« لاکچری نمایی»؛ آفت مجالس حسینی/کدام گریه بر امام حسین(ع) سبب آمرزش می شود؟

به گزارش خبرنگار گروه اندیشه خبرگزاری شبستان: «ما معتقد به عظمت، عصمت و بزرگواری امام حسین(ع) هستیم و ایشان را دوست داریم. در محمل رفتاری، سینه می ‏زنیم، نذری می‏ دهیم، اشک می ‏ریزیم، و ... . همچنین در محمل مادی از نمادهای مشکی مثل لباس سیاه، کتیبه ‏ها و پرچم‏ های سیاه و مهر و تسبیح تربیت امام حسین(ع) استفاده می‏ کنیم. این محمل ها باید با یکدیگر همخوانی داشته باشند. مثلاً نمی ‏شود در زمین غصبی مسجد درست کنید، یا پشت به قبله نماز بخوانید، باید مطابق قانون شریعت عمل کنید. در عزای حسینی هم باید این محمل ها با یکدیگر هماهنگ و سازوار و سازگار باشند.

بنابر این، وقتی کسی لباس مشکی پوشید، در عزای امام حسین(ع) شرکت کرد، حتی کمک مالی و مادی داشت و نذری داد باید اعتقاد خود را هم نزدیک به سیره حسینی کند، در غیر این صورت عملاً به هدف امام حسین(ع) نزدیک نشده است.

در صورتی می توان گفت که در مسیر حضرت سیدالشهداء(ع) حرکت  کرده ایم که علاوه بر شرکت در مجالس حسینی، اخلاق و رفتار حسینی هم داشته باشیم. تجمل گرایی و اسراف هم مربوط به محمل رفتاری و مادی است و باید در این محمل ملاک اهل بیت(ع) را مورد توجه قرار دهیم و از اسراف بپرهیزیم. به هر حال اصل کار یعنی برپایی مراسم عزاداری و نذری دادن خوب است اما باید آسیب ها را به حداقل رساند.»

این جملات بخش هایی از مباحث رضا لکزایی، پژوهشگر پژوهشگاه بین‌المللی جامعه المصطفی(ص) است که در بررسی و آسیب شناسی بروز برخی لاکچری نمایی ها و اسراف ها در مجالس حسینی با خبرنگار شبستان در میان گذاشته است. در ادامه مشروح این گفت وگو تقدیم حضورتان می شود: 

یکی از آسیب های مجالس حسینی آمیخته شدن به لاکچری نمایی و تجملات است، آمیختگی این مجالس با تجمل گرایی و اسراف چقدر ما را از روح عزاداری که همان بیداری و بصیرت حسینی است، دور می کند؟

روش و منشی که ما به عنوان یک مسلمان در زندگی خود پیاده می کنیم، چهار محمل اعتقادی، عاطفی، رفتاری و مادی دارد؛ مثلاً انسانی در محمل اعتقادی توحید را قبول دارد؛ در محمل عاطفی انبیای الهی و اولیای خدا را دوست دارد، در محمل رفتاری نماز می‏ خواند و در محمل مادی و فیزیکی هم مسجد می ‏سازد.

ما معتقد به عظمت و عصمت و بزرگواری امام حسین(ع) هستیم و ایشان را دوست داریم. در محمل رفتاری، سینه می ‏زنیم، نذری می ‏دهیم، اشک می ‏ریزیم، و ... . در محمل مادی هم از نمادهایی مثل لباس سیاه، کتیبه ‏ها و پرچم ‏های سیاه و مهر و تسبیح تربت امام حسین(ع) استفاده می ‏کنیم. آن وقت این چهار محمل باید با یکدیگر همخوانی داشته باشند. مثلاً نمی ‏شود در زمین غصبی مسجد درست کنید، یا پشت به قبله نماز بخوانید، باید مطابق قانون شریعت عمل کنید؛ در عزای حسینی هم باید این چهار محمل با یکدیگر هماهنگ و سازوار و سازگار باشند.

بنابر این، وقتی کسی لباس مشکی پوشید، در عزای امام حسین(ع) شرکت کرد، حتی کمک مالی و مادی داشت و یا نذر کرد باید اعتقاد خود را هم نزدیک به سیره حسینی کند در غیر این صورت عملاً به هدف امام حسین(ع) نزدیک نشده است.

با این مقدمه در صورتی می توان گفت که در مسیر حضرت اباعبدالله الحسین(ع) حرکت کرده ایم که علاوه بر شرکت در مجالس، اخلاق و رفتار حسینی داشته باشیم، نماز هم بخوانیم، کسب حلال داشته باشیم. امام حسین(ع) وقتی به کربلا آمد آن زمین را خرید و فرمود: مزار ما اینجاست. به اصحاب نیز فرمود: اگر کسی حق الناسی بر گردنش هست، ازکربلا برود و آن حق را بپردازد.

تجمل گرایی و اسراف هم مربوط به محمل رفتاری و مادی است و لذا باید در این محمل ملاک اهل بیت(ع) را مورد توجه قرار دهیم و از اسراف بپرهیزیم. به هر حال اصل کار یعنی برپایی مراسم عزاداری و نذری دادن خوب است اما باید آسیب ها را به حداقل رساند.

حرکت امام حسین(ع) برای خدا بود نه خودنمایی، گاهی افراد برای به رخ کشیدن ثروت خود و مشهور شدن دست به کارهای عجیبی می زنند. این رویه نمی تواند آن سبک زندگی ای باشد که اهل بیت(ع) و امام حسین(ع) سعی در ترویج اش داشتند. این قبیل رفتارها در عزاداری های حسینی آن روحیه و فضای سنتی را از بین می برد و فرعیات را اصل قرار می دهد.

در روایات آمده و نیز در منابر تصریح می شود که گریه بر مصائب امام حسین(ع) آبی است بر آتش گناهان و در واقع کفاره همه گناهان آدمی است و سبب آمرزش بندگان می شود، برخی این مسئله را دستمایه شبهه افکنی علیه شیعه کرده اند که چطور یک قطره اشک همه گناهان را می آمرزد؟ واقعیت این مسئله چیست و چه اشکی و با چه کیفیتی در مصائب امام حسین(ع) کفاره گناهان می شود؟

این طور به نظر می ‏رسد که زمانِ امام سجاد(ع)  و امام باقر (ع) عزاداری برای امام حسین)u( ممنوع بود. امام باقر(ع) با آن وصیتی که داشت، خط شکنی کرد و بعد که امویان و مروانیان سقوط کردند و نوبت به بنی عباس رسید با استفاده از فرصت پیش آمده، امام صادق(ع) مستقیماً به اهمیت عزاداری و اشک ریختن و تباکی و شعر گفتن و ... برای حضرت سیدالشهداء(ع) تصریح کردند.

اشک ریختن و حتی نفس کشیدن همراه با غم و غصه و حزن، به خاطر مصائب اهل بیت (ع) مطلوب است، منتهی مساله ای که اهمیت دارد اینکه اشک برای امام حسین(ع) را باید در مجموعه آموزه های کربلایی درک کنیم. یعنی به گونه ای باشد که هر چهار محمل با هم همخوانی داشته باشد، چون امام صادق(ع) در حدیثی می‏ فرماید: «شفاعت ما به کسی که نماز را سبک بشمارد، نمی‏ رسد». آن روایت معروف درباره اشک ریختن هم از امام صادق(ع) است. حالا معنای فرمایش امام(ع) این است: کسی که مقید به تعالیم و معارف دین است و برای مصائب اهل بیت(ع) و حضرت سیدالشهداء(ع) هم بگرید، خدا گناهانش را می‏ بخشد؛ یعنی روایت به این معنا نیست که کسی بیاید و اشک بریزد و توبه هم نکند و اگر حق الله یا حق الناسی بر گردنش هست و  آن را هم ادا نکند و فقط اشک بریزد و بخشیده شود.

به تعبیر یکی از بزرگان: این منطق انسان های تنبل است که گریه کنیم، بخشیده می شویم؛ به این معنا که برخی تصور می کنند اگر در طول سال هر کاری که می خواهند انجام دهند اما بعد در ایام محرم و به ویژه عاشورا سینه زنی کنند و اشک بریزند، پاک و منزه می شوند، نه! این درست نیست و این شیوه آدم های تنبل است، نه منطق اسلام.

یعنی اشک ها و شور ما باید همراه با شعور و بصیرت باشد تا بتواند آثاری را که در روایات تصریح شده، احصاء کند؟

باید اول بفهمیم که چرا امام حسین(ع) با وجودی که می دانست قرار است چه شود به کربلا رفت و شهید شد. حضرت(ع) می خواست یک نظام سیاسی باطل را از بین ببرد و یک نظام سیاسی حقانی را تاسیس کند، در نامه هم نوشت که ما برای اصلاح و امر به معروف قیام کرده ‏ایم، که بزرگ ‏ترین معروف و بزرگ‏ترین اصلاح، اصلاح نظام سیاسی باطل بود که داشت به اسم اسلام، اسلام را نابود می‏ کرد. لذا این اشک اگر با خلوص باشد معنایش اتحاد با هدف حسینی است، و نشان دهنده عاطفه و محبت و علاقه‏ ای است که ما به سیدالشهدا(ع) داریم و نشان می دهیم که پیرو راه ایشان هستیم. اما اینکه فقط اشک ریخته شود و نماز و عمل قرآنی امام حسین(ع) را نبینیم این شکل کاریکاتوری از عزاداری است و با هدف امام حسین(ع) هماهنگی ندارد.

البته شکی نیست که اشک در مجلس عزای امام حسین(ع) برای ما به مثابه کاتالیزور و تصفیه کننده است؛ چه بسیار کسانی که با حضور در مجالس حسینی از گذشته خود توبه کردند و به راه آمدند. از سوی دیگر توجه داشته باشیم، آنچه در این حدیث ذکر شده، می تواند ابعاد مختلفی داشته باشد. به عنوان نمونه حدیث را باید به زمان خودش بُرد، مثلاً در دورانی یک حاکم خونریزی مثل حجاج بن یوسف هست که وقتی حتی احتمال می داد که فلان شخص محب اهل بیت(ع) است، دستور به ریختن خون او می داد، یعنی به صرف احتمال، خون می ریخت.

در چنین فضایی اگر کسی می آمد و در مظلومیت امام حسین(ع) گریه می کرد، نشان از اخلاص و اعتقاد و پیوند روحی شدید او به امام حسین(ع) و راه ایشان داشت. اگر کسی این قدر معتقد بود که چنین ریسکی را می پذیرفت در این صورت شاید این یک قطره مصداق آن حدیث می شد، چون بیان کننده این بود که به قول معروف طرف خیلی کار درست است. بنابراین به طور کلی باید گفت که اشک ریختن برای امام حسین(ع) در روزگار کنونی باید با آگاهی و بصیرت باشد.