خبرگزاری شبستان، گروه اندیشه: کتاب، محصول تجربه های بشری و خلاقیت های ذهنی و آموخته های دراز مدت انسان است. سهم کتاب در انتقال دانش ها گاهی به مراتب بیشتر و فراتر از دیگر ابزار آموزشی است. کتاب وسیله ای است که دانش بشری به مدد آن از تباه شدن مصون می ماند و به آیندگان منتقل می شود. این در حالی است که یکی از مشکلات و کاستی های جامعه ما گریز از کتاب و پایین بودن سطح فرهنگ مطالعه است. این نقیصه، ریشه ها و علت های مختلفی می تواند داشته باشد که شاید در رأس آنها «عدم احساس ضرورت» است، در حالی که تحقق اهدافی همچون تمدن سازی و برپایی الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت نیازمند آگاهی و با دانش بودن افراد جامعه است، به مناسب 24 آبان، روز کتاب و کتابخوانی برای بررسی علل پایین بودن سرانه مطالعه در کشور و آثار کتابخوانی روی تمدن سازی گفتگویی با حجت الاسلام «محمد فروهر»، استاد حوزه و پژوهشگر فضای مجازی داشته ایم که در ادامه می خوانید:
در فرهنگ اسلام کسب علم و مطالعه دارای چه جایگاه و ارزشی است؟
در متون دینی، روایات و آیات قرآن کریم سفارش بسیاری بر کسب علم و دانش شده که مقدمه این کسب دانش، مطالعه است و روی این فرهنگ عمومی، همواره در اسلام تاکید شده است و پیامبران الهی و عالمان دینی اهل مطالعه بودند و امروز که برهه ای حساس بعد از پیروزی انقلاب اسلامی است، اهمیت مطالعه بیش از پیش است.
کشور امروز بعد از انقلاب، نظام سازی و تحقق دولت اسلامی، به دنبال تمدن سازی است که این تمدن سازی براساس آیات قرآن کریم: «لِيُظْهِرَهُ عَلَى الدِّينِ كُلِّهِ وَلَوْ كَرِهَ الْمُشْرِكُونَ؛ تا آن را بر همه ادیان عالم تسلط و برتری دهد هر چند مشرکان ناراضی و مخالف باشند» امری بسیار مهم و دارای الزامات است.
الزامات لازم در یک جامعه برای تحقق تمدن سازی براساس آموزه های دینی چیست؟
جامعه ای قادر به تمدن سازی است که اهل مطالعه و آگاهی باشد و زیرا تمدن سازی با شعار، زور و قلدری محقق نمی شود به عنوان مثال منطق امروز کشور آمریکا را بررسی کنید، در این کشور امروز با حباب های دلار و زورگویی به دنبال متقاعد کردن جهان برای تحمیل فرهنگ خود هستند، درحالی که سران آنها نیز به این نتیجه رسیده اند که این روش پاسخگو نیست.
الزام تمدن سازی مطالعه آحاد جامعه به ویژه نخبگان است و این مطالعه نیز باید فرهنگ سازی و اجرا شود.
وضعیت مطالعه را در کشور ایران چگونه ارزیابی می کنید؟
وضعیت مطالعه امروز به طور کامل در کشور دگرگون شده است و براساس آمارهای رسمی و غیررسمی، سرانه مطالعه ایرانیان بسیار پایین تر از حد معمول است که علل بسیاری موجب این کاهش شده است.
چه عوامل و عللی موجب کاهش رسانه مطالعه در کشور شد؟
اولین علت، کاهش فرهنگ سازی مطالعه در جامعه بود، نظام آموزشی و رسانه های کشور به عنوان مهمترین ارکان فرهنگ سازی کشور به هیچ وجه در این زمینه مناسب عمل نکردند تا جایی که مقام معظم رهبری از کمبود مطالعه در کشور ابراز ناراحتی کردند.
علت دیگر حذف طرح های حمایتی از نشر و فروش کتاب بود که موجب افزایش قیمت کتاب ها و به طبع کاهش قدرت خرید مردم شد، در حالی که کتاب باید در دسترس و ارزان قیمت باشد تا مردم بتوانند به راحتی خریداری و مطالعه کنند.
یکی از علل مهم کاهش سرانه مطالعه، رواج فضای مجازی در کشور بود که این روند موجب گرایش مردم به سمت مطالعات به تعبیری فست فودی و سریع شد زیرا حوصله مطالعه متون بلند را نداشتند و این روند از حدود 8 سال پیش آغاز شد و علاجی اندیشیده نشد تا جایی که به طور کامل، ذائقه مردم تغییر کرد.
مطالعه فست فودی مردم در فضای مجازی چه آسیب هایی برای جامعه در راستای تلاش برای تمدن سازی در جهان دارد؟
فضای مجازی انبوهی از اطلاعات را بدون دسته بندی و موضوع بندی در اختیار مخاطب قرار می دهد، در حالی که توصیه همواره این گونه است که باید دسته بندی شده به مطالعه پرداخت تا در ذهن جای گیرد.
فضای مجازی فرصت ها و بسترهای بسیاری برای مردم ایجاد کرد اما در کنار آن تیرخلاصی به وضعیت سرانه مطالعه کشور زد. اطلاعات موجود در فضای مجازی فاقد سند است به طوری که ممکن است روایتی از ائمه اطهار(ع) به کوروش و پرفسور سمیعی نسبت داده شود و یا بالعکس که معتقدم مطالب موجود در این فضا سوء گیری جدی دارد.
امروز در فضای مجازی با یک فیلترینگ حبابی روبرو هستیم که اگر یک محتوایی جستجو شود، فرایند این جستجو یک فیلترینگ هوشمند دارد که مطالب را براساس چیدمانی خاص ارائه می کند. به طور مثال در اینستاگرام با جستجوی یک عبارت، کمتر صفحات انقلابی به عنوان اولین پیشنهادات ارائه می شود و این یک بازی پیچیده و مدیریت شده است و خروجی این امر مدیریت و کنترل مخاطب است.
به طور مثال اگر انقلاب اسلامی در اینستاگرام یا گوگل جستجو شود، در صورتی که دارای 100 مطلب مرتبط باشد که 30 مورد آن سیاه نمایی پیرامون انقلاب باشد، اول آنان نمایش داده می شود و یا اگر عبارت شیعه جستجو شود، تصاویر قمه زنی ابتدا نمایش داده می شود.
فردی که مطالعه کمی دارد با حضور در این فضای مجازی سوگیری و مدیریت شده قطعا منحرف می شود و نمی تواند نقشی عمیق در تمدن سازی ایفا کند زیرا تمدن سازی به معنای ارائه یک تز جهانی به منظور تغییر و تحول در سطح جهان است و این هدف با ناآگاهی و عدم مطالعه و گرفتار شدن در گرداب این گونه سوگیری های فضای مجازی محقق نخواهد شد.
راه برون رفت از این آسیب های فضای مجازی چیست؟
نهادها و سازمان های فعال در زمینه فرهنگ سازی کشور دارای نقشی کمرنگ هستند لذا برای رفع این مشکل نیز نمی توان سیستمی و نهادمحور عمل کرد بلکه باید بر توان عمومی تکیه کرد و به واسطه مردم به جریان سازی و فرهنگ سازی پرداخت. امروزه بسیاری از رویدادهای کشور با جریان سازی عمومی پیش رفته و موفق شده است.
پیاده روی اربعین مثالی است که بدون حضور نهادها و ارگان ها با عشق و جریان سازی مردمی هرساله انجام می گیرد لذا در زمینه فرهنگ سازی مطالعه نیز نیازمند همچنین نگاه و جریانی هستیم که در گام اول افراد نخبه و تاثیرگذار جامعه باید عطش را در میان مردم ایجاد کنند تا مردم مطالعه را به عنوان یک ضرورت مهم زندگی خود تلقی کنند تا در گام بعدی فرهنگ سازی و جریان سازی مردمی مشابه اربعین رخ دهد.
مسئولین و نهادها نیز می توانند با ارائه خدمات و تسهیلاتی زمینه را برای تهیه و خرید آسان و ارزان کتاب توسط مردم فراهم کنند زیرا امروزه در استان قم، کتاب فروشی های شهر به دلیل فروش پایین و عدم استقبال مردم در حال تعطیل شدن و تبدیل گشتن به فست فود و دیگر مشاغل هستند بنابراین حمایت مسئولین از بازار نشر بسیار مهم است تا سرانه مطالعه به جایگاه اصلی خود بازگردد.
برای ترویج فرهنگ مطالعه در کشور باید به صورت هنرمندانه در رسانه ها به تبلیغ و ترویج پرداخت، عرصه هنر فضای بازی است که می تواند با ظرافت های آن، مردم به سمت کتابخوانی دعوت شوند، البته در این راستا باید از کارهای کلیشه ای پرهیز کرد.
نظر شما