خبرگزاری شبستان، گروه اندیشه: به نقل از طلیعه، حجت الاسلام «محمد کاویانی» در چهارمین نشست اساتید منتخب علوم انسانی اسلامی با موضوع «روانشناسی اسلامی»، با ارائه چارچوب اولیه برای روان شناسی اسلامی (قرآن بنیان)، به عنوان یک مکتب روانشناختی بیان کرد: اگر بخواهیم علم روان شناسی را در طراز جمهوری اسلامی و سطح انقلاب اسلامی مطرح کنیم این علم باید قابلیت تامین نیازهای جامعه را داشته باشد.
عضو هیات علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه با اشاره به اینکه روان شناسی اسلامی صرفا به روش تجربی اکتفا نمی‌کند اظهار کرد: روانشناسی اسلامی رشته و بخشی از علم تجربی است که با رویکرد دینی به بررسی رفتارها می‌پردازد.
وی با بیان اینکه فرآیند اجتهاد سهم اساسی در فراهم سازی روانشناسی اسلامی دارد و خطوط کلی و اصلی آن را ترسیم می‌کند، اظهار کرد: اصلی‌ترین و مهمترین نکته این است که مفاهیم اسلامی یکدیگر را نفی نمی‌کنند، بلکه همه بر محور خداشناسی قرار دارند.
کاویانی با اشاره به اینکه روان شناسی اسلامی می‌خواهد در حیطه «معرفتی اسلام» و «سیستم مفهومی جامع اسلام» کار کند، تصریح کرد: اگر شرایط به گونه‌ای باشد تا محققان بتوانند در این زمینه به تحقیق بیشتری بپردازند رشد قابل‌توجهی در روان شناسی اسلامی صورت خواهد گرفت.
این محقق در پایان سخنانش با اشاره به اینکه فراهم سازی و تدوین روان شناسی اسلامی در بلند مدت صورت می‌گیرد و در کوتاه مدت امکان‌پذیر نیست افزود: برای پاسخ گوئی به نیازهای روان شناختی جامعه اسلامی، باید به لحاظ نظری و مفهومی یک نقشه راه ترسیم شود که انسجام مفهومی و نظری را در خود داشته باشد.
قلب نقطه‌ای میان نفس انسان و روح است/ سهم مهم ایمان در پیش‌برد سلامت روان
همچنین در ادامه این نشست «محمد باقر کجباف» طی سخنانی اظهار کرد: امروزه مطالعات متعددی توسط اندیشمندان و صاحبنظران در رابطه با مذهب و اهمیت آن در تأمین بهداشت روانی در کل دنیا صورت گرفته که بر اساس نظرات و یافته‌های آنها مذهب نقش اثرگذار و انکارناپذیری بر سلامت جسم، روان و دیگر ابعاد زندگی بشر دارد.
استاد گروه روان شناسی دانشگاه اصفهان ادامه داد: بر اساس این تحقیقات نشان داده شده مذهب سهم مهمی در کیفیت زندگی برای بسیاری از مردم در سراسر جهان دارد و معنای زندگی، ایمان و اتصال به یک موجود روحانی، سهم قابل توجهی را در بالا بردن کیفیت زندگی و فراتر بردن سلامت روان دارد.
کجباف در ادامه افزود: سلامت روح و نفس انسان با ذکر تقویت می‌شود، اما اگر هوای نفس بر نفس انسان غلبه کند، آثار پیروی از آن انسان را گمراه و موجب بیماری قلب می‌کند که در اثر آن قلب ارتباط خود را با فطرت از دست می‌دهد و تنها با «نفس مسوله» خویش در ارتباط خواهد بود.
وی با بیان اینکه مفاهیم اسلامی، قلب مفهومی متافیزیکی است که حقیقت انسان‌ها را تشکیل می‌دهد، اظهار کرد: قلب نقطه‌ای میان نفس انسان و روح است؛ بدین شکل که قلب هر آنچه محصول نفس انسان است را جذب می‌کند و از سوی دیگر الهاماتی را از روح انسان دریافت می‌کند.
استاد گروه روان شناسی دانشگاه اصفهان با اشاره به شباهت تقوا با «گسلش شناختی» تصریح کرد: شباهت این دو در این است که تقوا دارای بعد شناختی است و در مواقعی به کار می‌رود که هنوز گناهی صورت نگرفته و درواقع با جدایی شناختی فرد از احادیث نفس، مانع از ارتکاب به گناه می‌شود.
کجباف ادامه داد: الگوی نظری پذیرش و تعهد بر اساس مفاهیم اسلامی و فرآیند‌های روان شناختی، قلب سلیم را در مرکز قرار می‌دهد که ذیل آن فطرت، تقوا، شرح صدر، ذکر، ایمان و عمل صالح ارائه شده است.
وی افزود: الگوی نظری و مقدماتی آسیب شناسی روانی «اکت» مطابق با مفاهیم اسلامی نیز قلب مریض را در مرکز قرار می‌دهد و «نفس مسوله»، پیروی از هوای نفس، ضیق صدر، خوف و حزن، ضلالت و فجور را از جمله مفاهیم شش ضلعی آسیب شناسی هستند که منجر به بیمار شدن قلب می‌شوند.
استاد گروه روان شناسی دانشگاه اصفهان در پایان اذعان کرد: پژوهش حاضر با هدف مقایسه مفاهیم نظری رویکرد روانشناختی درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد با مفاهیم اسلامی (قرآن کریم، تفسیر المیزان و اصول کافی) و ارائه الگوی نظری و مقدماتی پذیرش و تعهد بر اساس مفاهیم اسلامی است مطرح شده است.
پرداختن روان‌شناسان به مفهوم و قلمرو دین ضروری است
همچنین در ادامه این نشست، حجت الاسلام «عباسعلی شاملی» در چهارمین نشست اساتید منتخب علوم انسانی اسلامی با موضوع «روان شناسی اسلامی»، اظهار کرد: از ابتدای انقلاب اسلامی موضوعاتی که در باب روان شناسی اسلامی مطرح شده به نظریات پیشگامان این حوزه اکتفا شده و با توجه به اینکه نظریات این علم نشات گرفته از مبانی غرب است بنابراین قابل عرضه جهانی نیست و نیاز است تا در این زمینه تحقیق و بررسی بیشتری انجام شود.
رئیس انجمن روانشناسی اسلامی پرداختن به اصل دین، شناسایی مفهوم و قلمرو دین را برای همه روان شناسان ضروری دانست و گفت: به نظر می‌رسد اساتید حوزه و دانشگاه در نظریه با کمبود مواجه هستند از این رو پرداختن به متون دینی و اسلامی سازی روان شناسی یکی از ضروریات این حوزه به شمار می‌آید.
وی تاکید کرد: تلاش برای اسلامی سازی دانش روان شناسی یا تولید دانش روان شناسی اسلامی از جمله محورهای مهم پژوهش است که از آغاز انقلاب اسلامی و شکل‌گیری انقلاب فرهنگی در کشور از دغدغه‌های اصلی صاحبان اندیشه و قلم در عرصه‌های علوم انسانی و اجتماعی بوده است.
شاملی ادامه داد: همگرایی یا واگرایی دین و علم در موضوع و مسائل، یگانگی یا دوگانگی زبان بیان مسائل در دین و علم، یگانگی یا دوگانگی روش پژوهش در دین و علم و چگونگی انتساب علم به دین برخی از چالش‌های اصلی این نهضت است.
وی با بیان اینکه استفاده از اندیشه‌های عالم بزرگ شهید محمد باقر صدر در حوزه روانشناسی دینی بسیار راهگشا خواهد بود، اضافه کرد: در اندیشه این فقیه بزرگ قرآن پژوهی و استخراج آیات و مفاهیم قرآن پیش نیاز همه علوم به شمار می‌آید.
رئیس انجمن روانشناسی اسلامی تصریح کرد: نقد مبانی و بنایی، عرضه روش پژوهش ویژه در منابع دین برای استخراج و تولید علم دینی، راه‌اندازی پژوهش‌های زمان مند خُرد و مسأله محور، تلاش برای تدوین و تبیین نظریه یا نظریات اسلامی روان شناختی با هدف تجمیع خوشه‌ای یافته‌ها در پژوهش‌های مسأله محور، برخی از پیش نیازهای طولی یا عرضی این جریان فکری در جمهوری اسلامی ایران است.
وی مطرح کرد: این نهضت بزرگ، هنوز دوران کودکی و بلکه نوزادی خود را پشت سر می‌گذارد و چه بسا ایرانیان همانند غربی ها، ناچار باشند یک رنسانس جدیدی را تجربه و پشت سر بگذارند تا موفق به تولید علوم دینی در عرصه‌های علوم انسانی و اجتماعی شوند.
حجت الاسلام شاملی علامه مصباح یزدی را از پیشگامان این نهضت بزرگ در حوزه علمیه قم ذکر کرد و گفت: اسلامی سازی علوم بیش از آن که یک نهضت درون دینی در راستای تولید علوم با وصف و صبغه اسلامی باشد یک زاویه انحرافی است که اندیشمندان مسلمان را از مشارکت در توسعه و تعمیق علوم در سطح جهانی و برون دینی باز می‌دارد.
وی در پایان سخنانش گفت: مفهوم شناسی و قلمروسنجی دین، بازخوانی همگرایی یا واگرایی دین و علم، بازخوانی واگرایی یا همگرایی دین و فلسفه یا عقل و وحی، گذراندن واحد معرفت شناسی اسلامی و انسان شناسی اسلامی ویژه دانشجویان از جمله پیش نیازهای جدی برای مشارکت جوانان حوزوی و دانشگاهی در این نهضت بزرگ است.
نظر شما