده است. این آیین نامه البته تاکید می کند که «نظام درجه بندی سنی فیلم ها، معیار مناسبی برای خوب یا بد بودن محتوای آثار نبوده و صرفا هدایتگر مخاطبان در تشخیص مطابقت آثار با موازین تربیتی و روحی روانی خواهد بود.»

مولفه های تاثیرگذار در درجه بندی سنی فیلم ها موضوع دیگری است که این آیین نامه به آن می پردازد که از جمله آن ها می توان به «معیارهای فرهنگی، عرفی و مذهبی جامعه»، «نمایش تبعیض قومی، نژادی، جنسیتی و مذهبی، معلولیت های ذهنی، جسمی وجنسی و نمایش حرکات و الفاظ رکیک و نامناسب برای کودکان و نوجوانان»، «خشونت افسار گسیخته، خونریزی، رفتارهای هیجانی و مجرمانه مانند استفاده از اسلحه گرم یا سرد، خودکشی، خودآزاری و این گونه رفتارها»، «مصرف مشروبات الکلی، سیگار و مواد مخدر و آموزش تولید این گونه مواد» و «ایجاد ذهنیت منفی نسبت به گویش، آداب و زبان فرهنگ های مختلف» اشاره کرد.

اما نکته مهم درباره این آیین نامه، مرجع تصمیم گیری در این زمینه است. بر طبق آیین نامه ابلاغ شده «شورای صدور پروانه نمایش» با توجه به «تاثیر پیام های مستقیم و غیر مستقیم فیلم ها و فضای کلی» آثار را بررسی می کند و درجه بندی سنی فیلم در متن پروانه نمایش ثبت خواهد شد.

گفتنی است این آیین نامه همچنین تقسیم بندی گروه های سنی و مقررات اجرایی آن را نیز تبیین کرده است.