ایران در راه اولین صادر کننده گیاهان دارویی در خاورمیانه

به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری شبستان، براساس نظر گیاه شناسان حدود 8 هزار گونه گیاهی در ایران وجود دارد که از نظر تنوع 2 برابر قاره اروپا است. تحقیقات نشان داده است که بیش از 2300 گونه از گیاهان کشور دارای خواص دارویی، عطری، ادویه ها و آرایشی بهداشتی هستند که این امر ظرفیت منحصر به فردی را برای کشورمان در این حوزه ایجاد کرده است.

رسانه ملی در پژوهشی آورده است: « در حدود 80 گونه زراعي گياهان دارويي در کشور وجود دارد با سطح زير کشت در حدود 180 هزار هکتار و توليد بيش از 200 هزار تن و ميزان صادرات در سال قبل عددي بيش از 400 ميليون دلار است که سهم 10 درصدي از صادرات محصولات کشاورزي را به خود اختصاص داده است که نشان از پتانسيل بالاي اين بخش دارد.

در اين بين استان هاي خراسان رضوي، خراسان جنوبي، فارس، کرمان، همدان و اصفهان به ترتيب بيشترين سطح زير کشت و تنوع گياهان دارويي را به خود اختصاص داده و در مجموع نزديک به 89 درصد از سطح زير کشت گياهان دارويي کشور در اين استان ها قرار دارد. گردش مالی گیاهان دارویی در جهان ۱۲۰ میلیارد دلار است و  گردش مالی گیاهان دارویی آلمان بدون داشتن تنوع و اقلیم ۴۰ میلیارد دلار است که این میزان بیشتر از درآمد نفتی ایران است.

متوسط نرخ رشد اقتصادی کشورهای پیشرفته مانند آلمان و فرانسه ۲.۵ تا ۳.۵ درصد است در حالی که متوسط نرخ رشد گیاهان دارویی در جهان ۹.۱  درصد است، بنابراین می توان گفت که گیاهان دارویی بیش از هر صنعت دیگری سودآوری دارد.»

با توجه به این موارد می توان گفت صنعت گیاهان دارویی به عنوان صنعتی نوپا در عرصه اقتصاد می تواند زمینه توسعه و رشد کشورها و افزایش درآمدهای ارزی آنها را فراهم کند. با توجه به وجود پتانسیل های کشورمان در این عرصه در سال های اخیر تولید و صادارات گیاهان دارویی مورد توجه قرار گرفته است تا جایی که در سال 96 حدود 80 گونه زراعي گياهان دارويي در سطحی حدود 180 هزار هکتار کشت شد و توليد بيش از 200 هزار تنی و صادرات بيش از 400 ميليون دلاری را برای کشورمان به همراه داشت این آمار در سال جاری با توسعه زمین های زیر کشت برای گیاهان دارویی افزایش یافته است تا جایی که بنا به گفته معاون برنامه ریزی و بین الملل گیاهان دارویی وزارت جهاد کشاورزی 6 هزار هکتار در سال زراعی جاری به سطح زیر کشت گیاهان دارویی کشور افزوده شده است.

 «جواد میر عرب» در این باره به ایرنا گفته بود: «برنامه توسعه ای امسال برای کشت گیاهان دارویی 15 هزار و 800 هکتار بود که تاکنون بیش از 30 درصد آن محقق شده است. بر اساس برنامه ریزی وسعت سطح زیر کشت گیاهان دارویی کشور تا پایان برنامه ششم 105 هزار هکتار افزایش می یابد. سطح زیر کشت گیاهان دارویی 190 هزار هکتار است که 108 هزار هکتار آن زعفران، 20 هزار هکتار گل محمدی و مابقی گونه های دیگر گیاهان دارویی است. 8 هزار و 425 گونه گیاهی با 11 نوع اقلیم در کشور شناسایی شده که 2 هزار و 300 گونه از این گیاهان دارای خواص دارویی است.»

معاون برنامه ریزی و بین الملل گیاهان دارویی وزارت جهاد کشاورزی اضافه کرده بود: «200 هزار تن گیاهان دارویی هر سال در کشور تولید و 425 میلون دلار ارزآوری عاید کشور می شود.»

حالا نیز مجری طرح ملی گیاهان دارویی وزارت جهاد کشاورزی ضمن اعلام اینکه سامانه جامع گیاهان دارویی به منظور توسعه تولید و صادرات این گیاهان به زودی راه اندازی می شود، گفته است: «هشت ماهه امسال ( منتهی به آبان) ارزش صادرات گیاهان دارویی به 300 میلیون دلار رسید.»

وزارت جهاد کشاورزی به نقل از «حسین زینلی» با بیان اینکه در صورت تخصیص اعتبارات، صادر کننده نخست در خاورمیانه می شویم، نوشته است: «ایران در این بخش توانمندی خوبی برای افزایش تولید دارد و برای اجرایی شدن این قابلیت، نیازمند تهیه برنامه راهبردی و عملیاتی است و تدوین و نظارت بر حسن اجرای این برنامه، نیاز به اعتبارات دارد، اما تاکنون تخصیص نیافته است. اختصاص اعتبارات و بودجه مناسب برای گیاهان دارویی این امکان را فراهم می سازد در مدت 2 سال آینده بتوان به صادر کننده نخست خاورمیانه تبدیل شویم .

زینلی از سیاست تامین نیاز کشور در قالب برنامه کاربردی و راهبردی که در دستور کار قرار گرفته، خبرداده و گفته است: «به زودی در سطح روستا ها و شهرهای کشور این برنامه اجرایی می شود. بر اساس بررسی های به عمل آمده و بر مبنای تولیدات کشاورزی مناطق مختلف کشور، قطب بندی شده و هر استان به طور مشخص محصول اختصاصی منطقه خود از جمله گل محمدی فقط در کاشان، فارس و کرمان را تولید کند. براساس این برنامه در هر استانی یک زنجیره ارزش (تولید، فرآوری، تحقیقات دانشگاهی) ایجاد می شود و در واقع هر استان تمام زنجیره ارزش آن گیاه دارویی خاص را تامین می کند.»

به گفته مجری طرح ملی گیاهان دارویی، برآوردها نشان می دهد 85 درصد گیاهان دارویی که در کشور مصرف می شود، قابلیت کشت، تولید و توسعه را در داخل دارد و بر این مبنا برنامه ریزی شده که سال آینده 75 درصد از این میزان را از طریق تولید داخلی کشور تامین شود.

این مقام مسئول در وزارت جهاد کشاورزی، گیاهان دارویی را مصداق بارز پدافند غیر عامل در کشور دانسته و گفته است: «براساس برنامه تقویت تولید داخلی، از سال آینده در زمینه واردات گیاهان دارویی (مواد اولیه یا فرآوری شده) سخت گیری جدی خواهد شد، مگر اینکه تولید آن محصول گیاه دارویی در داخل کشور وجود نداشته باشد و این موضوع به کارخانه های دارویی و واحدهای صنعتی بزرگ فرآوری محصولات کشاورزی و گیاهان دارویی، اعلام شده تا برنامه «کشاورزی مبتنی بر قرارداد» را عملیاتی سازند.»

وی اضافه کرده است: «سیاست وزارت جهاد کشاورزی در حوزه تولید گیاهان دارویی، در مرحله نخست تامین نیاز داخلی و سپس چشم انداز صادراتی آنهاست که از این رو فرایند تولید و فرآوری باید اصلاح شود.»

یادآور می شود: واردات بی رویه گیاهان دارویی در کشور وجود دارد و برای جلوگیری از واردات بی رویه گیاهان دارویی به کشور، سال گذشته در کتاب مقررات صادرات و واردات، برای ۱۲۰ محصول تعرفه واردات تعیین شده که کمترین آن ۵ درصد است.

گردش مالی زعفران در جهان هشت میلیارد دلار است و در ایران حدود 180هزار هکتار انواع مختلف گیاهان دارویی کشت می‌شود که زعفران با ۱۰۷ هزار هکتار و گل‌محمدی با ۱۷ هزار و ۵۰۰ هکتار، بیشترین سطح زیر کشت گیاهان دارویی را به خود اختصاص داده‌اند. البته در برنامه ششم توسعه ۱۰۰ هزار هکتار سطح زیر کشت زعفران به میزان فعلی اضافه شده است. براساس یک برنامه 10 ساله قرار است 20 گونه گیاه دارویی در 500 هزار هکتار از اراضی و مراتع کشت و تولید شود./