خبرگزاری شبستان-آران و بیدگل: طلوع خورشید فردا کمی در تأخیر است و به زمینیان فرصتی داده تا آخرین لحظات پاییز را با نخستین لحظات زمستانی پیوند زده و در درازترین شب سال، باهم بودن را ارج نهند.
امروز آخرین روز برگ ریزان پاییز است. فصل خزان، رخت خود را می بندد و برای ثانیه های بیشتر ماندن تقلّا می کند؛ طلوع خورشید فردا کمی در تأخیر است و به زمینیان فرصتی داده تا آخرین لحظات پاییز را با نخستین لحظات زمستانی پیوند زده و در درازترین شب سال، باهم بودن را ارج نهند و برای تجدید صمیمانه دیدارها، رفع کدورت ها و استواری هم دلی ها تلاش کنند.
«یلدا» یکی از جشن‌های همگانی ایران کهن است که همزمان با آغاز انقلاب زمستانی در آخرین شب فصل پاییز از زمان بین غروب آفتاب ۳۰ آذر تا طلوع آفتاب نخستین روز زمستان برگزار می شود.
این جشن از هفت هزار سال پیش تاکنون در میان ایرانیان برگزار می شود. در آن زمان، نیاکان ما به دانش «گاه شماری» دست پیدا کردند و دریافتند که نخستین شب زمستان، بلندترین شب سال است.
پیشینیان براین باور بودند که در این شب، فرشته بدی‌ها (اهریمن) با فرشته خوبی‌ها (امشاسپندان) به جنگ می‌پردازند و در این نبرد طولانی که برابر طولانی‌ترین شب سال است، بالاخره فرشته خوبی‌ها، اهریمن را شکست داده و تاریکی از روشنایی شکست می‌خورد و صبح بعد زاده شدن مجدد خورشید، آغاز می‌گردد.
در منطقه آران و بیدگل از این شب با نام «شب چله» یاد می کنند چرا که واژه چلّه مخفف چهله و برگرفته از عدد چهل صرفاً نشان‌دهنده گذشت یک دوره زمانی است که شاید الزاما چهل روز هم نباشد.
عده ای دیگر بر این عقیده اند که یلدا، شب چله است چرا که دهم بهمن ماه موعد «جشن سده» یکی دیگر از جشن های کهن ایران زمین بوده و فاصله بین این دو جشن کهن ایرانی چهل روز است پس آغازین شب از این چهل روز، شب چله نامگذاری شده است.
این شب، مجالی برای تمرین سنت های خوب صله رحم، دید و بازدید خانوادگی، یاد کردن از بزرگ ترها، عذرخواهی و بخشش، تلاوت قرآن و خواندن دعا، تفأل به حافظ، شاهنامه خوانی و شنیدن حکایت های آموزنده از پدربزرگ ها و مادر بزرگ ها و زنده کردن اصالت هاست.
کمتر کسی است که علیرغم تکنولوژی های پیشرفته و سیستم های گرمایشی، آیین های زیبای شب یلدا را همانند گذشته اجرا نکند. خانه های اهالی آران و بیدگل در شب یلدا با برپایی کرسی و گذاشتن مجمعه- سینی بزرگ کنگره ای مسی- بر روی کرسی، حال و هوای زمستانی به خود می گیرد.
اهالی خوش ذوق آران و بیدگل در این ایام معمولا اتاق خود را با اشیای قدیمی همچون «چراغ نفتی علاءالدین و والور»، «چراغ گردسوز»، « سماور زغالی»، «رادیو » تزیین می کنند و این فضای سنّتی بهانه ای برای جمع شدن دوست و فامیل در گرداگرد آن می شود.
هرچند سال‌هاست که برف و باران به عنوان مهم‌ترین نماد زمستان، یکی از غایبان یلدا در دیار کویری آران و بیدگل است، اما اگر این نعمت روی خوش به مردم نشان دهد و ببارد، معجونی با ترکیب برف و شیره انگور یا خرما در کرسی گرم زمستانی، محفل خانواده های آران و بیدگلی را حال و هوایی دیگر می بخشد.
در این شب فراموش نشدنی، بزرگترها حافظ می‌خوانند، کودکان اتل متل بازی می کنند و جوان ترها هم با بازی های دسته جمعی بومی، شب نشینی خود را تکمیل می کنند؛ در این بین بازار خاطره گویی، لطیفه و مشاعره هم گرم است.
یکی از رسوم این شب کویر نشسینان آران و بیدگل، خوانچه فرستادن است که در آن تازه داماد برای نامزد هدایایی می فرستد. این هدایا در گذشته شامل لباس، شاخه گل و تنقلات بود که در ظروف مسی تزیین شده با سفره و پارچه‌های گلدوزی قرار داده می‌شد و این سنت، در بین عروس و داماد ها که مدتی از هم دور بودند بیشتر رایج بود.
در آران و بیدگل معمولا آغاز برداشت شلغم، چغندر و زردک مقارن با شب یلدا است، این محصولات نیز برای تقویت بدن در مقابل سرمای پاییز و زمستان، در سفره‌های شب یلدا جایگاه ویژه‌ای دارد.
هندوانه شب یلدا مظهر شیرینی، خونگرمی، سرسبزی و سرخ‌فامی، شادابی و سرزندگی است. در گذشته های دور، عده ای از مردم این دیار بر این باور بودند که خوردن هندوانه در شب چله زمستان، آنان را از گرمای سوزان چله تابستان در کویر تفتیده در امان نگه خواهد داشت، و عده ای نیز تصور می کردند که هندوانه شب یلدا آنان را از سموم نیش عقرب سیاه کویر محافظت می کند، این نیز بهانه شد تا این محصول تابستانی نیز نقش مهمی در سبد یلدایی مردم این شهر داشته باشد.
انار، سیب قرمز و میوه های گوناگون که همه، جنبه نمادی دارند و نشانه برکت، تندرستی، فراوانی و شادکامی است از دیگر تزئینات سفره شب یلدا به حساب می آید.
در این شب به یادماندنی، پخت غذاهای سنتی و بومی این شهر همچون «حلیم محلی»، «شامی نخودچی»، «قیمه ریزه»، «گوشت و لوبیا»، «کاچی»، «کال جوش» و «کوفته برنج» در سبد غذایی مادربزرگ ها قرار می گیرد.
جوزقند، کشمش، نخودچی، گردو، بادام، قیسی، برگه زردآلو یا برگه گلابی هم از جمله آجیل های مردم کویر در سفره شب یلداست.
البته در این شب، مشتاقان سفر به کویر هم کم نیستند، جمع زیادی از جوانان علاقه مند به طبیعت گردی و نجوم، برای نظاره آسمان پرستاره کویر در این شب به یادماندنی، قصد سفر به مرنجاب می کنند و یلدا را دور از زندگی صنعتی، در تاریکی ها و سکوت دلنشین شب کویر می گذرانند./
نظر شما