خبرگزاری شبستان//خراسان رضوی
اشاره:
از زمان خاکسپاری امام رضا(ع) در باغ حُمیدبن قحطبه و پیدایش آرام‌آرام شهری به نام مشهد، این سرزمین مهد علما و دانشمندان فرهیخته اسلامی شد که علوم و معارف اسلامی از این مرکز به جهان مصادره می شود و اینک برگی دیگر از برگ های تاریخ سرزمین خورشید...
قزوینی، هاشم (1270-1339 هـ. ش)
آیت‌الله حاج شیخ هاشم قزوینی از بزرگان علما و مدرسان قرن چهاردهم هجری حوزه علمیه مشهد است. در سال 1270 هـ. ش در شهر قزوین متولد شد. مقدمات و قسمتی از سطح را در این شهر و تهران آموخت و عازم نجف شد. سپس به مشهد رفت و مدتی از محضر آیت‌الله حاج میرزا محمد آقازاده و آیت‌الله میرزا مهدی غروی اصفهانی استفاده برد و خود به تدریس سطوح عالی و خارج پرداخت.
آیت‌الله واعظ طبسی، آیت‌الله حاج میرزا مهدی نوغانی، استاد محمدتقی شریعتی، استاد کاظم مدیر شانه‌چی، استاد محمدرضا حکیمی، آیت‌الله صالحی و در رأس همه آنها آیت‌الله خامنهای از شاگردان مکتب مرحوم قزوینی به شمار می‌روند. بدون تردید مهمترین نقش شیخ هاشم قزوینی نه تدریس، بلکه تعلیم بوده است. آیت‌الله شیخ هاشم قزوینی در طول حیات خود، در جریانهای مهم سیاسی خراسان شرکت فعال داشت. ایشان از نقش‌آفرینان واقعه گوهرشاد بود.
مرحوم شیخ هاشم قزوینی سرانجام در روز 20 ربیع‌الثانی 1381 ه.ق/ 22 مهر 1339 هـ. ش درگذشت و پیکرش در راهرو رواق دارالضیافه حرم مطهر رضوی واقع در سمت راست ایوان طلای صحن آزادی که در حال حاضر کفشداری شماره 7 است، به خاک سپرده شد.
محدث خراسانی، علی (1329-1370 ه.ق)
حاج شیخ علی محدث خراسانی، فرزند حاج شیخ حسن واعظ پایین‌خیابانی از واعظان نامدار خراسان بهشمار میرفت که در زهد و پارسایی کممانند و مورد احترام عموم مردم بود.
در سال 1329 ه.ق در بیت علم و عمل، زاده شد، ادبیات را نزد حاج شیخ عبدالعلی و میرزا عبدالجواد ادیب نیشابوری فراگرفت و سطح را در حلقه درس میرزامحمدباقر، مدرس اول آستان قدس رضوی، آقا شیخ موسی خوانساری و حاج شیخحسن برسی شرکت جست، معقول را از آقابزرگ حکیم، خارج اصول را از میرزا محمد آقازاده آموخت و برای ادامه تحصیل به نجف رفت و در سلک شاگردان آیات سیدابوالحسن اصفهانی و حاجآقا ضیاءالدین عراقی درآمد.
پس از مدتی به مشهد بازگشت و خارج فقه و معارف را از محضر آیت‌الله میرزا مهدی اصفهانی بهره برد و تا مرگ استاد، او را رها نساخت. خورشید عمر ایشان روز هفتم ربیع‌الاول سال 1370 ه.ق، تنگ غروب آفتاب، غروب کرد و فردای آن روز، تن آرام‌یافته‌اش در صحن نو، حجره سوم ضلع شمالی، به دل خاک سپرده شد.
محقق سبزواری، محمدباقر (1017-1090 ه.ق)
ملا محمدباقر، فرزند ملامحمد مؤمن خراسانی، مشهور به فاضل و محقق سبزواری از مشاهیر علما، فقها و اندیشمندان جامع قرن یازدهم هجری است. وی به سال 1017 ه.ق در روستای نامن سبزوار به دنیا آمد. روزگار جوانی را در اصفهان گذراند و تحت تأثیر مکتب اصفهان، در دو قلمرو فقه و فلسفه، به کمال رسید.
و از بزرگان اصحاب مجلسی اول و شاگردان بلندپایه شیخ بهایی بود و در علوم نظری از تلامیذ میرزا ابوالقاسم فندرسکی و قاضی معز است و از شیخ بهایی و سیدحسین بن حیدر علی اصفهانی و حسن قائنی رضوی و ملاحسینعلی، فرزند ملاعبدالله شوشتری روایت می‌کند.
ایشان هفتم ربیع‌الاول 1090 ه.ق در مشهد درگذشت و بنا به وصیتش در مدرسه میرزا جعفر، کنار قبر شیخ محمد عاملی و ملا میرزا شیروانی و فرزند شیخ دفن شد. فرزندان او مولانا محمد هادی و مولانا میرزا جعفر، هر دو اهل علم بودند.
مدیر شانه‌چی، کاظم (1306-1380 هـ. ش)
حجت‌الاسلام و المسلمین استاد کاظم مدیر شانه‌چی در 1306 خورشیدی در مشهد مقدس دیده بدین خاکدان گشود. در مدرسه خیراتخان به تحصیل دروس حوزوی و ادبیات عرب پرداخت و از دروس ادبیات مرحوم شیخ محمدتقی ادیب نیشابوری و مرحوم محقق نوقانی بهره برد.
آنگاه معالم الاصول را نزد آیت‌الله مروارید و شرح لمعه و قوانین را نزد مرحوم حاج میرزا احمد مدرس یزدی و دروس رسائل، مکاسب، کفایه و خارج اصول را نزد آیت‌الله حاج شیخ هاشم قزوینی فرا گرفت.
از دیگر اساتید ایشان مرحوم حاج میرزا احمد کفائی بود. استاد همچنین یک دوره خارج اصول و چند مبحث فقه را نزد مرحوم آیت‌الله العظمی سیدمحمد هادی میلانی آموخت و دروس فلسفه را از محضر حاج شیخ مجتبی قزوینی، حاج شیخ سیف‌الله ایسی و مرحوم الهی قمشه‌ای فراگرفت.
و اجازاتی از حاج آقا بزرگ تهرانی، حاج شیخ هاشم قزوینی، میرزا مهدی الهی قمشه‌ای و حاج میرزا حسین سبزواری دریافت کرد. استاد شانه‌چی با بنیان‌گذاری دانشکده الهیات مشهد در سال 1337 خورشیدی، طی دعوتی از سوی دکتر فیاض، به تدریس فقه و حدیث در دانشکده الهیات پرداخت، که حاصل همت و تلاش بی‌وقفه وی در شناساندن جایگاه علمالحدیث و بسط و رواج آن، تألیف کتابهای ارزشمندی چون "درایه الحدیث"، "علم الحدیث" و "تاریخ حدیث" است. پس از پیروزی انقلاب اسلامی، با تأسیس بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس در سال 1363 خورشیدی، استاد همزمان با عضویت در هیئت مدیره، سرپرستی گروه حدیث بنیاد را نیز عهده‌دار شد.
وی سرانجام در نیمروز 23/2/1381، آخر صفر 1423 در سالروز شهادت هشتمین اختر آسمان ولایت حضرت علی بن موسی‌الرضا عالم آل محمد (ص) چشم از جهان فرو بست و در غرفه 25 صحن آزادی دفن شد.
مروارید، محمدرضا (1299-1338 ه.ق)
حجت‌الاسلام و المسلمین حاج شیخ محمدرضا مروارید فرزند حاج محمدعلی از اتقیای عصر خود بود و در محله دربند علیخان پایین خیابان مشهد سکونت داشت. او در سن 28 سالگی با دختر آیت‌الله حاج شیخ حسنعلی تهرانی ازدواج کرد. مرحوم مروارید با علمای اعلام، حاج شیخ عباس قمی و حاج ملاهاشم (مؤلف منتخب التواریخ) و حاج شیخ حسنعلی اصفهانی (نخودکی) رابطه نزدیک داشت و علاقه آنها به آن مرحوم تا جایی بود که پس از وفات ایشان نیز قطع رابطه نکرده و از فرزند او دلجویی داشته‌اند، مرحوم حاج شیخ عباس قمی گاه به منزل آن مرحوم سر می‌زد و بعضی از تألیفات خود را به فرزند بزرگ ایشان هدیه می‌کرد.
مرحوم مروارید با مرحوم نخودکی عقد اخوت و برادری بسته بود. مرحوم حاج شیخ محمدرضا مروارید هفت روز قبل از وفات خود در سن 38 سالگی در عاشورای سال 1338 ه.ق در منزلش منبر رفت و انقلاب عجیبی به او و مستمعان دست داد و پس از ایراد خطابه بیمار شد.
وی پس از مدتی در اثر همین بیماری، پس از پایان نماز صبح و گفتن لا اله الا الله، به رحمت ایزدی پیوست و پیکر پاکش در حرم مطهر، در رواق دارالسعاده، پایین پای حضرت رضا (علیه‌السلام) دفن شد و در همانجا که آرزو داشت، سر بر آستان آن حضرت گذاشت. آیت‌الله حاج میرزا حسنعلی مروارید و مرحوم حاج محمدباقر مروارید و حاج آقا جلال مروارید فرزندان ایشان هستند.
اصفهانی (نخودکی)، شیخ حسنعلی (1279ه.ق)
حضرت آیت‌الله حاج شیخ حسنعلی اصفهانی نخودکی در نیمه ماه ذیقعده سال 1279 هـ ق در اصفهان به دنیا آمد. علوم مقدماتی را از پدر و معلمان دیگر فرا گرفت و زیر نظر استاد بزرگوارش حاج میرزا محمدصادق که از بزرگان عرفان اسلامی بود، تربیت معنوی و الهی دید.
پدر وی مرحوم ملا علیاکبر، مردی زاهد و پرهیزگار و معاشر اهل علم و تقوی و ملازم مردان حق و حقیقت بود.مرحوم حاج شیخ حسنعلی اصفهانی شب دوشنبه و یا جمعه نیمه ماه ذیالقعدهالحرام سال 1279 هجری قمری با بشارت قبلی مرحوم حاجی محمد صادق در اصفهان در محله معروف به جهانباره که گویند میهمانسرای سلطان سنجر بوده، دیده به جهان میگشاید.
در روز هفدهم شعبان سال 1361 هجری قمری گذشته بود که روح پاکش درسن82 سالگی به جوار حق شتافت. جنازه آن فقید علم و معرفت بر روی هزاران دست از ارادتمندان اندوهگین و سوگوارش، از محله سعدآباد مشهد در خیابان‌های شهر که عموما به حال تعطیل درآمده بود، عبور می‌کرد تا به ده «سمرقند» به محل سکونتشان رسید.
در آنجا بر حسب وصیتشان در آب روان غسل داده شد. برای او تشییع بینظیری ترتیب یافت و در صحن عتیق در جنب ایوان شاه عباس مقابل غرفهای که غرب ایوان است (صحن انقلاب کنونی) دفن شد، شبکه امام رضا(ع) به همین منظور بر آن است تا در حد توان یادکردی از این همسایگان خورشید را در پایگاه خود بیاورد و خوانندگان و زائران گرامی را با شمه‌ای از زندگانی آنان آشنا سازد.
آشتیانی ـ مرتضی (1281 – 1365 ق)
آیةالله حاج شیخ مرتضی آشتیانی فرزند آیةالله حاج میرزا محمدحسن، از علمای نامور سده چهارده هجری است. وی همزمان با درگذشت شیخ مرتضی انصاری (استاد پدرش) به دنیا آمد، و از همین رو مرتضی نام گرفت. مقدمات و سطوح درسی را نزد پدر آموخت، دوره فقه و اصول را در نجف اشرف نزد میرزا حبیب‌الله رشتی و میرزا حسین نوری و حاج میرزا خلیل و آخوند خراسانی گذراند و در اخلاق از شاگردان شیخ محمد بهاری بود.
همزمان با انقلاب مشروطیت به تهران بازگشت و در حوادث مسجد شاه و رخدادهای بانک روس و لغو امتیاز آن، نقش‌آفرین بود؛ به همین دلیل، به فرمان عین‌الدوله از تولیت مدرسه خان مروی و امامت مسجد خازن الملک برکنار شد.
سال 1340 ق. به مشهد آمد و به تدریس و اقامه جماعت پرداخت و به سال 1353 ق (1314 ش) در پی رویداد مسجد گوهرشاد، مشهد را ترک کرد و به زاویه‌ای در حرم حضرت عبدالعظیم رفت. با فروپاشیدن دولت رضاخان در سال 1360 ق به عتبات کوچید و 2 سال در کربلا تدریس کرد، اما به دلیل بیماری به ایران بازگشت و در مشهد ماندگار شد و سرانجام در سال 1365 ق در سن 84 سالگی درگذشت و در رواق دارالسعاده، پایین پای ضریح منور امام رضا(ع) دفن شد.
آقابزرگ حکیم ـ محمدتقی (م 1315 ش)
محمدتقی میرزا عسکری، معروف به آقابزرگ حکیم، فرزند میرزا ذبیح‌الله و نوه میرزا مهدی شهید دروس ابتدایی را در مشهد فرا گرفت و برای ادامه تحصیل و شرکت در دروس حکیم نامور میرزا ابوالحسن جلوه و میرزا هاشم گیلانی اشکوری راهی تهران شد.
در اوج جنبش مشروطه به نجف رفت و بر آخوند خراسانی وارد شد و در محضر وی به شاگردی نشست و پس از فراگیری دروس وی، در سال 1292 ش به مشهد بازگشت و 23 سال باقیمانده عمر خود را در این شهر ماند و در خانه به تدریس آموخته‌های خود پرداخت و بزرگانی همچون حاج آقا حسین قمی، میرزا محمد آقازاده، سید محمدتقی مدرس رضوی، حکیم الهی قمشه‌ای، حاج شیخ محمود حلبی، حاج شیخ مجتبی قزوینی و دیگران در شمار درس‌آموزان او بودند. آقابزرگ به صراحت لهجه، آزادمنشی و وارستگی نامور بود، تند صحبت می‌کرد، در شبانه‌روز به یک وعده خوراک بسنده می‌کرد و کرامت انسانی خود را با چیزی معامله نکرد.
وی در جمادی الثانی سال 1355 ق برابر با 1315 ش. در مشهد درگذشت و بنا به وصیت خود، در دامنه شرقی کوهسنگی به خاک سپرده شد.
آملی ـ محمدتقی (1304 – 1391 ق)
آیت الله حاج شیخ محمدتقی آملی فرزند آیت الله حاج شیخ محمد بن علی، از علمای نامدار عصر حاضر است که سال‌ها در تهران به خدمات علمی و فرهنگی پرداخته است. وی به سال 1304 ق، در سالروز ولادت امام رضا(ع) در تهران زاده شد و در همان جا به تحصیل پرداخت. در سال 1339 ق به نجف رفت و 14 سال از محضر بزرگانی همچون نایینی و اصفهانی و فیروزآبادی و کمپانی و عراقی بهره برد. سال 1352 ق به تهران بازگشت و در مسجد مجدالدوله به اقامه جماعت پرداخت و در منزل خود کرسی تدریس داشت.
در روز 29 شوال 1391 ق پس از اقامه دو رکعت نماز و سلام به مولایش اباعبدالله (ع)، در تهران به رحمت ایزدی رفت و پیکرش به مشهد مقدس انتقال یافت و در باغ رضوان، در جوار مرقد امام رضا (ع) به خاک سپرده شد. این قبرستان ( در حد فاصل خیابان‌های طبرسی و شیرازی) اینک تخریب شده و در شمار بناهای اطراف حرم مطهر قرار گرفته است.
آملی ـ ضیاءالدین (1283 – 1361 ش)
آیت الله حاج آقا ضیاءالدین آملی فرزند آیت الله حاج شیخ محمد تقی از دانشمندان وارسته دوران معاصر است. وی در تهران زاده شد و همراه پدر به نجف رفت و در محضر بزرگانی چون آیةالله سید ابوالحسن اصفهانی، میرزا حسن نایینی، آقا ضیاء عراقی و دیگران زانو زد و در سی سالگی به اجتهاد رسید.
پس از ازدواج با دختر آیةالله حاج آقا حسین قمی به ایران بازگشت و در تهران و آمل به تدریس و تبلیغ و تربیت نفوس پرداخت. به نمایندگی از آیةالله بروجردی به مصر رفت و برای راه‌اندازی کرسی درس فقه شیعه در دانشگاه الازهر تلاش بسیاری کرد، ولی از آن جا که توفیقی برای این کار نیافت به تهران بازگشت.
در کهن‌سالی از سفر باز نمی‌ایستاد و همواره برای عرض ارادت به پیشگاه امام رضا(ع) راهی مشهد می‌شد. در اوج انقلاب اسلامی ایران، از هیچ کوششی برای پیروزی آن دریغ نکرد. در سال 1402 ق (1361ش) پس از مدت درازی بستری شدن در تهران، درگذشت و پیکرش پس از انتقال به مشهد مقدس، در ایوان طلای حرم مطهر امام رضا(ع) مدفون شد.
پایان پیام/
نظر شما