کارکردهای «صبر» در سبک زندگی

خبرگزاری شبستان، گروه اندیشه: اگرچه حضرت زینب(س) نه فقط برای شیعه بلکه برای همه آنها که با نام بلندآوازه این بانوی بزرگوار آشنایند، با صفات والای انسانی همچون عفاف، حیا، شجاعت، عصمت و ... شناخته می شود اما در میان همه این اوصاف، «صبر» در سبک زندگی زینبی(س) تفسیری دیگر دارد، و اگر بخواهیم آن را شاه بیت رفتار و سلوک عقیله بنی هاشم(ع) معرفی کنیم، بیراه نگفته ایم.

همین صبر بود که باعث شد در مواجهه با آن همه مصیبت جمله تاریخ ساز «مَا رَأَیْتُ إِلَّا جَمِیلًا» را بر زبان آورند و چنان در کنار امام زمانِ خود بایستند و دست باطل را رو کنند، که عاشورا حیاتی تاریخی بیابد، و شعر «کربلا در کربلا می ماند اگر زینب(س) نبود» به خوبی این نقش را نشان می دهد.

از این رو، به مناسبت فرا رسیدن سالروز ولادت باسعادت حضرت زینب کبری(س) و با توجه به دستاوردهای صبر ایشان در مواجهه با مصائب و بلایا برای اسلام و تشیع، به جایگاه و اهمیت صبر در سبک زندگی و فرصت سازی های این خصیصه برای اعتلای حیات آدمی پرداخته ایم.

باید توجه داشت «صبر» و مشتقات آن از واژه هایی است که در قرآن بارها تکرار شده (حدود 70 آیه) چنان که خدای متعال در آیه 155 سور مبارکه بقره می فرماید: «وَ لَنَبْلُوَنَّکُم بِشیَ‌ْءٍ مِّنَ الخَْوْفِ وَ الْجُوعِ وَ نَقْصٍ مِّنَ الْأَمْوَالِ وَ الْأَنفُسِ وَ الثَّمَرَاتِ وَ بَشِّرِ الصَّابرِینَ؛ البته شما را به اندکی ترس و گرسنگی و بینوایی و بیماری و نقصان در محصول می‌آزماییم و شکیبایان را بشارت ده».

این آیه شریفه نشان می دهد که مشکلات و سختی هایی که انسان در زندگی با آنها مواجه می شود اعم از ترس ها، بیماری های، تنگدستی ها و ... امتحان الهی است که اکسیر صبر آنها را در خود حل و مسیر رسیدن به آرامش را فراهم می کند چنان که خداوند می فرماید: «وَ بَشِّرِ الصَّابِرِینَ» یعنی بر آنها که در آزمون های الهی صبوری کنند، بشارت و گشایش است.

لذا در آیه 10 سوره مبارکه زمر تصریح شده: «إِنَّمَا يُوَفَّى الصَّابِرُونَ أَجْرَهُمْ بِغَيْرِ حِسَابٍ» یعنی صابران و شکیبایان اجر و پاداش خود را بی حساب دریافت می دارند.

و نیز در آیه 24 سوره مبارکه رعد است که: «سَلامٌ عَلَيْكُمْ بِما صَبَرْتُمْ فَنِعْمَ عُقْبَى الدَّارِ؛ سلام بر شما بواسطه آن صبری که نمودید، چه نیک است عاقبت آن سرای».

علاوه بر آیات قرآن و تاکید و توصیه ای که وحی بر مسئله صبر دارد، روایات معصومان علیهم السلام هم «صبر» را از شاه کلیدهای رسیدن انسان به فلاح و رستگاریِ وعده داده شده الهی معرفی می کنند؛ امیرالمومنین امام علی(ع) صبر برای ایمان را همچون موقعیت سر برای بدن می دانند و پیامبر اکر(ص) هم صبر را نیمی از ایمان خوانده اند.

همچنین از رسول خدا(ص) است که فرمودند: «صبر بر سه قسم است: صبر در مصیبت و صبر بر طاعت و صبر از گناه، پس هر که بر مصیبت صبر کند تا آن را با تسلی خوبی رد کند، خدا برایش 300 درجه نویسد که میان هر درجه تا درجه دیگر، به اندازه فاصله میان آسمان و زمین باشد و هر که بر طاعت صبر کند، خدا برایش 600 درجه نویسد که میان هر درجه تا درجه دیگر، به اندازه فاصله میان قعر زمین تا عرش باشد و هر که از معصیت صبر کند، خدا از برایش 900 درجه بنویسد، که مسافت میان درجه‌ای تا درجه‌ای دیگر، چون مسافت میان قعر زمین است تا منتهای عرش.»1

کلام بزرگان نیز سرشار از توصیه نسبت به صبر در مواجهه با مشکلات و مصائب به عنوان شاهراه رسیدن به کمال و فلاح است؛ مقام معظم رهبری هم در این باره توصیه هایی دارند که در ذیل بخشی از آن مرور می شود:

«اگر صبر به معنای پایداری، ایستادگی، استقامت و عقب نکردن را به پایگاه ذکر الهی این منبع لایزال وصل کنید، صبر تمام نمی شود، صبری که تمام نشد یعنی سیر انسان به سوی همه قله ها هیچ وقفه ای نمی یابد.

این قله ها، قله های دنیا و آخرت هر دو است؛ قله علم، قله ثروت، قله اقتدار سیاسی، قله معنویت، قله تهذیب اخلاق، قله عروج به سمت عرش عالیِ انسانیت ... هیچ یک توقف نمی یابد چون وقفه ها در حرکت ما ناشی از بی صبری است.

لشکرها وقت مقابل هم صف آرایی می کنند آن کسی که زودتر صبرش تمام می شود، شکست می خورد، او که دیرتر صبر و مقاومتش تمام شود، پیروز می شود چون مواجه می شود با لحظه ای که طرف مقابل صبرش را از دست داده است.

در همه میدان ها همین طور است، در مقابله با مشکلات و موانع طبیعی و همه موانعی که سد راه انسان در همه حرکت های کمال می شوند، اگر صبر تمام نشود، آن مانع تمام خواهد شد؛ اینکه گفته می شود اسلام پیروزی است یعنی این، اینکه گفته می شود: «وَ إِنَّ جُنْدَنا لَهُمُ الْغالِبُونَ» یعنی این.

جندالله، حزب الله، بنده خدا و عبادالله با ارتباط و اتصال با آن منبع لایزال در مقابل همه مشکلاتی که انسان ممکن است مغلوب آنها شود، ایستادگی می کنند. وقتی این سو ایستادگی بود آن طرف به طور طبیعی زوال است.

 البته اگر اسم ما حزب الله و جندالله باشد اما آن ارتباط و اتصال را نداشته باشیم چنین تضمینی وجود ندارد، این ارتباط را باید برقرار کرد.»2

بنابر آنچه بیان شد صبر از ویژگی ها و صفاتی است که آراستگی به آن در عبورِ ایمن و سلامت از معرکه مشکلات به شدت به کارمان می آید و کمک می کند تا بر آنها فائق آمده و خود را نبازیم و از آزمون های الهی سربلند بیرون آییم همان طور که حضرت زینب(س) با صبر خود توانستند عاشورای حسینی را به زنده نگاه دارند و اجازه ندهند آنچه در کربلا رخ داد در زمان و مکان محصور شود.  

پی نوشت ها:

1- اصول کافی، ج 2، ص 90؛

2- بیانات در دیدار روسای سه قوه و مسؤولان نظام؛ 19/06/87.