ادبیات انقلاب فرزند دفاع مقدس است

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری شبستان، «احمد شاکری» عصر دیروز(شنبه،29 دی) در نشست« بررسی آثار داستانی دفاع مقدس دهه 60 »که در پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی برگزار شد، گفت: این سوال مطرح است که چرا ادبیات داستانی دفاع مقدس دهه 60 را بررسی کردیم. ادبیات داستانی دهه 60 مهمترین مقطع زمانی در تاریخ ادبیات داستانی دفاع مقدس در 40 سال گذشته بلکه جزو مهمترین مقطع در تاریخ ادبیات داستانی پس از انقلاب است.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در مورد برخی از دلایل اهمیت ادبیات داستانی دفاع مقدس دهه 60 اظهار داشت: هویت مندی ادبیات داستانی دفاع مقدس در این مقطع تقلیل جریان ادبیات داستانی متعهد و روشنفکری در این دوره، صیرورت معنادار ادبیات داستانی در این مقطع و جابجایی جریانی در آن، ظهور برخی مولفه های مکتب ادبیات داستانی انقلاب در این مقطع، ظهور جریان های نو در دوره جدید در ادبیات داستانی دفاع مقدس برخی از دلایل اهمیت ادبیات داستانی دفاع مقدس در دهه 60 است.

وی با بیان اینکه ادبیات انقلاب از رحم دفاع مقدس متولد شد، عنوان کرد: ‌جریان شناسی ادبیات داستانی دفاع مقدس در دو بخش مطرح است. بخش اول حوزه نظری و تئوری و بخش دوم تولید آفرینشی است که بخش دوم شامل داستان کوتاه و داستان بلند است. بخش اول نیز شامل دو بخش مکتب شناسی و سبک شناسی ادبیات انقلاب و دفاع مقدس می شود. داستان های کوتاه دهه 60 بیشتر بودند و از نظر کمیت هم قوت آنها بیشتر بود. در حال حاضر هم وضعیت داستان های کوتاه ما بهتر است به هر حال ما از داستان بلند پژوهش را شروع کردیم.

این نویسنده و پژوهشگر اظهار داشت: ادبیات در دهه 60 و دفاع مقدس نوع آثار تولید شده تحت شرایط جنگ بودند که اقتضای خود را داشتند. یک سری آثار داستانی بلند برای این پژوهش بررسی شد که 34 اثر هستند مانند کتاب های باغ بلور، عروج و صابر که کتابها از طیف های فکری متعدد انتخاب شدند. رویکردهای پژوهش 50 گونه ای درباره ادبیات داستانی دفاع مقدس دهه 60 شامل مسایلی مانندادبیات مهاجرت، زمان در ادبیات دفاع مقدس، پیرنگ در ادبیات داستانی دفاع مقدس، وطن گرایی، ادبیات نوجوان، مردم در ادبیات داستانی دفاع مقدس، انسان گرایی در ادبیات داستانی دفاع مقدس و دشمن شناسی در ادبیات داستانی دفاع مقدس است.

وی با طرح این سوال که ادبیات دهه 60 چه تاثیری روی دهه های بعد دارد، بیان کرد: رویکرد پژوهشی ما تطبیقی، مقایسه ای و تاریخی است. ادبیات دهه 60 چرا شکل گرفت؟ چون تجربه اش شکل گرفت. ادبیات دستخوش زندگی است. زندگی دچار تغییر شود، ادبیات هم تغییر می کند. انقلاب و دفاع مقدس هم بعد جمعی دارند و هم بعد فردی و زندگی را در شرایط افق جدید تعریف می کنند و ضرورتا منتهی به روایت می شوند. تجربه منتهی به داستان دو بعد دارد؛ داستانی و فرا داستانی.

شاکری تصریح کرد: در داستان با دو زاویه دید، دو تصویر متفاوت از جهان ترسیم می کنند. ارزش های حاکم بر این دو جهان با هم متفاوت است. آیا این دو تفاوت بدان معنا است که با دو جهان یا دو رویکرد مواجه هستیم؟ لذا تضاد یا تناقض روایت ها از جهان واحد مطرح می شود. واقعیت واحد مطلق حکم می کند که تضاد و تناقضی در آن جای نداشته باشد. روایت هایی که از یک واقعیت حکایت می کنند و هم را نفی می کنند نمی توانند توامان صادق باشند. هر روایتی در درون خود جهانی را بنیان می نهد که در آن شخصیت هایی در تقابل و تعامل یکدیگر عمل می کنند و این رفتارها بر اساس نظام ارزشی حاکم بر داستان قضاوت می شود و همدردی و نفرت را پدید می آورد. این جهان های مکثر از سویی خصوصیت استقلالی داشته و از سوی دیگر خصوصیت ارتباطی دارند.

این نویسنده و پژوهشگر خاطرنشان کرد: سه خصوصیت برای جهان داستانی قایل هستیم؛ استقلالی، ارتباطی و اعتمادی که به ترتیب در قیاس با خود، در قیاس با دیگری و در قیاس با واقعیت خارجی مطرح می شوند. مراتب تضاد بین روایتی شامل فراگونه ای یعنی تضاد عام و بیناگونه ای یعنی تضاد خاص است. هر روایت داستانی در هر نوعی ملازم با مرتبه ای از نقص است. در داستان بلند نقص کمتر و در داستان کوتاه نقص بیشتر است. زایش ادبیات ناقض از ادبیات ناقص در ادبیات داستانی و قالب داستان بلند از اولویت برخوردار است.