به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری شبستان، زعفران از محصولات استراتژیک کشاورزی برای کشور ما محسوب می شود تا جایی که کشورمان مقام اول در تولید زعفران در دنیا را به خود اختصاص داده است. کشورمان با تولید بیش از ۳۰۰ تن زعفران رتبه نخست تولید این محصول را در جهان به خود اختصاص داده است. سال گذشته ایران با صادرات 236 تن زعفران به ارزش بیش از 326 میلیون دلار توانست برای دومین سال متوالی روند افزایشی را حفظ کند و رکورد بیشترین میزان صادرات این محصول در 10 سال گذشته را بشکند.
صادرات زعفران در سال جاری 178 میلیون دلار ارزآوری برای کشور داشته است. همچنین صادرات محصول زعفران امسال از نظر وزنی 48 درصد و از نظر ارزش 27 درصد نسبت به سال گذشته افزایش یافته است.
طلای سرخ ایران از کالاهای باارزش صادراتی است که در سال های اخیر با وجود مشکلات در مسیر تولید آن و اعمال تحریم ها توانسته است جایگاه خود را در حوزه صادراتی در منطقه حفظ کند تا جایی که 80 درصد تولید داخلی کشور به بازارهای هدف صادر شود.
افزایش تولید زعفران در سال های اخیر بر این اساس صورت گفته است که برنامه ششم توسعه افزایش تولید و سطح زیرکشت زعفران را به عنوان هدف و الگوی راه آینده کشور در این حوزه ترسیم کرده است و به تازگی نیز «غلامرضا میری»، نائب رئیس شورای ملی زعفران از رشد ١٥ درصدی تولید زعفران در سال جاری خبر داده و به مهر گفته است: «براساس اعلام سازمان جهادکشاورزی میزان تولید زعفران امسال حدود ٣٨٠ تا ٤٠٠ تن بوده که این عدد نسبت به رقم ٣٢٠ تا ٣٥٠ تن سال گذشته حدود ١٠ تا ١٥ درصد رشد دارد. صادرات در سال جاری از رشد خوبی برخوردار بوده است. تا پایان آبان ماه ٤٦ درصد در این زمینه رشد داشته ایم. آمار جدید نیز اگرچه ارائه نشده اما شواهد نشان می دهد روند همچنان صعودی بوده است.»
اما با وجود افزایش تولید این محصول مشکلاتی بر سر راه صادرات آن وجود داشته است و به طور عمده صادرات اساسی زغفران در دنیا در اختیار کشور اسپانیا قرار دارد. صادرات فله‌‌ای، عدم ایجاد انگیزه برای تولید با کیفیت محصول، حضور واسطه های پرشمار، عدم نظارت و مدیریت مناسب، پایین بودن کیفیت بسته‌‌بندی ها، عدم تعامل با کشورهای مقصد و سایر محدودیت های موجود اعم از انبارداری و نحوه نگهداری سبب شده است تا زعفران ایران با نام کشورهایی نظیر اسپانیا و امارات وارد بازارهای جهانی شود و تولید کنندگان داخلی از مزایای زیاد تولید زعفران در کشور محروم باشند.
بر این اساس مسئولان بخش کشاورزی برای افزایش انگیزه در تولیدکنندگان زغفران به دنبال بهره گیری از ظرفیت های بورس کالا در این زمینه رفتند. در همین راستا بورس کالا درابتدای سال جاری اقدام به راه‌اندازی بازار قراردادهای آتی بر پایه دارایی زعفران نگین کرد.
قراردادهای آتی یکی از مهم‌ترین ابزارهایی است که بورس‌های کالا برای کمک به مدیریت ریسک نوسانات قیمتی در اختیار فعالان بازارهای کالایی قرار می‌دهند. قرارداد آتی قراردادی است که فروشنده بر اساس آن متعهد میشود در سررسید معین، مقدار معینی از کالای مشخص را به قیمتی که الان تعیین می‌کنند، بفروشد و در مقابل طرف دیگر قرارداد متعهد میشود آن کالا را با آن مشخصات خریداری کند.
قراردادهای قابل معامله در بورس باید از استاندارد و مشخصات معینی برخوردار باشند از این رو، هر دارایی که به عنوان دارایی پایه قراردادهای آتی در بورس کالای ایران انتخاب میشود باید شرایط خاص و استانداردهای لازم را داشته باشد. پس برای راه‌اندازی قرارداد آتی روی هر کالا باید آن کالا در هیأت پذیرش کالا و اوراق بهادار مبتنی بر کالا مورد بررسی و پذیرش قرار گیرد.
بازار معاملات آتی مکانی معین برای خریداران و فروشندگان است و از طریق سامانه الکترونیکی دارای استاندارد بورس، معاملات آتی صورت می‌گیرد و این معاملات برای همه شرکت‌کنندگان در بازار به یک مفهوم عادلانه عرضه میشود. مسئولیت بورس‌ها ایجاد بازاری عادلانه، بانظم و امنیت معاملاتی است. تمام بورس‌های دنیا توسط مقام ناظر کنترل و اداره می‌شوند. معاملات در بورس‌ها در اتاق پایاپای تسویه و تضمین می‌شوند؛ اتاق پایاپای در برابر خریدار نقش فروشنده و در برابر فروشنده نقش خریدار را ایفا میکند.
قراردادهای آتی زعفران در بورس کالای ایران روی زعفران رشته‌ای بریده ممتاز نگین تعریف شده است. هر قرارداد آتی که روی یک دارایی راه‌اندازی شود، یک مشخصات قرارداد دارد که حاوی اطلاعات مهم در خصوص قراردادی است که افراد اقدام به معامله آن می‌کنند و ویژگی‌های اصلی قرارداد آتی مد نظر را ذکر میکند.
اقدام بورس کالا در راه اندازی قراردادهای آتی و آپشن (اختیار معامله) به اعتقاد کارشناسان اقتصادی باعث شده است بسیاری از نگرانی های تولیدکنندگان زعفران برای به فروش نرفتن محصولات یا کاهش قیمت ها در فصل برداشت از بین برود. در همین زمینه «فردین آقابزرگی»، کارشناس بازار سرمایه به ایرنا گفته است: «با وجود اینکه زمان زیادی از عرضه های فیزیکی، معاملات گواهی سپرده کالایی و قراردادهای آتی زعفران در بورس کالا نمی گذرد، اما ورق این بازار برگشته و میزان سودآوری زعفران کاران به مراتب بالاتر از سال های گذشته است.»
به گفته آقابزرگی، قراردادهای آتی زعفران برای نخستین بار در خرداد سال 97 در بورس کالای ایران راه‌اندازی شد و هدف آن، ایجاد سامانه‌ای برای پوشش ریسک تولید کنندگان ایرانی و شفافیت بیشتر در این بازار بود. پوشش ریسک به معنای اتخاذ موقعیتی در بازار است که هدف از آن به حداقل رساندن یا از بین بردن ریسک ناشی از نوسانات و تغییرات قیمت در آینده است. سرمایه‌گذار می تواند با ورود به قرارداد آتی، دارایی خود را به قیمتی مشخص در آینده به فروش رساند. در این صورت نوسانات بازار تاثیری بر قیمت دارایی کشاورزان نمی گذارد.
این کارشناس بازار سرمایه گفته است: «در قرارداد آتی فروشنده متعهد میشود در سررسید مشخص، مقدار معینی از یک کالای مشخص را به قیمتی که اکنون تعیین میکند بفروشد و طرف خریدار متعهد به خرید آن کالا میشود. ضمن این که قراردادهای آتی باید از مشخصاتی استاندارد پیروی کنند.»
با توجه به استقبالی که از راه‌اندازی معاملات آتی و گواهی سپرده زعفران و تاثیر مثبت آن بر شفاف شدن قیمت زعفران و حذف واسطه‌ها شد بورس کالای ایران بر آن شد تا معاملات قراردادهای اختیار معامله زعفران را نیز تا پایان سال جاری راه اندازی کند. این خبر را «حامد سلطانی نژاد»، مدیرعامل بورس کالای ایران اعلام کرده و در این رابطه گفته بود: «معاملات قراردادهای اختیار، امکان تضمین فروش در قیمت‌های مشخص را برای کشاورزان فراهم میکند. علاوه بر آن با توجه به هزینه اندک معاملاتی و شفافیت قیمت در بورس کالای ایران، ورود کشاورزان به این بازار منجر به حذف بیشتر واسطه‌ها و مدیریت قیمت زعفران می شود. راه اندازی و توسعه بیشتر معاملات مشتقه در بورس کالا، اطمینان خاطر کشاورز را نسبت به قیمت‌های آینده و تصمیم گیری برای کشت و فروش در آینده را در پی دارد.»
قرارداد اختیار معامله یا همان آپشن شباهت هایی با قرارداد آتی دارد اما ریسک این قرارداد از معاملات آتی پایین تر است و سرمایه گذاران ریسک گریز تمایل بیشتری به ورود به این قرارداد جدید زعفرانی خواهند داشت. بازار آپشن شامل معاملاتی دو طرفه است و سرمایه گذاران در هر دو حالت خرید و فروش می توانند موقعیت خرید و یا فروش اتخاذ کنند؛ در این میان اتخاذ موقعیت خرید در بازار معاملات آپشن ریسک پایین تری را برای سرمایه گذار به همراه دارد به طوری که سرمایه گذاران می توانند با قبول یک ریسک مشخص و حداقلی وارد این بازار شوند و در مقابل سود بالایی به دست آورند. همچنین افرادی مثل دارندگان زعفران از جمله کشاورزان هم می توانند با خرید یک قرارداد اختیار فروش، قیمت و فروش محصول خود در آینده را بیمه کنند که این اتفاق حتما برای کشاورزان جذاب است. در قرارداد آپشن هم مصرف کنندگان و صادرکنندگان زعفران و هم کشاورزان به عنوان تولیدکنندگان زعفران می توانند ریسک های خودشان را پوشش دهند و به عبارتی این قرارداد یک بازی دو سر برد برای فعالان بازار زعفران است./
نظر شما