خبرگزاری شبستان - اردبیل:
هر نيرويي براي موفقيت در كار و ماموريت خويش بايد داراي شرايط و ويژگي‌هاي لازم بر حسب نوع ماموريت باشد. از آنجا که مساله حفاظت از اسرار و اطلاعات از امور بسيار مهم نظامي و سياسي است، قطعا نيروهاي اطلاعاتي و حفاظتي بايد داراي خصوصيات و ويژگي‌هايي باشند كه آنها را از نيروهاي ديگر ممتاز كند؛ زيرا موفقيت اقدامات آنها وابسته به اين اوصاف و شرايط است.
براي يك عنصر حفاظتي و اطلاعاتي صفات و ويژگي‌هاي فراواني از ديدگاه اسلام در نظر گرفته شده كه در ادامه به بعضي از موارد آن اشاره مي‌كنيم:
اخلاص و فداكاري
لازم است نيروهاي حفاظتي و اطلاعاتي با ضميري بيدار، گامي استوار و طينتي پاك در كار خويش اخلاص بورزند و هنگام لزوم، از فداكاري دريغ نكنند. ضرورت چنين صفاتي از آنجا ناشي مي‌شود كه عناصر اطلاعاتي گاه در اثناي ماموريتشان در معرض فريبنده‌هاي گوناگوني مانند مال، وعده پست و مقام و آينده درخشان و امثال آن قرار مي‌گيرند. در صورتي كه افرادي قانع و خويشتن‌دار نباشند، در برابر مظاهر فريبنده دنيوي مي‌لغزند و به ورطه شهوت‌هاي نفساني درمي‌افتند و وظايفشان را وا مي‌گذارند، از راه حق سرپيچي مي‌کنند و با محروم ساختن دولت و ملت خود از نتيجه تلاش خويش، آنان را در معرض خطر قرار داده و مايه شر مي‌شوند. پس لازم است كه از دركي عميق برخوردار باشند و به‌خصوص در کمال امانت و وفاداري به اداي وظيفه بپردازند و هنگامي كه نياز به فداكاري باشد، براي رسيدن به هدف و اجراي دستورات فرماندهي از آن دريغ نورزند. هنگامي كه عناصر اطلاعاتي مخلص باشند و رضايت خداوند و خدمت به وطنشان را مدنظر داشته باشند، از نابودي و مرگ هراسي ندارند و در نتيجه رياكاري و شهرت‌طلبي نيز در وجودشان راهي نداشته، بلكه هدفي برتر و بالاتر را كه همان انجام وظيفه مقدس الهي باشد، دنبال مي‌كنند.
شجاعت
اميرالمومنين(ع) به عبدالله‌بن‌بديل كه او را در پيشاپيش لشگر خود در جنگ صفين قرار داده بود، در نامه‌اي چنين نوشت:
«... وَلْتَكُنْ عُيُونُكَ الشَّجْعانِ فَإِنَّ الْجَبانَ لا بِصِحَّةِ الْاَثَر»
«ماموران اطلاعاتي خود را از بين افراد شجاع انتخاب كن؛ چراكه آدم ترسو گزارش صحيحي به تو ارائه نمي‌دهد.»
شجاعت از خصوصياتي است كه لازمه هر فرد و نيروي اطلاعاتي و نيز نيروهاي جاسوسي نظامي است که معمولا فعاليتشان در درون نيروهاي دشمن در ميادين نبرد است و همچنين از خصوصيات و ويژگي‌هاي نيروهاي نفوذي است كه در تمام ماموريت‌هاي جاسوسي و اطلاعاتي بايد به آنها متكي شد و از آنها بهره جست، چنان‌كه از كلام حضرت(ع) فلسفه وجودي اين حكم به وضوح استنباط مي‌شود؛ به طوري كه حضرت(ع) فرمود: «افراد ترسو و بزدل خبر و اطلاعات نادرست برايت مي‌آورند.»
حكم حضرت(ع) اين است كه در تمام موارد و مراحل عمليات اطلاعاتي و جاسوسي كه خطرات و سختي‌هايي را به همراه دارد، بايد در انجام ماموريت‌هاي محوله و كسب اطلاعات صحيح از افراد شجاع و بي‌باك استفاده كرد.
اين بيان حضرت(ع) حكم مي‌كند به اينكه بايد نسبت به تمام آنچه در كسب اطلاعات صحيح و دقيق به ما كمك مي‌كنند، تكيه و اعتماد کنيم. ملاحظه مي‌كنيم كه صفت و خصوصيت شجاعت ما را در اين امر ياري مي‌كند، بنابراين بايد نيروهاي ويژه را كه داراي اين خصوصيت هستند، مورد استفاده قرار دهيم.
تقوا و پرهيزكاري
يكي از معيارهاي عام و كليدي كه در هر گزينشي بايد مورد توجه ويژه قرار گيرد، تقوا و پرهيزكاري است كه بر آن تاكيد فراوان شده است. حضرت علي(ع) مي‌فرمايد: «وَلْتَكُنِ الْعُيونَ مِنْ خِيَرَةِ الْمُتَّقينَ» «ماموران اطلاعاتي بايد از بهترين پرهيزكاران باشند.»
نه‌تنها تقوا، بلكه مرحله بالاتر يعني اقرار داشتن (قلبي و عملي) از شرايط ماموران اطلاعاتي است تا در انجام ماموريت‌ها و تنظيم گزارش‌ها از هواي نفس و حب و بغض‌هاي شخصي به دور بوده و تمام اقداماتشان خدايي و براي رضاي او باشد.
با انگيزه الهي
از آنجا كه كار اطلاعاتي تا حدود زيادي با پنهانكاري و گمنامي قرين است، عشق و ايمان و انگيزه قوي و علاقه به كار، نقش و اهميت بسزايي دارد. به فرموده حضرت علي(ع): «در انجام هر كاري، نبودن افراد بي‌انگيزه بهتر از حضور آنان است.» در ميدان «مجاهدت‌هاي خاموش» افراد بي‌انگيزه درمي‌مانند، پس بايد از به‌كارگيري آنان خودداري شود. توجه به اين نكته ضروري است كه داوطلب بودن با مقام طلب بودن، تفاوت دارد. آنان كه در جامعه اسلامي به دنبال كسب مقام و احراز سمتي باشند، بايد از دسترسي به آن محروم شوند؛ چرا كه حضرت امير(ع) مي‌فرمايد: «أِنّا لا نَسْتَعْمِل عَلي عَمَلِنا هذا مَنْ طَلَبَ اَوْ أَرادَ» ما در كارهايمان كسي را كه در طلب مقام و منزلتي باشد، به كار نمي‌گيريم. بنابراين در پي خدمت بودن با خواهان مقام بودن، تفاوت دارد و برخورد متفاوت را نيز مي‌طلبد.
تجربه
عملكرد برخي از كارگزاران، چنان آگاهانه و دقيق است كه هر بيننده‌اي را به شگفتي وامي‌دارد. اين صحنه‌هاي زيبا معمولا هنر اهل تجربه است. پيامبر اكرم(ص)، سعد بن ابي‌وقاص را در يكي از جنگ‌ها براي كسب اطلاعات نظامي به درون اردوگاه دشمن فرستاد. اين مامور اطلاعاتي در بازگشت چنان آرام و متين خود را به اتاق فرماندهي جنگ (خيمه پيامبر اكرم(ص) رساند كه وقاري افزون بر هيات زمان آغاز ماموريت نشان مي‌داد. پيامبر اكرم(ص) فرمود: «تو موقع رفتن با شتاب رفتي و در موقع برگشتن با تاني بازگشتي؟!» او عرض كرد: «اي رسول خدا! من نمي‌خواستم شتاب من دشمن را به اين باور برساند كه من از آنان ترسيده‌ام.» اينجا بود كه پيامبر(ص) ضمن تحسين او به ياران خود فرمود: «اِنَّ سَعْدَاً لَمُجَرَّبٌ» «سعد فرد باتجربه‌اي است».
تدبير و مشورت با خردمندان
نيروي اطلاعاتي بايد از حدس درست و هوش كامل برخوردار باشد، براي اينکه بتواند با ديدن وضعيت ظاهري دشمن، به امور سري و پنهاني او پي ببرد و با مشاهداتش به ديگر امور رهنمون شود. اگر هنگام توجه به يك موضوع، به چيز ديگري برخورد كه در جهت ماموريت او مفيد است، با استفاده از ديگر قراين، جست‌وجوي خود را كامل كند. مجهز بودن به توشه خرد و انديشه، راه رهايي از بن‌بست‌هاي زندگي و موفقيت در ماموريت‌هاست. مديري كه بتواند در يك نظام كاري، مجموعه عاقل و مدبري را گرد آورد و در انتخاب خود، ضريب هوش وتدبير و انديشه كارگزار را ملاك قرار دهد، پيروز و موفق خواهد بود.حضرت امير(ع) مي‌فرمايد: «مَنِ اسْتَعانَ بِذَوِي الْأَلْبابِ سَلَكَ سَبيلَ الرَّشادِ.» «آن کس كه از خردمندان در كار خود مدد جويد، راه رشد و پيروزي را پيموده است.»
آموختن زبان دشمن
يكي از ضرورت‌هاي حياتي در زمينه فعاليت‌‌هاي اطلاعاتي و حفاظتي آگاهي از زبان دشمن و آشنايي كامل با آن از حيث سخن گفتن و هم از جهت خواندن و نوشتن است. پيامبر اكرم(ص) ماموران اطلاعاتي خود را براساس نوع و مكان ماموريت متعهد مي‌ساخت تا زبان دشمن را بياموزند. در همين رابطه به زيدابن‌ثابت امر فرمود زبان يهوديان را به خوبي فرا گيرد و از شيوه نگارش آنان آگاه شود تا از اين راه بتواند در خبريابي و كسب اطلاعات از آنان بتواند تلاش كند. شناخت و تسلط به زبان‌هاي رايج دنيا در دوران اخير به گونه‌اي مورد توجه قرار گرفته كه عناصر اطلاعاتي و حفاظتي بايد به بيشتر زبان‌هاي دنيا مسلط باشند.
به‌کارگيري کد و رمز
به‌كارگيري کد و رمز براي پوشانيدن محتواي نامه‌ها از دشمن امري حياتي است. اين شيوه در نوشته‌ها يا گفته‌ها براي جلوگيري از دسترسي و آگاهي دشمن به آنها به کار مي‌رود. رسول خدا(ص) به اين شيوه عنايت داشت و واقعه زير نشان‌دهنده كامل اين تفكر است. آن حضرت در جنگ خندق آگاه شد كه بني‌قريظه پيمان ميان خود و مسلمانان را شكسته‌اند. اين واقعه پس از پيمان‌شكني يهوديان، كار نيروي 3هزار نفري مسلمانان را بسيار سخت کرد، چون آنان داخل مدينه بودند و مسلمانان هم از داخل و هم از خارج مدينه در معرض تهديد قرار گرفتند. رسول اكرم(ص) سعدابن‌معاذ و سعدابن‌عباده را با تني چند مامور بررسي خبر مي‌كند و به آنان مي‌فرمايد: «اگر خبر راست بود با رمز گزارش دهيد كه فقط من بفهمم و بازوان مسلمانان را از انتشار علني سست مسازيد و اگر دروغ بود، گزارش را علني بدهيد. آنان نيز پس از پيگيري دقيق به صحت خبر پي بردند و با كلمه رمز به رسول خدا(ص) گزارش دادند.»
حسن شهرت در امانت
براي احراز بعضي از جايگاه‌هاي خدمتي تنها عدم سوءسابقه كفايت مي‌كند، ولي در بعضي از موارد نمي‌توان به اين مقدار از صلاحيت‌هاي عمومي بسنده كرد، بلكه زمينه‌اي روشن‌تر و گواهي متقن‌تري مي‌بايد تا احراز صلاحيت ممكن شود. اميرمومنان علي(ع) در يكي از فرمايش‌هاي خود ضمن تاكيد بر ضرورت وجود سيستم اطلاعاتي مي‌فرمايد: «جامعه بايد به صداقت و امانت كارگزار اطلاعاتي گواهي دهد»
اصالت خانوادگي و سابقه اسلامي
اصالت خانوادگي و سابقه اسلامي يكي از ويژگي‌هاي مهم هر كارگزاري است. اين ويژگي براي فردي كه مسووليت امر اطلاعات و امنيت جامعه اسلامي را به دوش دارد، ضروري است. حضرت علي(ع) ضمن برشمردن ويژگي‌هاي كارگزاران با اشاره به اين نكته مي‌فرمايد: «وَ تَوِّخَ مِنْهُمْ اَهْلَ التَّجْرِبَةِ وَ الْحَياءِ مِنْ اَهْلِ الْبُيُوتاتِ‌الصّالِحَةِ وَ‌الْقَدَمِ فِي الْاِسْلامِ?..» «و ايشان را از آزمايش‌شدگان و شرمداران از خاندان‌هاي نجيب و شايسته و پيش‌قدم در اسلام به كار بگمار.»
صداقت
كارگزار حكومتي به‌ويژه در بخش كار اطلاعاتي بايد داراي امتياز راستگويي و صداقت باشد، تا بتوان به گزارش‌ها و حدس‌ها و قضاوت او اعتماد كرد. «كِذْبُ السَّفير يُولِدُ الْفِسادَ وَ يُفَوِّتُ الْمُرادَ وَ يُبْطِلُ الْحَزْمَ وَ‌يَنْقُضُ الْعَزْمَ» «دروغگويي فرستادگان و نمايندگان، فسادآفرين و موجب فوت هدف و ضايع شدن دورانديشي و نقض تصميم‌هاست.» امام صادق(ع) نيز مي‌فرمايد: «لاتسْعِنْ بِكذّابٍ فَاِنّ الْكذّابَ يُقرّبُ لكَ الْبعيدَ ويْبعّدُ لك الْقريبَ»
«دروغگو را به كار مگير؛ چراكه او دور را نزديك و نزديك را دور جلوه مي‌دهد».
اطاعت از فرماندهي
در قرآن كريم به اطاعت از خدا و رسول و اولي‌الامر سفارش و تاكيد شده است. آنجا كه مي‌فرمايد: «يا اَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا اَطيعُوا اللهَ وَ اَطيعُوا الرَّسُولَ وَ اُولِي الْاَمْرِ مِنْكُمْ»
«اي كساني كه ايمان آورده‌ايد، اطاعت كنيد (فرمان) خدا را و اطاعت كنيد (فرمان) پيامبر و فرمانداران (از طرف خدا و رسول) خدا را.»
بديهي است اطاعت از ولايت و رهبري، رمز موفقيت در كارهاست و اين شايد نخستين و مهم‌ترين صفت و ويژگي ضروري يك نيروي اطلاعاتي باشد؛ زيرا وي به علت حساسيت فوق‌العاده نوع ماموريت، بيش از ديگران به اطاعت از فرماندهي مكلف و نيازمند است. با اين توصيف اطاعت، يك نيروي اطلاعاتي صدر اسلام از رسول خدا(ص) كه اولي‌الامر نيز است، از مهم‌ترين و ضروري‌ترين فرايض است كه در حقيقت به طور مستقيم، اطاعت و رضايت خداوند را دربر دارد و برعکس عدم اطاعت از او مي‌تواند موجب كفر و خسران دنيا و آخرت شود.
نيروهاي اطلاعاتي رسول اكرم(ص) هيچ‌گاه برخلاف اطاعت و پيروي از فرماندهي قدمي برنداشته و در هيچ شرايط سرپيچي از فرمان او را جايز نمي‌دانستند. عناصر اطلاعاتي پيامبر خدا(ص) هنگام انجام ماموريت‌هاي اطلاعاتي‌شان به اطاعت كامل و اجراي دقيق دستورات آن حضرت توجه داشتند. نمونه‌اش اطاعت حذيفه بن يمان در غزوه احزاب است (هنگامي كه از سوي آن حضرت براي كشف اخبار قريش و همراهانشان در اثناي محاصره مدينه فرستاده شد). «حذيفه خود دراين‌باره مي‌گويد: رسول خدا(ص) مرا به نام صدا زد كه برخيز و فرمود: برو و خبر قوم را برايم بياور و آنها را عليه من مشوران» وقتي به آنها رسيدم، ابوسفيان را ديدم و تيري به چله كمان نهادم، پس گفته رسول خدا(ص) به يادم آمد كه فرموده بود: آنها را عليه من مشوران در حالي كه اگر تيراندازي مي‌كردم، او را مي‌زدم.»
داشتن ايمان و اعتقاد به كار
ماموريت يك فرد اطلاعاتي ماموريتي سخت و دشوار و طاقت‌فرسا و در عين حال حساس و دقيق است، اما وقتي كه نيروي اطلاعاتي به اهميت كار خود توجهي نداشته باشد و هيچ انگيزه‌اي در مورد ماموريتي كه به او محول شده است در او نباشد، بي‌شك حدس و گمانش اين است كه در ماموريت جاسوسي و اطلاعاتي او هيچ سود و فايده‌اي نخواهد بود.
پيامبر اكرم(ص) به عبدالله‌بن جحش هنگامي كه او را جهت ماموريتي مخفيانه و جاسوسي به منطقه نخله مي‌فرستد در نامه‌اي چنين نوشت: «حركت كن تا به بطن نخله كه با نام و بركت خداوند آباد گشته است، وارد شوي. هيچ‌كس از يارانت را در همراهي با خود اجبار نكن، خود و همراهانت به دنبال ماموريت محوله برويد تا به بطن نخله برسيد، در آنجا به مراقبت و نظارت بر قافله قريش بپردازيد و در كمين آنها باشيد.» و شايد به خاطر همين موضوع بوده كه پيامبر اكرم(ص)، عبدالله‌بن جحش فرمانده اطلاعاتي خود را در اجبار كردن افراد و نيروها به همراهي با خود در ماموريت محوله بازمي‌دارد. اما پس از اينكه آنها را به حقيقت ماموريت محوله و پيامدهاي آن آگاه مي‌كند و قبول آن را به اختيار آنان مي‌گذارد، ديگر در اين كار ممانعتي وجود ندارد و مي‌تواند از وجود آنها استفاده کند.
از بيانات ارزشمند پيامبر اكرم(ص) مي‌توان چنين نتيجه گرفت كه ايمان و اعتقاد نيروهاي اطلاعاتي به موضوع كار و ماموريت، داشتن انگيزه عشق و علاقه به كار و اهميت دادن به آن از امور ضروري و لازمي است كه بايد در ماموريت‌هاي اطلاعاتي و جاسوسي همواره مورد توجه قرار گيرد در اين صورت مي‌توان تضمين داد كه چنين ماموريتي نتيجه‌اي پرفايده و سودمند به همراه دارد.
ثبات و استقامت
نيروي اطلاعاتي بايد انساني صبور و با استعانت از تقوا، تعهد در كار خود مستقيم و ثابت‌قدم باشد و فشارها و تنگناها او را دگرگون نسازد و در صورت اسارت در برابر شكنجه‌هاي دشمن مقاومت ورزيده و آنها را از اوضاع و احوال و اسرار و اطلاعات خويش آگاه نكند؛ زيرا انجام چنين كارهايي موجب رهايي از چنگ دشمن نمي‌شود. امام صادق(ع) در ستايش يكي از ياران خود به نام معلي‌ابن‌خنيس مي‌فرمايد: «او چندان به كار خود ايمان داشت كه وقتي دستگاه جور از او اطلاعاتي در مورد شيعيان خواست، در پاسخ گفت: من دنبال گرفتاري‌هاي خودم هستم و كسي از شيعيان را نمي‌شناسم. والي مدينه به او گفت: تو از من پنهان مي‌كني؟ تو را خواهم كشت! او پاسخ داد: مرا به كشتن تهديد مي‌كني؟ به خدا سوگند اگر اسامي آنان زير پايم بود، حاضر نبودم پايم را كنار بزنم و اسامي آنان را در اختيار تو بگذارم.» ملاحظه مي‌شود كه نيروهاي اطلاعاتي و جاسوسي هنگامي كه در چنگال دشمن اسير شدند، در معرض انواع فشارها، شكنجه‌ها و تهديدها قرار مي‌گيرند و اگر در برابر آنها تاب مقاومت نياورند و اسرار و اطلاعات را افشا کنند، سبب حوادث تلخ و ناگواري مي‌شوند. با توجه به اين موضوع، بايد از نيروهاي سرسخت و مقاومي كه از خصوصيات و ويژگي‌هايي چون قدرت، شجاعت و مانند آن برخوردارند، استفاده كرد تا در برابر فشارها، تهديدها و خطرات هولناك خود را نبازند و تسليم تهديدات دشمن نشوند.
نظر شما