سوال: روابط ما با عراق را چگونه ارزیابی می کنید؟
عراق و ایران عمق استراتژیک یکد یگر هستند و این مساله برای هر دو کشور دوجانبه است. یعنی ایران و عراق دارای عمق استراتژیک مضاعف هستند. کمتر دو کشوری را میتوان یافت که هر یک عمق استراتژیک دیگری باشد. اما ایران و عراق از منظر موضوعی یعنی تمدنی، ژ ئوپلیتیکی و سیاسی و هم از منظر اکمال متقابل یکی عمق استراتزیک دیگری است. عراق برای ایران دروازه شرقی دنیای عرب است که می تواند از این دروازه تنظیمات و تبادلات انسانی و به دنبال آن تعاملات سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی را افازایش داده و شاخصهای آن را بهبود ببخشد. و ایران نیز برای عراق از این منظر که میتواند نقش حامی را ایفا نموده و با استفاده از سوابق تاریخی و تمدنی الگوی تحولات سیاسی اجتماعی این کشور باشد. اما متاسفانه ما به اندازه این ظرفیتها نتوانسته ایم رابطه دو کشور را شکوفا نمائیم. این مشکل هم در کلان و هم در خرد است. یعنی ما در عراق مولفه های سخت و نرم افزاری قدرتی داریم که نتوانسته ایم از آن ها بهره کافی را ببریم تا روابط دو کشور را عمق ویژه ببخشیم. همچنین ما نتوانسته ایم ظرفیت های موجود در عراق را اولا هم جنس و ثانیا به قدرت نرم تبدیل کنیم که هم تاثیر گذاری آن بیشتر شود و هم بتوانیم از آن بهره برداری مادی و معنوی کنیم.
سوال: برخی ها معتقدند که رابطه ما با همسایگان در سال های گذشته تحت تاثیر برجام قرار گرفته و کمرنگتر از گذشته شده است. عراق هم شامل این تحلیل می شود؟
خیر! همان عمق استراتژیک مضاعف که گفتم عراق را در آئینه ایران با سایر کشورهای عربی متفاوت میسازد. البته کلا استراتژی که ما در قبال برجام طراحی و اجرا کردیم به گونه ای پیش رفت که بیشتر توان سیاست خارجی ما معطوف به برجام شد و بیشتر تخم مرغ های سیاست خارجی ما در سبد برجام جای گرفت. اما در مجموع به دلیل این که ما در یک منطقه توسعه نیافته زندگی می کنیم و مشکلاتی در ارتباط با کشورهای عربی و جنوب خلیج فارس داریم باعث شد که آن ها برجام را به نوعی برضد خودشان تلقی کنند.
پس این کمرنگ شدن روابط با همسایگان به این خاطر بود که هم کوتاهی از سمت ما بود که نتوانستیم تبعات احتمالی منفی برجام بر سیاست خارجی مان را از قبل محاسبه کنیم و هم به همسایگان باز می گردد. مجموع این شرایط به گونه ای شد که سیاست خارجی هم به طور عام و هم در ارتباط با همسایگان مقداری مغفول واقع شد. البته در این میان کمترین میزان ضربه پذیری نسبت به ارتباط با سایر همسایگان عرب را با عراق داشتیم. عراق کمترین آسیب را دیده است اما در مجموع باز هم در عراق از آن ظرفیت و پتانسیلی که وجود دارد هنوز استفاده کافی نشده است.
سوال: سفر رئیس جمهوری به بغداد چه میزان می تواند بر استفاده از این ظرفیت ها تاثیرگذار باشد؟
این سفر اگر صرفا جنبه تشریفاتی پیدا نکند و یا فقط به امضای یاداشت تفاهم بسنده نشود می تواند بر گسترش روابط بین دو کشور کمک ویژه ای داشته باشد. در زمینه گردشگری مذهبی زمینه های مستعدی بین ما و عراق برای همکاری داریم. اما در مورد روابط تجاری و مخصوصا" در این مقطع که حلقه تحریمها روز به روز تنگتر میشود، مهم این است که دولت با توافقنامه هایی که با طرف مقابل تنظیم می کند شرایطی فراهم کند که تجار ایران نقش مهمی در بازار عراق داشته باشند. باید ظرفیت های سیاسی نظامی و امنیتی در عراق را در خدمت اقتصادمان قرار دهیم تا سرمایه گذاریهای ما در این کشور و مبارزه با داعش و برطرف کردن سایه ترس و خشونت و تروریسم از عراق و منطقه و حتی اروپا را برای ما سودآور کند.
اتاق های بازرگانی دو کشور هم می توانند در این سفر رئیس جمهوری نقش موثری ایفا کنند. دولت عراق هم در تنشیم و تصویب تعرفه ها هم می تواند حضور تجار ایرانی را در عراق تسهیل کند. اخباری وجود دارد که تعرفه وارداتی کالاهای خارجی برای ترکیه از ایران پائینتر است اگر این اخبار صحت داشته باشد نیاز دارد که این مساله در مذاکرات مسئولین دو طرف حل بشود. البته بخش خصوصی هم باید نقش سازنده ای در صادرات کالا و فروش خدمات به عراق داشته باشد. یعنی کالاهای ما در عراق علاوه بر مزیت نسبی باید مزیت رقابتی هم داشته باشد. یعنی استاندارد کالاهای صادراتی ما باید بالا رود تا با کالاهای دیگر کشورها رقابت کند. کم کاریهائی نیز در این زمینه متوجه تجار ایرانی است.
سوال: آیا ایران می تواند به روابط اقتصادی خود با عراق نگاه ویژه ای به منظور جبران خسارت های تحریم داشته باشد؟
طبیعتا همسایگان در دوران تحریم نقش استراتژیکی می توانند داشته باشند. یکی از سوراخها در دیوار تحریما میتواند تعدد و همکاری همسایگان باشند از این منظر هم عراق می تواند جایگاه ویزه داشته باشد هم بازار کالاهای ما می تواند باشد و هم به گونه ای می تواند عمل کند که روند تحریم بر کشور را کاهش دهیم.
سوال: در مورد بازسازی عراق، ایران چه نقشی می تواند ایفا کند؟
هزینه ما در عراق سرمایه گذاری در عمق استراتژیک مان و فروریختن دروازه شرقی اعراب و از بین بردن عرب و عجم و یکدست کردن مردم منطقه به منظور تشکیل یک بازار اقتصادی منطقه ائی است. اما خود اقتصاد عراق برای ما موضوعیت دارد. لذا عراق باید این اراده را داشته باشد که ایرانی که نه تنها سایه خشونت و تروریسم بلکه تجزیه آن کشور را از سر مردم عراق دور کرد جایگاه مناسبی در اقتصاد این کشور ایفا کند. یکی از مولفه های قدرت نرم و سخت ما سرمایه گذاری سنگینی است که در عراق داشته ایم. باید این سرمایه گذاری های مادی و معنوی را به سودآوری تبدیل کنیم تا نسبت به افکار عمومی مردم ایران پاسخگو باشیم. یکی از راه های این کار گرفتن بخشی از کیک بازسازی این کشور است و این عملی نیست جز اینکه بتوانیم بخش خصوصی را در زمینه های مختلف فعال کنیم. و دولت عراق هم باید در این زمینه جدی باشد و صرفا" به وعده و وعید برگزار نکند!
سوال: عراق بین ایران و عربستان کدام کشور را برای رابطه نزدیکتر انتخاب می کند؟
رابطه ما با عراق جدا از روابط عراق با سایر کشورهاست . روابط تاریخی و ارتباطات انسانی بین دو کشور باعث شده که جایگاه ویژه ای در سیاست خارجی هم دیگر داشته باشند. عربستان تلاش می کند که عراق را به عنوان دروازه شرقی اعراب به سمت ایران از ما دور کند تا این دروازه بسته شود و ما نتوانیم از این دروازه به میان اعراب نفوذ کنیم! اما عراق به موقعیت ژئو استارتزیکی ایران نسبت به خودش فارغ از مسائل سیلسی و کمکهائی که مردم و دولت ایران به عراق داشته اند و همچنین عمق روابط سیاسی اجتماعی اقتصادی فرهنگی خود با ایران واقف است و اینها ویژگیها و ممیزاتی است که قابل کتمان نیست. مهم اینست که ما در سیاست خارجی خودمان برنامه و اراده داشته باشیم تا این شاخصهای کیفی را به شاخصهای کمی تبدیل کنیم.
سوال: در مورد آمریکا چطور؟ آیا عراق بیشتر به سمت واشنگتن غش می کند یا تهران؟
عراق بیشتر به دنبال توازن بین ایران و آمریکا است. ما همسایه این کشور هستیم و آمریکا هم یک قدرت فائق است و امکاناتی مخصوصاگ در بخش نظامی در عراق دارد. اما این به این مفهوم نیست که عراق یا ما را انتخاب کند یا آمریکا را . روابط عراق با ایران و آمریکا دو مقوله متفاوت است. عراق به دلیل این که از آمریکایی ها کمک خواسته است و امنیت آن کشور تا قسمتی هم به حضور آمریکا ارتباط دارد ناچار است تحفظاتی نسبت به آمریکا داشته باشد. اما رابطه عراق و با امریکا نه استراتزیک است و نه اصالت دارد و بخشی از مردم و نیز گروههای سیاسی این کشور با حضور امریکا در عراق مخالف بوده و کلا" آمریکا اینده خوبی برای خود در عراق نمیبیند. ما هم بی مشکل و بی مساله در عراق نیستیم و باید خیل حواسمان نسبت به اقدامات و تحرکاتمان در این کشور جمع باشد و بیشتر به ارتباطات انسانی برگردیم آنهم در بستر اقتصادی./
نظر شما