مسجدی از ژرفای تاریخ و باورها

خبرگزاری شبستان: مسجد جامع عتیق کهن ترین مسجد شیراز است که مسجد جمعه یا آدینه نیز نامیده می‌شود. بنای اولیه این مسجد در سال 281 هجری قمری در زمان عمرو لیث صفاری ساخته شده‌است.

بعدها شاه اسحق اینجو در سال 752 هجری قمری، ساختمانی در میان مسجد بنا کرد که آن را خدایخانه یا دارالمصحف می نامند و مکان نگهداری قرآن مجید و مکان تلاوت آن بوده‌است.

کتیبه سنگی آن از نمونه‌های ارزنده هنر خطاطی به شمار می‌رود. این کتیبه به خط "یحیی الجمالی الصوفی" خطاط نامدار زمان شاه اسحق نوشته شده و حاوی جملاتی در شأن قرآن مجید است.

این مسجد اولین هسته مذهبی در شهر شیراز است که جدا از عملکرد مذهبی نقش اجتماعی- سیاسی نیز داشته‌است و به همین دلیل دارای شش ورودی در اضلاع مختلف است که مهم‌ترین آن ورودی ضلع شمالی است که در دوره صفویه بازسازی شد.

از دیگر مشاهداتی که قدمت این مسجد را تایید می‌کند، توصیف این بنا در سفرنامه‌های کهن است. مقدسی؛ جهانگرد اوایل قرن چهارم هجری قمری، مسجد عتیق را در هفت اقلیم بی‌نظیر می‌داند و ابن‌بطوطه؛ سیاح معروف قرن هشتم هجری قمری، در سفرنامه‌ی خود، مسجد عتیق را یکی از وسیع‌ترین و زیباترین مساجد جهان معرفی می‌کند.

این مسجد در ۱۵ دی ماه ۱۳۱۰ و به شماره‌ی ۷۲ در میان آثار ملی ایران ثبت شده است.

دارالمصحف

حافظان قرآن به این مکان می‌آمدند و به تلاوت قرآن می‌پرداختند و کاتبان نیز در حین تلاوت اقدام به کتابت قرآن می‌کردند.

در این عمارت، یک قرآن سی‌پاره (سی جزئی) مربوط به دوره‌ی شاه اسماعیل صفوی وجود داشته است که در گوشه‌ی تمامی صفحات آن، نام مسجد نوشته شده است. اکنون این قرآن به همراه چند قرآن تک جزئی که آن‌ها هم از قرآن‌های موجود در این عمارت بوده‌اند در موزه‌ پارس شیراز نگهداری می‌شوند.

مسجد عتیق و حافظ

امین احمد رازی؛ تذکره‌نویس و ادیب ایرانی قرن یازدهم هجری صاحب کتاب چهار جلدی هفت اقلیم که در سال ۱۰۱۰ هجری قمری در بخشی از کتاب هفت اقلیم خود که در مورد حافظ شیرازی است، مسجد عتیق را مسجدی می‌داند که حافظ شیرازی خود را ملزم کرده بوده که هر شب جمعه به این مسجد بیاید و به تلاوت قرآن بپردازد.

همچنین برخی از محققان ادبی با توجه به این‌ که حافظ از طریق مشاغل دیوانی (حکومتی) امرار معاش می‌کرده است، معتقد هستند که از طرف شاه اسحاق اینجو، مسئولیت دارالمصحف به حافظ داده شده بود و علت حضور حافظ  در مسجد عتیق در کنار مطلبی که امین احمد رازی گفته، عهده‌دار این مسئولیت نیز بوده است.

منابع:

ـ پایگاه اطلاع رسانی مرکز رسیدگی به امور مساجد ایران

ـ www.kojaro.com